Bron: © Canva. Het gebruik van de zonnebank is risicovoller dan gedacht.
Zonnebankgebruik staat al jaren te boek als ongezond, maar nieuw onderzoek laat zien dat de risico’s groter zijn dan gedacht. Niet alleen neemt de kans op huidkanker flink toe, ook het DNA in huidcellen raakt op grote schaal beschadigd. En dat gebeurt niet alleen op plekken die normaal zon zien.
Dodelijke vorm van huidkanker
Dat een zonnebank slecht is voor de huid, weten we al. Toch blijft het voor veel mensen onduidelijk. Rimpels, een verhoogd risico op huidkanker, dat klinkt allemaal ver weg. Nieuw wetenschappelijk onderzoek maakt die schade nu pijnlijk concreet. Onderzoekers van de Universiteit van Californië in San Francisco analyseren medische gegevens en huidcellen van mensen met en zonder zonnebankgeschiedenis. De conclusie liegt er niet om.
3 keer zo hoog risico op melanoom
In de eerste fase van het onderzoek worden de dossiers van ongeveer 6.000 mensen doorgelicht. De helft heeft regelmatig onder de zonnebank gelegen, de andere helft nooit. Bij de zonnebankgebruikers krijgt 5,1 procent een melanoom, de meest agressieve en dodelijke vorm van huidkanker. In de controlegroep is dat 2,1 procent. Na correctie voor factoren als leeftijd, geslacht en erfelijkheid blijkt het risico zelfs bijna 3 keer zo hoog te liggen.
Op vreemde plekken
Wat de onderzoekers vooral opvalt, is waar die melanomen ontstaan. Bij zonnebankgebruikers verschijnen ze opvallend vaak op plekken die normaal nauwelijks zonlicht krijgen, zoals de onderrug en de billen. Dat wijst erop dat kunstmatige UV-straling anders en mogelijk agressiever inwerkt dan natuurlijk zonlicht.
Dat patroon zet de wetenschappers aan tot een tweede, dieper gravende studie. Daarbij kijken ze niet alleen naar diagnoses, maar letterlijk naar het DNA in huidcellen.
Alarmerende uitkomst
Ze namen huidbiopten af bij 11 mensen met een lange geschiedenis van zonnebankgebruik, 9 mensen die nooit onder de zonnebank zijn geweest en 6 overleden donoren als extra controlegroep.
In totaal analyseerden ze 182 melanocyten, de pigmentproducerende cellen waarin melanoom ontstaat. De uitkomst is alarmerend. Huidcellen van zonnebankgebruikers bevatten bijna 2 keer zoveel DNA-mutaties als die van mensen zonder zonnebankverleden. Bovendien gaat het om mutaties die sterk in verband worden gebracht met het ontstaan van melanoom.
Lees verder onder de video >>
Je hele huid ligt onder vuur
Bij blootstelling aan natuurlijk zonlicht krijgt meestal maar een deel van de huid de volle dosis. Het gezicht, de armen en de benen lopen het meeste risico. De rest blijft grotendeels bedekt. In een zonnebank is dat anders. Daar ligt vrijwel het hele lichaam tegelijk onder intense UV-straling.
De onderzoekers vinden de gevaarlijke mutaties dan ook verspreid over bijna het hele huidoppervlak. Zelfs op plekken zonder moedervlekken duiken DNA-veranderingen op die worden gezien als voorlopers van melanoom. De zonnebank verandert daarmee in feite je hele huid in een potentieel risicogebied.
Waarom UV-straling zo verraderlijk is
Ultraviolette straling heeft genoeg energie om chemische bindingen in het DNA te breken. Het lichaam beschikt over reparatiemechanismen om die schade te herstellen. Meestal gaat dat goed, soms niet. Dan blijft er een permanente fout achter: een mutatie.
De meeste mutaties zijn onschuldig. Ze worden hersteld of opgeruimd door het immuunsysteem. Maar sommige treffen precies die genen die de celdeling reguleren. Als meerdere van zulke cruciale genen in dezelfde cel beschadigd raken, kan de cel ongecontroleerd gaan delen. Dat is het begin van kanker.
Lees verder onder het bericht >>
Zonnebank en vakantiezon van jaren terug leiden nu tot forse toename huidkanker https://t.co/L11DoVf223
— Aart van Acquoij (@AartvanAcquoij) March 21, 2025
Kanttekeningen bij het onderzoek
Zoals bij elk wetenschappelijk onderzoek zijn er beperkingen. Het DNA-onderzoek is uitgevoerd bij een relatief kleine groep van 26 mensen. Grotere studies zijn nodig om de bevindingen verder te bevestigen.
Daarnaast gaat het om retrospectief onderzoek. De onderzoekers kijken terug in de tijd, in plaats van mensen willekeurig toe te wijzen aan wel of geen zonnebankgebruik. Dat laatste zou overigens ethisch onmogelijk zijn.
Ook komt de onderzochte groep vooral uit de Verenigde Staten. Verschillen in huidtype, zonnebankgebruik en regelgeving maken het lastig om de resultaten 1-op-1 te vertalen naar andere landen. Toch sluiten de bevindingen nauw aan bij eerdere internationale studies.
Wat zeggen experts en instanties?
Internationale gezondheidsorganisaties waarschuwen al langer voor zonnebanken. De Wereldgezondheidsorganisatie classificeert zonnebankgebruik als kankerverwekkend. Ook Europese en Nederlandse gezondheidsinstanties ontraden het gebruik, zeker voor jongeren en mensen met een lichte huid.
In Nederland klinkt die boodschap steeds luider. Dermatologen benadrukken dat er geen veilige dosis UV-straling uit een zonnebank bestaat. Elke sessie draagt bij aan extra DNA-schade. Wie onder de zonnebank gaat, neemt bewust een aanzienlijk extra risico.
LET OP: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij gezondheidsklachten altijd een arts.
Bronnen:
Universiteit van Californië (San Francisco), WHO, IARC, KWF