Hét vraag- en antwoordplatform van Nederland

Wat is het verschil tussen een pleonasme en een tautologie?

Graag een antwoordje in begrijpelijke bewoordingen aub.

3 jaar geleden
in: Taal
1.6K

Heb je meer informatie nodig om de vraag te beantwoorden? Reageer dan hier.

Antwoorden (2)

Een pleonasme (Grieks πλεονασμός, pleonasmós: 'overvloed') is een woordgroep bestaande uit een hoofdwoord en een of meer toegevoegde woorden, die (expliciet) een eigenschap toevoegen die reeds (impliciet) in het hoofdwoord besloten ligt.

Meestal gaat het om een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord: witte sneeuw, een ronde cirkel, nat water.

Een tautologie - afkomstig van het Griekse woord ταὐτολογία ('tautologia'), van tautos (hetzelfde) en logos (woord) - is het benadrukken van een woord met een ander woord dat (zo goed als) dezelfde betekenis heeft.

Voorbeelden:
• vast en zeker
• voor eeuwig en altijd
• bont en blauw

Aanvulling: op https://nl.wikipedia.org/wiki/Pleonasme vind je hierover nog deze tekst:

Het verschil tussen een tautologie en een pleonasme is niet haarscherp afgebakend en wordt door verschillende woordenboeken (zoals Koenen en Van Dale) verschillend geduid. Een belangrijk onderscheidend kenmerk is dat bij een tautologie het hele begrip in andere bewoordingen binnen dezelfde zin wordt herhaald, terwijl er bij een pleonasme slechts een eigenschap wordt herhaald die al inherent is aan het hoofdbegrip. Een vuistregel is dat een pleonasme enkel verbeterd kan worden door het overbodige woord te schrappen, terwijl bij een tautologie ofwel het ene ofwel het andere element kan worden weggelaten.
(Lees meer...)
Antoni
3 jaar geleden
Men heeft het mij ooit als volgt geleerd:

Bij een tautologie behoren de woorden tot dezelfde woordsoort. ("Hij ergerde zich groen en geel.")

Bij een pleonasme niet. ("Een ronde cirkel": cirkel is zelfstandig naamwoord, ronde bijvoeglijk naamwoord.)
Iets uitvoeriger:
"Bij een pleonasme wordt een eigenschap die onlosmakelijk verbonden is met het genoemde, nog eens in een bepaling uitgedrukt, al dan niet bewust. Voorbeelden zijn een houten boomstam, het groene gras en een ronde cirkel.

Een tautologie noemt een begrip tweemaal of meerdere malen, en bestaat doorgaans uit twee of meer woorden van dezelfde woordsoort. Enkele voorbeelden zijn pais en vree, enkel en alleen, nooit ofte nimmer, onmiddellijk en meteen en niettemin toch."
(Lees meer...)
Toegevoegd op 21 september 2020 04:29: tekst
Computoon
3 jaar geleden
SentWierda
3 jaar geleden
En wat is APK-keuring dan?
Castle
3 jaar geleden
Ik denk een foute samenstelling want er staat dan Algemene Periodieke Keuring-Keuring. Dit is ook met cao-overeenkomst, gps-systeem, hiv-virus en ICT-technologie. Het wordt moeilijker met woorden als 'BOMMOEDER" (bewust ongehuwde moeder).
LeonardN
3 jaar geleden
APK-keuring is een pleonasme en wordt niet per se als incorrect bestempelt, net als veel andere afkortingen waarin een element herhaald wordt. https://nl.wikipedia.org/wiki/Pleonasme#Afkortingen
SentWierda
3 jaar geleden
@Castle. APK-keuring en bom-moeder zijn prima samenstellingen.
@LeonardN. Wikipedia als bron overtuigt niet wat betreft pleonasme. APK-keuring is niet een pleonasme maar een tautologie. Zoals ook: ISBN-nummer, RAM-geheugen, bom-moeder, hiv-virus en tl-buis
Bron: Schrijfwijzer van Jan Renkema.
LeonardN
3 jaar geleden
Bronnen die stellen dat een herhalende afkorting een pleonasme zou zijn: https://www.gedachten-gedichten.nl/meer_taal/pleonasme.htm
https://www.leerwiki.nl/cultuur/taal/taalkunde/43489/wat-zijn-een-tautologie-en-een-pleonasme/
https://taaleidoscoop.nl/blog/tvdw-pleonasme/
https://nieuwtjes-godijn-publishing1.webnode.nl/l/pleonasme/
SentWierda
3 jaar geleden
@LeonardN. Leuk al die bronnen, maar vaak is het een kwestie van elkaar napraten.
De Schrijfwijzer is een betrouwbare bron - en wellicht de beste betrouwbare bron (als er een nog betere is, laat het weten)..
Tautologie is een stijlfiguur waarin de volledige betekenis van een woord nogmaals in een ander woord wordt uitgedrukt.
Behalve de door mij genoemde voorbeelden zijn er nog veel meer te geven. Bijvoorbeeld: damhert (een dam is een soort hert), bestekdoos (bestek is oorspronkelijk een doos), doelwit (wit is een oud woord voor doel), graftombe (een tombe is een graf), lintworm (beide woorden betekenen: slang).
Bron: Schrijfwijzer.
LeonardN
3 jaar geleden
Ik zou niet weten waarom de bronnen die ik noem niet even betrouwbaar zijn, of waarom jouw bron betrouwbaarder is.
De overige voorbeelden zijn geen voorbeelden van afkortingen. Het zijn dus sowieso andere voorbeelden.
SentWierda
3 jaar geleden
@LeonardN. Als de Schrijfwijzer niet serieus wordt genomen, dan houdt de discussie op.
Het is hetzelfde als het Genootschap Onze Taal niet serieus nemen.
LeonardN
3 jaar geleden
Ik zeg nergens dat ik de schrijfwijzer niet serieus neem, maar enkel dat er een conflict is tussen de bronnen. Laten we eens kijken of de Taalunie er iets over zegt:
In het hoofdartikel wordt niet gesteld gesteld dat het een tautologie noch dat het een pleonasme is. In de laatste alinea lezen we nog een wat magere beschrijving "pleonastisch". https://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1275
Pleonastisch: dit betekent: het woord buiten de afkorting (buiten de paaltjes) komt ook voor in de uitgeschreven afkorting, bijvoorbeeld bom-moeder (…) bewust ongehuwde moeder. Deze afkortingen worden 'pleonastisch' genoemd omdat de juiste uitschrijving strikt genomen bewust ongehuwde moeder-moeder had moeten luiden.

Weet jij het beter..?

Het is niet mogelijk om je eigen vraag te beantwoorden Je mag slechts 1 keer antwoord geven op een vraag Je hebt vandaag al antwoorden gegeven. Morgen mag je opnieuw maximaal antwoorden geven.

0 / 2500
Gekozen afbeelding