Bron: © Miha9000 Canva - onbewust alcohol
Van een scheutje wijn in de pastasaus tot een vleugje likeur in desserts – alcohol duikt vaker op in ons eten dan je misschien denkt. Zelfs producten die je kant-en-klaar in de supermarkt koopt, kunnen onbewust kleine hoeveelheden alcohol bevatten. Soms wordt het bewust toegevoegd om smaak te versterken, soms ontstaat het spontaan tijdens rijping of fermentatie. Voor wie bewust geen alcohol gebruikt – om gezondheidsredenen, vanuit geloofsovertuiging of vanwege een verslavingsverleden – kan dat verrassend en ongewenst zijn.
In dit artikel lees je hoe onbewust alcohol in je dagelijkse eten terechtkomt, welke producten vaak alcohol bevatten en waar je op kunt letten.
Wat is alcohol?
Alcohol is een chemische verbinding die in drinken en eten zit. Er bestaan verschillende soorten alcohol, maar de meest bekende is ethanol. Ethanol komt van nature voor in bepaalde planten en micro-organismen.
Voorbeelden van alcoholhoudende dranken zijn bier, wijn, cider, jenever, wodka en whisky. Alcohol ontstaat als fruit, graan of andere natuurproducten gaan gisten.
Gist zet de suiker uit het graan of fruit om in alcohol. Dat is dan ook de gemene deler in dit verhaal.
Natuurlijke gisting als boosdoener
Bij veel etenswaren ontstaat alcohol door natuurlijke gisting. Dit proces komt voor wanneer suikers in bepaalde voedingsmiddelen, zoals fruit of sap, worden omgezet door bacteriën of gisten. Zo kan fruit, vooral wanneer het begint te rijpen of fermenteren, kleine hoeveelheden alcohol bevatten. Zelfs alledaagse producten zoals brood kunnen sporen van alcohol bevatten door het gistproces tijdens het bakken.
Hoewel deze hoeveelheden minimaal zijn, is het een interessant feit dat veel mensen niet kennen.
Bereidingstechnieken met verrassende effecten
Naast natuurlijke gisting speelt de bereiding van sommige producten een rol. Sauzen, zoals sojasaus en sommige azijnsoorten, worden gefermenteerd, waardoor er een minimaal alcoholgehalte ontstaat.
Deze technieken zijn al eeuwenoud en geven vaak een unieke smaak aan het voedsel, maar zorgen er ook voor dat er sporen van alcohol in zitten.
Vaak onopgemerkt sterke dranken
In Nederland mogen alcoholhoudende dranken aan jongeren onder de 18 jaar niet worden verkocht of geschonken, maar producten waarin alcohol is verwerkt – zoals bepaalde desserts, sauzen of kookwijn – mogen zij wél gewoon kopen.
Het feit dat veel mensen zich hier niet bewust van zijn, maakt het relevant om dit te weten. Vooral voor mensen die volledig alcoholvrij willen leven, kan deze kennis zeer nuttig zijn. Terwijl de hoeveelheden vaak niet voldoende zijn om een effect te hebben, is het belangrijk om bewust te zijn van wat je consumeert.
Alcohol in traditioneel gebakken producten
Traditionele bakmethoden, zoals het gebruik van gist voor het maken van zuurdesembrood, kunnen bijdragen aan het creëren van minimale hoeveelheden alcohol. In veel landen zijn dergelijke traditionele broden populair dankzij hun rijke smaak en textuur. Het fermentatieproces dat verantwoordelijk is voor het rijzen van het deeg, produceert ook sporen van alcohol.
Alhoewel de hoeveelheid alcohol in het eindproduct zeer gering is, kan dit aspect interessant zijn voor consumenten die bewust willen kiezen voor alternatieven zonder alcohol.
Is witte wijn azijn alcoholvrij of halal?
Ongeacht welke alcohol wordt gebruikt, het eindproduct azijn bevat geen alcohol. Het is halal en alcoholvrij.
Culinair gebruik van gefermenteerde ingrediënten
Naast het vervaardigen van brood, zijn er ook veel andere culinaire toepassingen waar gefermenteerde ingrediënten bij worden gebruikt. Denk aan bepaalde Aziatische keukenklassiekers, waarin sojasaus een prominente rol speelt. Door het langdurige fermentatieproces bevat dit ingrediënt alcohol.
Hoewel het alcoholgehalte laag is, is het belangrijk voor chef-koks en fijnproevers om te weten hoe en waarom deze ingrediënten worden gebruikt. Dit zorgt niet alleen voor een vollediger begrip van wereldkeukens, het helpt ook om bewustere keuzes te maken in wat we eten en drinken.
Regelmatig gebruik van gefermenteerde ingrediënten met alcohol kan, in uitzonderlijke gevallen, leiden tot een gewoonte die moeilijk te doorbreken is.
Blijft er alcohol achter in een gerecht na het koken?
Veel mensen gebruiken wel eens wijn of bier tijdens het koken, bijvoorbeeld in een stoofgerecht. Dat geeft smaak, maar het betekent ook dat er alcohol in je maaltijd terechtkomt. Voor sommigen is dat geen probleem, voor anderen juist wel. Denk aan mensen die geen alcohol drinken vanwege een verslavingsverleden, zwangere vrouwen of kinderen. Voor hen kan het risico’s opleveren. Hoe lang moet je een gerecht eigenlijk verhitten voordat alle alcohol verdwenen is?
Hoe lang koken voordat alle alcohol eruit is?
Het antwoord hangt af van verschillende factoren: de bereidingswijze, de kooktijd en de hoeveelheid alcohol die je gebruikt. Wijn bevat bijvoorbeeld meer alcohol dan bier. Alcohol verdampt bij 78,4 °C. Je zou denken dat het snel verdwijnt tijdens het koken. Toch blijkt in de praktijk dat het flink wat tijd kost voordat alle alcohol is verdwenen. Zelfs na langdurig sudderen kan er nog een klein restje achterblijven.
Helemaal alcoholvrij wordt een gerecht vrijwel nooit als er alcohol aan toegevoegd is. Ook al zijn de hoeveelheden vaak klein, voor de zekerheid is het verstandig om dit soort gerechten te vermijden als je kookt voor mensen uit risicogroepen of mensen die daar bewust voor kiezen.
Hoeveel alcohol blijft er achter in een gerecht?
Dat verschilt per bereidingswijze en het percentage alcohol in het gerecht. Hieronder een overzicht met verschillende bereidingswijzen.
| Bereidingswijze | Tijd | Alcohol dat overblijft |
|---|---|---|
| Nacht bewaren zonder verhitten | – | 70% |
| Toevoegen aan warm gerecht, niet meer koken | – | 85% |
| Flamberen | – | 75% |
| Koken / sudderen | 15 minuten | 40% |
| 30 minuten | 35% | |
| 1 uur | 25% | |
| 1,5 uur | 20% | |
| 2 uur | 10% | |
| 2,5 uur | 5% | |
| Koken zonder roeren | 25 minuten | 45% |
Negatieve effecten
Overmatig alcoholgebruik verhoogt niet alleen het risico op ernstige aandoeningen zoals hartziekten en beroertes, maar ook op verschillende vormen van kanker, waaronder borst-, lever- en darmkanker.
Lees ook: Alcohol vergroot kans op 7 soorten kanker
Directe effecten van onbewust alcohol inname
- Onbedoelde intoxicatie: Bij een onverwachte inname van alcohol, bijvoorbeeld via een gerecht of drankje waar je niet van op de hoogte was, kun je sneller dronken worden dan verwacht. Dit komt doordat je lichaam de alcohol niet heeft kunnen anticiperen. Alcohol wordt beschouwd als een giftige stof die invloed heeft op alle organen.
- Verlies van controle: Alcohol beïnvloedt je motoriek en reactiesnelheid, wat kan leiden tot onbedoelde valpartijen of ongelukken.
- Ongewenste gedragsveranderingen: Alcohol kan je remmingen verminderen, wat kan leiden tot gedrag dat je anders niet zou vertonen.
- Ongewenste reacties: Mensen met bepaalde medische aandoeningen of die bepaalde medicijnen gebruiken, kunnen onverwachte of gevaarlijke reacties ervaren na het consumeren van alcohol.
Wat kun je doen om onbewust alcohol te controleren?
- Lees etiketten zorgvuldig: Controleer altijd de ingrediëntenlijst van producten, vooral bij voorverpakte gerechten of dranken.
- Vraag bij restaurants: Informeer bij restaurants of gerechten alcohol bevatten, vooral bij gerechten met saus of desserts.
- Wees voorzichtig met ‘alcoholvrije’ producten: Sommige zogenaamd alcoholvrije producten kunnen toch sporen van alcohol bevatten.
- Let op bij zelfbereiding: Bij het zelf bereiden van gerechten met alcohol, zoals bij het flamberen, verdampt de alcohol niet altijd volledig.
Lees ook het artikel over: Schade door alcohol.
Onbewust alcohol tijdens de zwangerschap
Tijdens de zwangerschap is het belangrijk om voorzichtig te zijn met alcoholgebruik. Alcohol kan namelijk schadelijk zijn voor de ongeboren baby. Het kan leiden tot laag geboortegewicht, verhoogd risico op verschillende ziekten en andere negatieve effecten.
Kom weer te weten over Foetaal alcoholsyndroom (FAS).
Alcoholgebruik en het geloof
Onverwacht alcoholgebruik kan niet alleen praktische of gezondheidsgevolgen hebben, maar ook ingrijpende emotionele of spirituele impact voor mensen met een religieuze overtuiging. In verschillende geloofstradities wordt alcoholgebruik namelijk sterk afgeraden of zelfs als zondig beschouwd.
Bijna 13% van de Nederlanders heeft op een bepaald moment in hun leven een alcoholprobleem ervaren, wat de omvang van de alcohol-gerelateerde uitdagingen voor de bevolking benadrukt.
Zo verbieden het mormonisme, de islam en bepaalde boeddhistische stromingen elk gebruik van alcohol volledig, omdat het wordt gezien als strijdig met morele of spirituele zuiverheid. Andere religies zijn minder strikt, maar leggen vaak de nadruk op matiging en zelfbeheersing. Voor gelovigen kan het daarom bijzonder pijnlijk of belastend zijn als zij onbedoeld alcohol binnenkrijgen, bijvoorbeeld via een gerecht waarin alcohol verwerkt is.
Alcoholvrij bier
Lees ook: alcoholvrij bier is steeds meer in opkomst.
Onbewust alcohol nuttigen
Nultolerantie is een verbod op:
— Michael Verstraeten (@MichaelVerstrae) December 5, 2024
– Pralinnekes met likeur
– Tiramisu
– Jagersaus met nog een beetje alcohol van witte wijn in
– Cocktailsaus met Whisky
– Allerlei sauzen waarin nog wat alcohol zit
– Crêpe suzette
– Coupe advocaat
– Coupe kolonel
– Geflambeerde appel
-… https://t.co/yf0nY9M7to
Tot slot over onbewust alcohol
Alcohol duikt vaker op in voeding dan je misschien verwacht – soms bewust toegevoegd, soms onbedoeld ontstaan. Let goed op etiketten, zeker bij producten als kant-en-klare sauzen, desserts, vruchtensappen en alcoholvrije bieren (die vaak toch nog tot 0,5% alcohol bevatten). Kook je met alcohol en wil je het verdampen? Houd er rekening mee dat dit tijd kost; zelfs na 2 uur kan er nog een restje achterblijven.
Voor wie helemaal alcoholvrij wil eten of drinken – om medische, persoonlijke of religieuze redenen – loont het dus om nét iets beter te kijken naar wat er echt in een product zit. Een bewuste keuze begint tenslotte bij goede informatie.
Bronnen:
Jellinek, welingelichtekringen