Bron: © Canva; Schapenwol een duurzaam bijproduct dat onbenut blijft.
In Nederland produceren ruim 550.000 schapen jaarlijks naar schatting 1,65 miljoen kilo schapenwol. Toch wordt het grootste deel van deze natuurlijke grondstof behandeld als waardeloos afval. Slechts zo’n 200.000 kilo vindt nog een hoogwaardige toepassing, zoals in mode, vilt of isolatie. De rest wordt gratis afgevoerd, gecomposteerd of zelfs verbrand.
Schapenwol als veelzijdig bijproduct
Wol is daarmee van waardevol bijproduct veranderd in een lastpost. En dat is opmerkelijk, zeker wanneer we kijken naar hoe schapenwol in andere landen, zoals Nieuw-Zeeland, juist wordt herontdekt als duurzaam en veelzijdig materiaal.
De Nederlandse schapen worden voornamelijk gehouden voor vlees, zuivel of als grazers in natuurgebieden. Wol is een bijproduct geworden dat boeren geld kost in plaats van oplevert.
Lees verder onder de berichten >>
Weggeven of vernietigen
Het scheren van een schaap kost gemiddeld tussen de 2 en 3 euro, terwijl de opbrengst per kilo wol vaak niet meer dan 10 tot 20 cent bedraagt. De Wolfederatie, die de inzameling van wol organiseert, betaalt momenteel slechts €0,15 per kilo voor witte wol en €0,20 voor gekleurde wol.
In veel gevallen is de vergoeding lager dan de kosten voor transport en arbeid, wat ertoe leidt dat boeren de wol gratis weggeven of zelf vernietigen.
‘Prachtig natuurproduct dat isoleert’
Volgens het Hollands Wol Collectief blijft jaarlijks ruim 1,4 miljoen kilo schapenwol ongebruikt in Nederland. Slechts een klein deel wordt lokaal verwerkt in producten of kunstprojecten. “Schapenwol is een prachtig natuurproduct dat ademt, isoleert, niet brandt en volledig biologisch afbreekbaar is,” aldus het collectief. “Toch behandelen we het alsof het afval is.” Die houding is des te schrijnender in een tijd waarin duurzaamheid, circulaire economie en biobased bouwen steeds hoger op de agenda staan.
Ideaal voor in de bouw
Een scherp contrast met deze situatie zien we in Nieuw-Zeeland, een land dat van oudsher een sterke woltraditie kent. Daar besloot de regering in 2020 dat schapenwol voortaan de voorkeur moet krijgen boven synthetische materialen bij de bouw en renovatie van overheidsgebouwen.
Wol wordt sindsdien ingezet als isolatiemateriaal, wandbekleding en zelfs vloerbedekking. Volgens het Nieuw-Zeelandse ministerie van Milieu is dit niet alleen goed voor het klimaat, maar ook voor de lokale economie en het welzijn van schapen. De maatregel stimuleert boeren om te investeren in wolproductie van hoge kwaliteit en versterkt de vraag naar duurzame alternatieven voor plastic en glaswol.
Nederland blijft achter
Die eigenschappen maken wol uitermate geschikt voor toepassingen in de bouwsector. In Nederland wordt daar mondjesmaat mee geëxperimenteerd.
De eigenschappen van wol maken het bij uitstek geschikt voor de bouwsector:
- Isolerend vermogen – vergelijkbaar met glaswol
- Vochtregulerend – ideaal voor ademende constructies
- Brandvertragend – zonder toevoeging van chemicaliën
- Geluidswerend – goed voor akoestiek en comfort
In Nederland experimenteert een handvol architecten en duurzame bouwers met schapenwol als isolatiemateriaal. Enkele duurzame architecten en bouwbedrijven gebruiken schapenwol als isolatiemateriaal in woningen of tiny houses.
Het ontbreekt het aan beleid of financiële prikkels om dit op grotere schaal te doen, zoals in Nieuw-Zeeland wel gebeurt.
Koning Charles: Natuurlijk alternatief voor synthetisch textiel
Ook internationaal groeit de waardering voor wol als ecologisch verantwoord materiaal. De Campaign for Wool, opgericht onder beschermheerschap van de Britse koning Charles III, pleit al jaren voor het gebruik van schapenwol als natuurlijk alternatief voor synthetisch textiel.
De campagne wijst op de unieke eigenschappen van wol: het isoleert uitstekend, werkt vochtregulerend, is van nature brandvertragend, en heeft een lange levensduur. Bovendien is wol hernieuwbaar en volledig composteerbaar.
Lees ook : Wetenschappelijk bewezen: waarom je van breien (en haken) gelukkig wordt
Geen financiële prikkel
De vraag dringt zich aan waarom een circulair materiaal als wol hier geen serieuze plek krijgt in duurzaamheidsbeleid. De Nederlandse bouwsector zoekt naar oplossingen om minder afhankelijk te zijn van beton, glaswol en kunststoffen, materialen die vaak belastend zijn voor het milieu.
Wol, dat lokaal geproduceerd wordt, zou een logische vervanger zijn. Toch wordt het overgrote deel verspild. De verspilling begint al op de boerderij, waar boeren geen financiële prikkel meer zien om wol zorgvuldig te sorteren of schoon te houden, omdat er toch geen vraag naar is.
Lees verder onder de video >>
Hoog tijd voor herwaardering van schapenwol
Het herwaarderen van schapenwol vraagt om een beleidsomslag. De overheid kan overwegen om wol als circulair materiaal actief te promoten, bijvoorbeeld door het verplicht te stellen in duurzame bouwprojecten of belastingvoordelen te bieden voor de verwerking ervan. Ook het opzetten van regionale verwerkingsketens, van boer tot bouwer, kan bijdragen aan een nieuwe waardeketen waarin wol weer loont.
Daarnaast ligt er een taak voor de consument. Door te kiezen voor producten met Nederlandse wol, van kleding tot isolatiemateriaal, kunnen we bijdragen aan een herwaardering van dit eeuwenoude natuurproduct. Kleine initiatieven zoals The Knitwit Stable en het Hollands Wol Collectief doen al het voorwerk, maar hebben meer afzet en bekendheid nodig om te overleven.
Terwijl de schuren van Nederlandse schapenhouders zich vullen met wol waarvoor niemand betaalt, laat Nieuw-Zeeland zien dat het ook anders kan. Door schapenwol in te zetten als duurzaam bouwmateriaal en het een centrale rol te geven in beleid en ontwerp, krijgt het daar opnieuw waarde: voor mens, dier én milieu. Het wordt hoog tijd dat Nederland deze ontwikkeling serieus neemt en het potentieel van schapenwol opnieuw onderkent.
Bronnen:
Hollands Wol Collectief, Wolfederatie Nederland, Campaign for Wool, The Knitwit Stable