Bron: Instagram. Neuropsycholoog Erik Scherder (l) en cardioloog Leonard Hofstra (r).
Steeds meer Nederlanders kampen met stress. Volgens neuropsycholoog Erik Scherder en cardioloog Leonard Hofstra is het hoog tijd dat we ophouden stress te zien als iets wat ‘er nu eenmaal bij hoort’. Stress is geen modewoord, maar een sluimerende ontregelaar van lichaam en geest.
Moeder van alle leefstijlproblemen
“Stress is de moeder van alle leefstijlproblemen”, zegt Hofstra in een interview met De Telegraaf. “Het tast niet alleen je hart aan, maar ook je weerstand, je slaap, je gedrag en zelfs je vermogen om gezonde keuzes te maken.” Scherder en Hofstra zetten zich in om kennis over stress toegankelijk te maken voor een breed publiek. Ze zien dagelijks dat mensen vastlopen, niet door een gebrek aan wilskracht, maar omdat stress letterlijk hun leven ontregelt.
Hersenen verliezen hun rem
Scherder legt uit dat stress een direct effect heeft op de hersenen. In een interview met het NVP Magazine noemt hij de hippocampus, het gebied dat je emoties en geheugen reguleert, ‘de natuurlijke rem’ van het brein. Die rem verzwakt als stress te lang aanhoudt. “Zodra dat gebeurt, gaat het brein in overdrive. Je reageert emotioneler, piekert meer en het lukt minder goed om afstand te nemen.”
Hij geeft een voorbeeld van een concertpianiste die tijdens een optreden ineens de draad kwijtraakt. “Ze bevriest, haar hartslag schiet omhoog. Maar dan grijpt ze terug op haar geheugen, op wat ze eindeloos heeft geoefend. Dát is de hippocampus die haar redt”, vertelt hij. Zo laat Scherder zien dat kennis en ervaring als buffer kunnen dienen tegen acute stress.
Lees verder onder de video >>
Vliegangst, hypochondrie, faalangst
Zelf is hij ook niet immuun. In een gesprek met de ADF-stichting vertelt Schrerder openhartig: “Ik heb vliegangst, hypochondrie, faalangst, noem maar op. Ik gebruik mijn kennis om mezelf te kalmeren: ik benoem wat er gebeurt, zodat ik niet word meegesleept door angst.” Hij laat zich regelmatig controleren door zijn cardioloog, “zodat mijn hoofd niet op hol slaat bij elk signaal van mijn lichaam.”
Scherder benadrukt bovendien dat muziek een krachtig medicijn is. “Muziek beïnvloedt dezelfde hersengebieden waar stress vandaan komt. Het kan je hartslag vertragen en je hersenen letterlijk tot rust brengen”, vertelt hij in een gesprek met hersenonderzoeker Dick Swaab.
Stress ondermijnt de basis van gezond leven
Waar Scherder naar het brein kijkt, kijkt Hofstra naar het hart. “90 procent van hart- en vaatziekten is leefstijl-gerelateerd”, zei hij onlangs in de NPO-podcast MISCHA!. “En juist stress is de factor die maakt dat mensen niet meer gezond leven. Je eet slechter, slaapt slechter en beweegt minder. Stress vernietigt je motivatie.”
In datzelfde gesprek waarschuwde hij dat de druk om ongezond te leven ‘nog nooit zo groot’ is geweest. “Alles om ons heen nodigt uit tot zitten, snacken, haasten. Gezond leven vraagt nu discipline en bewustzijn, 2 dingen die onder stress als eerste verdwijnen.”
Veerkracht en optimisme verlagen kans op hartinfarct
Samen met Scherder publiceerde Hofstra eerder een onderzoek onder de titel Zitten is een ongezonde verslaving”. Ze tonen daarin aan dat minder dan 4 uur per dag zitten al een merkbare daling in bloeddruk en stressniveaus geeft. “Beweging is geen luxe”, zegt Hofstra, “het is een biologisch resetknopje.”
Op sociale media herhaalt hij geregeld dezelfde boodschap: “Stress is niet goed voor je hart, maar veerkracht en optimisme verlagen juist de kans op een hartinfarct.”
Lees verder onder de video >>
Ervaringsverhalen
De verhalen uit de praktijk maken duidelijk dat de waarschuwingen van Scherder en Hofstra geen theoretische overdrijving zijn. Marloes (34), verpleegkundige op een spoedeisende-hulppost, zegt in een CNV-onderzoek over werkdruk: “Er moeten te veel gaten worden dichtgelopen. Kiezen voor het ene gat is het andere gat laten liggen. Soms werk ik 10 uur zonder echt te pauzeren.” Ze merkt dat haar hart sneller klopt als ze thuiskomt en dat ze vaak nog ‘aan’ staat.
De 27-jarige ICT’er Thomas vertelt in een interview met NRC dat hij na een periode van overwerk last kreeg van paniekaanvallen. “Mijn smartwatch liet me zien dat mijn hartslag in rust 110 was. Ik dacht dat ik iets aan mijn hart had, maar het bleek stress. De huisarts zei: je lijf denkt dat je permanent in een sprint zit.”
‘Ik vergat te ademen’
En de 42-jarige moeder Ilona schreef in een open brief op LinkedIn over haar burn-out: “Ik wilde een goede werknemer, moeder en dochter zijn. Maar ik vergat te ademen. Letterlijk. Pas toen ik tijdens een vergadering flauwviel, besefte ik dat mijn lichaam al maanden schreeuwde om rust.”
Het zijn verhalen die Hofstra goed herkent. “We zien in de spreekkamer steeds meer jonge mensen met hartklachten zonder dat er sprake is van aderverkalking. De oorzaak is stress, niet cholesterol”, zei hij in Smart Health.
Niet wachten tot je ziek wordt
Omdat de wachttijden in de zorg steeds langer worden, proberen Scherder en Hofstra mensen al buiten de spreekkamer te helpen. Via podcasts, lezingen en hun gezamenlijke initiatief bij Cardiologie Centra Nederland beantwoorden ze vragen over stress, leefstijl en hartgezondheid. Op sociale media roepen ze mensen op om signalen van stress serieus te nemen, maar vooral: om nieuwsgierig te blijven naar hun eigen lichaam.
“Wie weet wat er in zijn lijf gebeurt, hoeft minder bang te zijn”, zegt Scherder. Hofstra vult aan: “We willen niet dat mensen wachten tot ze ziek worden. Stress is een waarschuwingslampje. Als je leert luisteren, kun je ellende voorkomen.”
Hun boodschap is helder: stress is geen teken van zwakte, maar een signaal van overbelasting. Begrijp je dat, dan kun je op tijd ingrijpen, met beweging, muziek, rust en bewustwording. Zoals Scherder het samenvat: “Je hersenen zijn plastisch, ze kunnen herstellen. Maar dan moet je ze wel de kans geven.”
* Let op: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts of specialist.
Bronnen:
NVP Magazine, ADF-stichting