hoe komen we aan metaal/ijzer

IJzer wordt (net als de meeste andere metalen) gewonnen uit erts. Dit is ijzerhoudend gesteente, dat op diverse plaatsen uit de grond wordt gehaald. Dit erts wordt vervolgens verhit, zodat het ijzer vloeibaar wordt. IJzer als zodanig wordt weinig meer gebruikt, het meeste wat wij ijzer noemen is feitelijk staal. Staal is een sterkere verschijningsvorm van ijzer, doordat onzuiverheden eruit zijn gehaald. Hiervoor worden hoogovens gebruikt.

De ijzertijd is de periode die volgde op de bronstijd en gekenmerkt werd door het gebruik van ijzer. Er is geen eenduidige wereldwijde ijzertijd vast te stellen omdat de exacte periode waarin mensen begonnen ijzer te gebruiken afhankelijk is van de cultuur en geografische ligging.

In West-Europa wordt de ijzertijd gedateerd op de periode van circa 800 v.Chr. tot de Romeinen naar de Lage Landen kwamen (circa het begin van onze jaartelling).

Het duurde lang voordat men leerde het metaal uit zijn erts vrij te maken.
Een erts is een gesteente dat een economisch winbare concentratie van een bepaalde delfstof bevat.

Goud was al ruim 6000 jaar geleden bij de oude Egyptenaren bekend en wat later ook zilver. Koper ging men zo'n 3000 jaar v.C. gebruiken en toen men later ook tin ontdekte kon men brons gaan maken wat sterker is dan puur koper en ook beter te bewerken en te gieten. Brons was lange tijd favoriet om wapens en werktuigen van te maken.
Ijzer was al zo'n twee en een halfduizend jaar voor C. bekend maar het duurde nog bijna tweeduizend jaar voor men er in slaagde om het zo te kunnen bewerken dat men er gereedschappen os wapens van kon maken.
Om (giet-)ijzer en (smeed-)staal te kunnen vervaardigen waren veel hoger temperaturen nodig en meer kennis dan voor de eerste metalen.

Toegevoegd na 4 minuten:
Goud werd aanvankelijk vooral in rivierbeddingen gevonden.
De andere metalen komen uit ertsen en het duurde zoals bij tin lang (door de benodigde temperatuur) voor men het uit het erts wist te halen.

De komst van ijzer bracht op het einde van de prehistorie een grote verandering in het sociale leven. Hoewel we de ijzertijd volgens de tijdslijn situeren van 800 tot 50 voor onze jaartelling (v.o.j.), in Nederland 750 tot 50 v.o.j., gaan geleerden ervan uit dat het nieuwe metaal enkele eeuwen voordien al werd vervaardigd en gebruikt. Algemeen wordt 1100 v.o.j., dus ten tijde van de bronstijd, aanvaard als de periode waar ijzer voor het eerst in onze gewesten opduikt. Toch zal het nog tot de middenijzertijd (ca. 450 v.o.j.) duren voordat ijzer gemeengoed wordt. De oudst gekende ijzeren voorwerpen zijn speerpunten en ornamenten, gevonden in Egypte en het Midden-Oosten en daterend van rond 4000 v.o.j.

Om ijzer te vervaardigen heb je uiteraard een ijzerhoudende grondstof nodig. Een vrij eenvoudige taak als je weet dat de aardkorst voor 5 % uit ijzer bestaat. Zo bevatten de Belgische Ardennen roodijzersteen, beter gekend als hematiet. In Vlaanderen zijn de getuigenheuvels in de Westhoek, de Vlaamse Ardennen en het Brabantse Hageland gevormd met ijzerzandsteen, rijk aan limoniet.

Uit de veel voorkomende moerasgebieden die het prehistorische Vlaanderen en Nederland rijk waren, kon men ook moerasijzererts winnen. In de Veluwe had men dan ijzerertsknollen, ook wel klapperstenen genoemd, en won men ijzeroxide uit ijzeroer, een zandsoort.

Hoe je ijzer kan reduceren, zuiveren en nadien smeden kan je lezen in het beknopt artikel over het vervaardigen van ijzer op de website van Legia - -forum voor ijzertijdstudie.