Bron: © Canva. Vallen bij ouderen komt meer voor dan je denkt.
Vallen hoort bij ouder worden? Dat idee is hard aan het verschuiven. In Nederland stijgt het aantal val-incidenten onder ouderen snel — én daarmee ook het aantal dodelijke afloop.
Door vergrijzing én andere factoren neemt niet alleen de absolute grootte van de oudere bevolking toe, maar ook het risico per individu. Tijd om beter te kijken naar de cijfers, oorzaken én maatregelen die wél werken.
Feiten & cijfers
- In 2023 overleden ongeveer 6.732 mensen van 65 jaar en ouder na een accidentele val, een stijging van 12% ten opzichte van 2022.
- Dat komt neer op gemiddeld 19 doden per dag.
- Leeftijdsverdeling: 43% tussen 80-89 jaar, 36% 90 jaar of ouder.
- Vrouwen zijn oververtegenwoordigd: bij 80-plussers is 60% vrouw, boven de 90 jaar 75%.
- Letsel: meer dan 50% van de fatale valpartijen resulteert in een gebroken heup, bij 25% is hoofdletsel het ernstigste letsel.
- SEH-bezoeken door 65-plussers na een val: circa 112.000 in 2023, bijna elke 5 minuten een slachtoffer.
- Gevolgen na behandeling: in 2024 konden 16.000 ouderen niet meteen terug naar huis, en 1 op de 5 85-plussers eindigt in een permanente opname in een verpleeghuis.
- Trend: sterfte door valpartijen is in de afgelopen tien jaar meer dan verdubbeld, en vergeleken met 20 jaar geleden ruim 4 keer zo hoog.
- Jongere ouderen (65-74 jaar) zien ook een stijging: 17% meer ernstige valongevallen in tien jaar.
Analyse: wat speelt mee?
Vergrijzing & groei van oudere leeftijdscategorieën
Omdat er steeds meer 65-plussers zijn, en met name steeds meer 80- en 90-jarigen, neemt het absolute aantal valincidenten toe. Maar zelfs per 1.000 ouderen neemt het risico toe in vrijwel alle leeftijdsgroepen boven de 60 jaar. Het merendeel van de slachtoffers zijn vrouwen, vaak door hun broze botten na de menopauze en doordat veel vallen tijdens klusjes in huis, bijvoorbeeld op trappetjes. Ja, een gewaarschuwd mens telt voor 2.
Aandoeningen & kwetsbaarheid
- Veel overledenen hadden een vorm van cognitieve achteruitgang, zoals dementie, alzheimer, Parkinson. Deze aandoeningen kunnen het evenwicht, oriëntatievermogen en reacties verslechteren.
- Botkwaliteit zoals (beginnende) botontkalking, spierkrachtvermindering, slechter zicht dragen ook bij.
Omgevingsfactoren & leefstijl
- Onveilige thuissituaties: losse snoeren, slechte verlichting, gladde vloeren, geen handgrepen in badkamers – dit soort dingen vergroten het valrisico.
- Schoeisel, medicatie, slecht zicht etc.
- Het feit dat ouderen langer zelfstandig thuis blijven wonen kan het risico verhogen indien de woning niet aangepast is.
Registratie & bewustzijn
- Betere rapportage en bewustzijn helpt om meer gevallen te signaleren. Maar het is duidelijk dat ook het werkelijke risico stijgt, niet alleen het aantal door demografische veranderingen.
- Gemeenten, zorgorganisaties en VeiligheidNL zijn bezig met zogenoemde ketenaanpakken en valpreventieprogramma’s.
Impact
De gevolgen van een val gaan veel verder dan het directe letsel. Naast het risico op sterfte kan een val ernstige gevolgen hebben voor de zelfstandigheid van ouderen. Zo kan een heupbreuk maandenlange revalidatie vereisen, en in sommige gevallen leidt dit tot een langdurig verblijf in een verzorgings- of verpleeghuis. Het verlies van mobiliteit en zelfstandigheid heeft vaak ook een emotionele impact: ouderen kunnen zelfvertrouwen verliezen, zich onzeker voelen in hun dagelijkse activiteiten en zelfs sociaal geïsoleerd raken.
De stijging van valincidenten heeft daarnaast flinke druk op de zorgsector. Spoedeisende hulpafdelingen (SEH) zien steeds meer oudere patiënten binnenkomen met ernstig letsel door een val, terwijl verpleeghuizen en thuiszorgorganisaties extra capaciteit moeten vrijmaken voor nazorg en revalidatie. Dit gaat gepaard met aanzienlijke kosten voor medische behandelingen, hulpmiddelen en langdurige zorg.
Ook voor mantelzorgers is de impact groot. Zij moeten vaak extra tijd, energie en aandacht besteden aan de zorg voor hun naasten, wat kan leiden tot stress en overbelasting. Bovendien vraagt de complexiteit van valpreventie en nazorg om goede samenwerking tussen verschillende zorgverleners, gemeenten en zorginstanties, zodat ouderen de juiste ondersteuning krijgen en het risico op nieuwe valincidenten kan worden verminderd.
Wat wordt er gedaan — en wat werkt
Beleidsmaatregelen & programma’s
- Ketenaanpak Valpreventie: dit is het landelijke initiatief waarbij gemeenten een centrale rol hebben om risicogroepen te bereiken, preventieve interventies aan te bieden, en ouderen bewust te maken.
- GALA-doelstellingen (Gezond en Actief Leven Akkoord): o.a. dat per 2023 jaarlijks 14 % van alle thuiswonende 65-plussers een risico-inschatting krijgt, en 3 % een erkende valpreventieve beweeginterventie.
- Lokale initiatieven, bijvoorbeeld het project Stevig Staan in Noord-Limburg, waarbij ouderen worden gescreend en interventies aangeboden.
Preventieve maatregelen
Tips die in veel programma’s naar voren komen (ook genoemd in jouw oorspronkelijke tekst):
- Oefeningen gericht op balans en spierkracht (tai chi, wandeloefeningen, stoel-opstaan oefeningen)
- Controle van medicatie, geneeskundige factoren (zicht, gehoor, chronische ziekten)
- Aanpassingen in huis: handgrepen, anti-slip, betere verlichting, voorkomen dat er losse spullen of snoeren liggen
- Gemeentelijke cursussen: ‘Vallen Verleden Tijd’
- Woningveiligheid: losse kleedjes, gladde vloeren, verlichting
- Online valrisicotest van VeiligheidNL
- Rol van mantelzorgers in signaleren en stimuleren van beweging
- Schoeisel: goede schoenen binnenshuis, geen gladde sokken etc.
- Regelmatige check-ups, risicotesten (thuis of digitaal)
Uitdagingen & aandachtspunten
Hoewel er steeds meer initiatieven zijn om vallen bij ouderen te voorkomen, zijn er nog flinke uitdagingen. Allereerst vraagt het extra aandacht om kwetsbare groepen goed te bereiken. Mensen met dementie, ouderen met een sterk beperkte mobiliteit en bewoners van zorginstellingen hebben vaak een verhoogd risico, maar juist voor hen is het lastig om passende preventie in te zetten.
Daarnaast speelt het bereik onder de brede groep 65-plussers. Niet alle ouderen weten dat er valpreventieprogramma’s bestaan, of ze voelen de noodzaak niet. Velen zien een valpartij als een onvermijdelijk onderdeel van ouder worden, terwijl dat beeld haaks staat op de werkelijkheid: met de juiste training en aanpassingen is de kans op vallen vaak aanzienlijk te verkleinen.
Ook de financiering en capaciteit zijn een belangrijk aandachtspunt. Gemeenten moeten voldoende middelen hebben om preventieprogramma’s breed uit te rollen. Bovendien is er behoefte aan voldoende fysiotherapeuten en ergotherapeuten die trainingen en huisbezoeken kunnen uitvoeren. Zonder die capaciteit blijft het bereik beperkt.
Tot slot is motivatie een lastige factor. Valpreventie vraagt om gedragsverandering en om het volhouden van oefeningen of aanpassingen in de leefstijl. Dat is niet altijd eenvoudig, zeker niet voor ouderen die moeite hebben met veranderingen of kampen met gezondheidsproblemen. Het vraagt daarom om begeleiding, herhaling en laagdrempelige manieren om ouderen gemotiveerd te houden.
Let op: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts of specialist.
Bronnen:
Centraal Bureau voor Statistiek, Rijksoverheid, VeiligheidNL, Trimbos-instituut, Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF).
Benieuwd hoe je het risico bij vallende ouderen herkent? Lees dan het onderstaande artikel >>
Vallen bij ouderen: hoe herken je het risico en voorkom je ongelukken?
3 juni, 2025 – Vallen is 1 van de grootste gezondheidsrisico’s voor ouderen. Wist je dat 1 op de 3 mensen boven de 65 minstens 1 keer per jaar valt? Vooral op latere leeftijd kunnen de gevolgen groot zijn. In dit artikel lees je wat de oorzaken zijn, welke gevolgen een valpartij kan hebben en wat je kunt doen om het risico te verkleinen.
Schokkende cijfers over valpartijen
De kans op een val neemt flink toe naarmate je ouder wordt. In Nederland overlijden dagelijks 17 mensen door een val, waarvan bijna 80% ouder is dan 80 jaar. Dit is geen willekeurig cijfer, maar een pijnlijke realiteit.
Door de vergrijzing stijgt het aantal valongevallen. Nu valt naar schatting 34% van de ouderen jaarlijks. Dit kan oplopen tot 70% in 2050. Niet alleen fysiek letsel speelt een rol; angst om opnieuw te vallen en verminderde mobiliteit maken het probleem nóg groter.
Waarom val je ineens? De 5 meest voorkomende oorzaken
1. Lichamelijke klachten: je lichaam werkt niet altijd mee
Met het ouder worden verandert je lichaam. Minder spiermassa, een slechter reactievermogen of problemen met evenwicht en zicht kunnen ervoor zorgen dat je sneller valt.
Chronische aandoeningen zoals reuma, Parkinson of een beroerte vergroten het risico. Ook orthostatische hypotensie, duizeligheid bij opstaan door een plotselinge bloeddrukdaling, komt veel voor bij ouderen.
2. Mentale klachten: angst als stille valveroorzaker
Angst om te vallen zorgt ervoor dat veel ouderen minder bewegen. Daardoor neemt de spierkracht af, en daarmee ook het zelfvertrouwen. Zo ontstaat een vicieuze cirkel.
Daarnaast kan een val leiden tot sociale isolatie, schaamte en depressie. Mentale ondersteuning, bijvoorbeeld via een fysiotherapeut of psycholoog, is net zo belangrijk als fysieke training.
3. Omgevingsfactoren: je huis als valkuil
Losliggende kleedjes, gladde vloeren, slechte verlichting of een hoge drempel: je eigen huis zit vaak vol onzichtbare gevaren.
Ook buiten – zoals op een drukke stoep of in de supermarkt – ligt een ongeluk in een klein hoekje. Een veilige leefomgeving is een van de belangrijkste manieren om vallen te voorkomen.
4. Medicijnen, alcohol en voeding
Sommige medicijnen, zoals slaapmiddelen of bloeddrukverlagers, maken je duizelig of versuffen je. Ook alcohol tast je reactievermogen aan.
Daarnaast speelt voeding een rol: te weinig eiwitten of vitamines kan je spierkracht verminderen.
5. Ondervoeding: het stille risico
Veel ouderen krijgen ongemerkt te weinig voedingsstoffen binnen. Ondervoeding leidt tot vermoeidheid, spierverlies en een verhoogde kans op vallen. Let vooral op voldoende eiwitten, calcium en vitamine D.
- Lees ook: Sportscholen voor senioren schieten als paddenstoelen uit de grond.
Wat zijn de gevolgen van een val?
Een val kan ernstige verwondingen veroorzaken, zoals botbreuken of hoofdletsel. Vaak is ziekenhuisopname nodig, en soms is volledig herstel niet meer mogelijk.
Ook zonder lichamelijke schade kan een val grote impact hebben. Angst om opnieuw te vallen zorgt ervoor dat mensen hun vrijheid verliezen. Ze durven de deur niet meer uit en komen in een sociaal isolement terecht.
Bekijk ook deze video over balans en valpreventie en lees daarna 5 praktische tips >>
Hoe voorkom je een val? 5 praktische tips
1. Zorg voor een veilig huis
- Goede verlichting, vooral in trappenhuizen en gangen
- Verwijder losse kleedjes en snoeren
- Gebruik antislipmatten in de badkamer en keuken
- Installeer wandbeugels en trapleuningen
2. Beweeg regelmatig
Dagelijkse beweging is cruciaal om spierkracht, balans en zelfvertrouwen te behouden. Denk aan wandelen, fietsen, tuinieren of oefeningen op muziek. Ook thuis kun je aan de slag: Volg vanuit huis dit beweegprogramma speciaal voor ouderen. Oefeningen zoals tai chi of yoga zijn bewezen effectief bij valpreventie.
3. Eet gezond en gevarieerd
Een gebalanceerd dieet ondersteunt je spieren, botten en algehele gezondheid. Let op voldoende:
- Eiwitten
- Calcium
- Vitamine D (vraag je huisarts eventueel om supplementen). Een diëtist kan je hierbij helpen.
4. Wees alert op je eigen grenzen
Sta rustig op uit bed of van een stoel. Vermijd drukke of onoverzichtelijke plekken als je je onzeker voelt. Neem hulp aan van anderen en luister naar je lichaam.
5. Gebruik hulpmiddelen
Loop je onzeker? Dan kan een wandelstok of rollator je meer stabiliteit geven. Ook een alarmsysteem of draagbare alarmknop zorgt voor extra veiligheid als je alleen bent. In huis kunnen trapliften of verhoogde toiletten het verschil maken.
Extra aandacht: de badkamer en het toilet
De badkamer is een van de gevaarlijkste plekken in huis. Zorg voor antislipmatten, wandbeugels en een veilige instap bij douche of bad. Een toiletverhoger of douchestoel kan veel valpartijen voorkomen.
Wat dacht je van onderstaand toilet? Kijk en lees daarna verder >>
Valpreventie werkt, durf hulp te vragen
Onderzoek laat zien dat gerichte valpreventie écht werkt. Er zijn programma’s bij fysiotherapeuten, welzijnsorganisaties of via de gemeente waarbij je leert hoe je veilig beweegt, valangst vermindert en sterker wordt.
Voorbeelden zijn:
- Fytac Valpreventie
- Stichting Vitaliteit en Veiligheid voor Senioren (VVVS)
Ook interessant om te lezen: evenwichtsproblemen, waardoor ontstaan ze nou eigenlijk?
Tot slot
Vallen op oudere leeftijd is geen kwestie van pech, maar vaak het resultaat van meerdere factoren. Gelukkig kun je er zelf veel aan doen. Praat met je arts of een fysiotherapeut, neem je leefomgeving onder de loep en blijf in beweging. Want een val voorkomen is altijd beter dan genezen.
Let op: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij gezondheidsklachten altijd een arts.