Natuurrampen in Europa: we zullen er aan moeten wennen

Bron: © Canva. Natuurrampenvormen niet langer een ver-van-mijn-bed-show. 

---

Met een aaneenschakeling van bosbranden, hittegolven, overstromingen en stormen die zich uitstrekken van Zuid- tot Noord-Europa, lijkt Europa deze zomer overspoeld te worden dor natuurrampen. Het veranderende klimaat speelt daarbij een centrale rol en zorgt voor een zomer die in de geschiedenisboeken wordt bijgeschreven.

Lees verder onder de video >>

Europa staat in brand

In Zuid-Europa staan opnieuw grote delen in brand.

Spanje

In Spanje worden duizenden inwoners worden geëvacueerd, terwijl brandweerlieden dag en nacht proberen de vuurzee in te dammen. Ook op de Canarische Eilanden woeden meerdere branden die door de hitte nauwelijks te controleren zijn.

Portugal

Meldt dat dit de zwaarste vuurhaarden zijn sinds de rampzalige zomer van 2017.

Griekenland

Kent een herhaling van eerdere zomers. Rond Athene worden complete dorpen ontruimd, terwijl op Rhodos en Kreta toeristen stranden moeten verlaten en per schip in veiligheid worden gebracht.

Turkije

In Turkije is de situatie vergelijkbaar: in de zuidelijke regio’s rond Antalya verspreiden de branden zich langs de kuststroken, wat leidt tot evacuaties van hotels en campings.

Italië

Italië kampt eveneens met bosbranden, vooral op Sicilië en Sardinië, waar de temperaturen boven de 45 graden uitkomen en de droogte nieuwe brandhaarden blijft voeden.

Regenval en overstromingen

De branden zijn slechts 1 kant van het verhaal. In Midden-Europa laten hevige regenval en overstromingen zich gelden.

Duitland

In Duitsland zorgen stortregens voor problemen in Beieren en Baden-Württemberg, waar rivieren buiten hun oevers treden en dorpen blank komen te staan.

Oostenrijk

Ook Oostenrijk kampt met wateroverlast, vooral in de Alpenregio’s waar modderstromen huizen meesleuren en wegen onbegaanbaar maken.

Tsjechië en Polen

In Tsjechië en Polen worden bewoners van lage gebieden geëvacueerd omdat de grond het water niet meer kan opnemen.

Lees verder onder de video >>

Frankrijk

Frankrijk ondergaat een dubbele klap. Terwijl het zuiden te maken heeft met extreme droogte en bosbranden in de Provence en de Côte d’Azur, wordt het noorden geteisterd door hevige stormen en hagelbuien die landbouwgewassen vernietigen. De wijnboeren in Bordeaux melden dat een groot deel van hun oogst verloren dreigt te gaan door de plotselinge weersomslagen.

Verenigd Koninkrijk

In het Verenigd Koninkrijk wordt de zomer opnieuw gekenmerkt door een grillig patroon. De ene week stijgt de temperatuur richting tropische waarden, de andere week zorgen stormen en zware regen voor ondergelopen straten in Londen en Manchester. De Britse weerdienst waarschuwt dat deze afwisseling van extreme hitte en neerslag steeds vaker voorkomt en direct verband houdt met de klimaatverandering.

Scandinavië

In Scandinavië speelt een ander probleem. Zweden en Noorwegen kampen met droogte en verhoogd brandgevaar in de bossen, terwijl in Finland hittegolven het dagelijks leven ontregelen. Tegelijkertijd vallen er in Denemarken en Zuid-Noorwegen zware regenbuien die plaatselijk voor overstromingen zorgen. Zelfs IJsland, normaal gesproken een koel toevluchtsoord, meldt deze zomer uitzonderlijk hoge temperaturen en een toename van smeltwater dat rivieren doet aanzwellen.

Schade aan huizen en verlies van oogsten

De gevolgen voor mens en natuur zijn groot. Miljoenen Europeanen worden direct getroffen door evacuaties, stroomstoringen, schade aan huizen en verlies van oogsten. Toeristische regio’s verliezen inkomsten doordat vakantiegangers hun reizen annuleren of vroegtijdig vertrekken. De landbouwsector meldt recordschade door mislukkende oogsten van graan, olijven en druiven, terwijl veeboeren kampen met gebrek aan drinkwater voor hun dieren.

Slechts een voorproefje

Wetenschappers waarschuwen dat dit nog maar een voorproefje is van wat Europa de komende decennia te wachten staat. De combinatie van langdurige droogte, hogere temperaturen en plotselinge stortregens is een direct gevolg van de opwarming van de aarde. De Middellandse Zee warmt sneller op dan veel andere delen van de wereld, waardoor Zuid-Europa extra kwetsbaar is voor bosbranden en extreme hittegolven. Tegelijkertijd zorgt een veranderend straalstroompatroon ervoor dat regenfronten langer op 1 plaats blijven hangen, met overstromingen als gevolg.

Brandweerteams worden overal ingevlogen

De Europese Unie en nationale regeringen sturen extra middelen naar getroffen regio’s. Brandweerteams uit Frankrijk, Kroatië en Roemenië worden ingevlogen om Portugal en Griekenland bij te staan. Duitsland zet het leger in om zandzakken te leggen langs rivieren en Italië vraagt om internationale hulp bij het bestrijden van branden op Sardinië. Toch klinkt er steeds meer kritiek dat de maatregelen slechts symptoombestrijding zijn en dat structurele oplossingen achterblijven.

Natuurampen niet langer een ver-van-mijn-bed-show

Toeristen ervaren ondertussen dat natuurrampen niet langer een ver-van-mijn-bed-show zijn, maar deel uitmaken van hun dagelijks leven. Sociale media staan vol met beelden van vuurzeeën, ondergelopen straten en hagelstenen zo groot als golfballen. Steeds meer Europeanen beseffen dat aanpassing aan het veranderende klimaat onvermijdelijk is. Van betere waterbeheerprojecten en bosbeheer tot het aanpassen van bouwvoorschriften en evacuatieplannen: overal klinkt de roep om sneller en daadkrachtiger beleid.

Bronnen:

NOS

Lees wat we eerder over de het veranderende weerbeeld en de natuur schreven >>

---

Droogte leidt tot recordaantal natuurbranden: ‘Wees voorzichtig in de natuur’

24 maart 2025 – De aanhoudende droogte zorgt in Nederland voor een alarmerend hoog aantal natuurbranden. In maart zijn er al meer dan 80 meldingen geweest, met verwoestende branden in onder andere Weert, de Sallandse Heuvelrug en Zeeuws-Vlaanderen. Waarom is het risico nu (al) zo hoog?

Experts waarschuwen voor een aanhoudend verhoogd risico, mede door de zonnigste start van het jaar ooit gemeten.

Honderden natuurbranden in 2024

Uit cijfers van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) blijkt dat er dit jaar al 211 meldingen van natuurbranden zijn geregistreerd. In 170 gevallen ging het daadwerkelijk om een brand. De combinatie van een extreem nat 2024 en de huidige droogte heeft de natuur extra kwetsbaar gemaakt.

Waarom is het risico nu zo hoog?

Volgens weervrouw Willemijn Hoebert spelen verschillende factoren een rol bij de toename van natuurbranden:

• Uitgedroogde grond: In sommige regio’s is in maart nog geen neerslag gevallen.
• Snelle groei van vegetatie: Door de natte periode in 2024 kon de natuur volop groeien, wat nu als brandstof fungeert.
• Droge lucht en zonneschijn: De eerste maanden van 2025 waren uitzonderlijk zonnig en droog.
• Harde wind: Wind verergert de droogte en verspreidt vuur sneller.

Branden door menselijk handelen

Bijna alle natuurbranden ontstaan door menselijke activiteiten, bewust of onbewust.

• Weert (Limburg): Op 14 maart ging een gebied van 20.000 vierkante meter in vlammen op.
• Sallandse Heuvelrug (Overijssel): Een grote bosbrand brak uit op 20 maart en verspreidde zich snel door droge vegetatie.
• Biervliet (Zeeuws-Vlaanderen): Op 21 maart brandde een akker met drie meter hoog siergras af, mede door de harde wind.
• Vughtse Heide (Noord-Brabant): Op 22 maart veroorzaakten jongeren die met vuur speelden een brand waarbij 500 vierkante meter bos verloren ging.

Lees ook: brandwonden, zo behandel je ze.

Nu al waarschuwingen over brandgevaar in de natuur?

De tekst gaat onder de berichten verder >>

Verhoogd alarmniveau en preventiemaatregelen

Vanwege het hoge risico op natuurbranden gelden er in meerdere regio’s verhoogde waarschuwingsniveaus, waaronder:

• Midden, zuiden en (noord)westen van Nederland
• Rookverbod op de Utrechtse Heuvelrug
• Oproep tot extra voorzichtigheid bij open vuur

De brandweer roept mensen op alert te zijn.

Een weggegooide sigaret of barbecue kan al genoeg zijn om een natuurbrand te veroorzaken. Wees voorzichtig en respecteer de waarschuwingen

Aldus de Veiligheidsregio Limburg-Noord.

Natuurbrand in jouw omgeving?

Wil je weten of er in jouw regio een verhoogd risico geldt? Kijk op natuurbrandrisico.nl en volg de adviezen van de lokale veiligheidsregio’s.

Eerder schreven wij >>

---

Natuurbranden in NL zijn een blinde vlek: andere aanpak gewenst

4 maart 2024 – In Nederland zijn natuurbranden sinds 1994 niet meer officieel geregistreerd. Dit leidt, volgens bosbrandexpert Cathelijne Stoof uit Wageningen, tot een blinde vlek voor dit onderwerp.

Samen met collega-experts heeft Stoof een overzicht gemaakt van bosbranden tussen 2017 en 2022. Hieruit blijkt dat er in deze periode 3667 natuurbranden hebben gewoed met een gemiddeld jaarlijks verlies van 405 hectare, voornamelijk bestaande uit heidegebieden. Deze branden ontstonden veelal door menselijk handelen en vallen vaker voor tijdens droge lentes en zomers.

In onderstaande NOS uitzending wordt het fenomeen natuurbrand besproken. Ook Cathelijne Stoof is hierin aan het woord.

De tekst gaat onder de video verder >>

Voorkomen en gevolgen van natuurbranden

Nederland heeft in de recente jaren verschillende grote natuurbranden ervaren, zoals de brand in Nationaal Park De Hoge Veluwe in 2014, waarbij 527 hectare aan natuur verloren ging. Dit benadrukt de verwoestende impact van natuurbranden.

Mede door de klimaatverandering loopt Nederland een verhoogd risico op het gelijktijdig uitbreken van meerdere branden, wat de bestrijdingsmogelijkheden van de brandweer beperkt. Dit scenario werd bijna werkelijkheid in 2020 toen het Limburgse dorp Herkenbosch moest worden geëvacueerd vanwege een naderende brand. De toenemende droogte en warmte maken de situatie nog zorgwekkender, met de dreiging van nog grotere rampen in de nabije toekomst.

Bekijk hier de beelden van de brand in Herkenbosch. De tekst gaat onder de video verder >>

Natuurbrand complex onderwerp

Het grote gevaar van bos- en duinbranden schuilt in het zich snel verspreiden van het vuur door droge vegetatie en wind. De gevolgen kunnen verwoestend zijn. Het voorkomen van natuurbranden vereist goed natuurbeheer, waarschuwingssystemen en brandpreventiecampagnes. Het Wereld Natuur Fonds (WNF) en de Boston Consulting Group (BCG) geven aan in het rapport ‘Fires, Forests, and the Future: A crisis raging out of control’ dat van alle branden 75% wordt veroorzaakt door mensen.

De gemiddelde duur van het bosbrandenseizoen is de afgelopen 35 jaar gemiddeld 19% langer door steeds extremere temperaturen en weersomstandigheden. “Door een langer, intenser brandseizoen heeft de natuur te weinig tijd om te herstellen en komen vooral jonge dieren extra in de problemen als er onvoldoende voedsel is.”

De Universiteit van Wageningen geeft aan dat natuurbranden een complex onderwerp is. Het valt in Nederland onder minstens 5 ministeries. “Niemand is echt eindverantwoordelijk. Dat moet anders, want een natuurbrand is niet alleen een probleem van de brandweer. Het is een maatschappelijk vraagstuk. In de toekomst zullen we moeten leren leven met vuur.”

Natuurrampe worden extremer, het vuurseizoen langer

Als het vuur bepaalt waar, wanneer en hoe het brandt, dan is dat een probleem. Je hebt het dan over onbeheersbare branden die groot gevaar opleveren. ‘Een onderschat risico’ stelt Wageningen. Natuurbranden worden extremer, het vuurseizoen langer en de vuurseizoenen in Zuid- en Noord-Europa overlappen elkaar steeds meer. De opwarming van de aarde speelt hierbij een grote rol. “Hierdoor kunnen Europese landen elkaar moeilijker helpen op momenten dat het nodig is. Daarom is het zaak dat we het landschap en de maatschappij inrichten op een leven met vuur, lerend van de fouten en de successen van elders.”

De oproep voor een integraal vuurbeheer

De focus op integraal waterbeheer in Nederland wordt breed erkend, maar er is een dringende noodzaak voor een integraal vuurbeheer. Dit beleid zou niet alleen natuurbranden als ruimtelijke uitdaging moeten zien, maar zou ook gecontroleerde branden moeten overwegen als beheersmaatregel. Echter, er is een dilemma; Dit kan negatieve gevolgen hebben voor de luchtkwaliteit en de biodiversiteit.

Toch pleit Stoof voor het ‘samenleven met vuur’, herinnerend aan hoe natuurbranden in het verleden op een gecontroleerde wijze werden ingezet voor landschapsbeheer. Het is van cruciaal belang dat Nederland zijn ‘vuurgeschiedenis’ herinnert en de potentieel positieve rol van vuurbeheer erkent om de risico’s van oncontroleerbare natuurbranden in de toekomst te verminderen.

6 adviezen van de brandweer

Wat kun je doen om een natuurbrand te voorkomen en wat moet je doen als bos of duin vlam vat. De brandweer adviseert:

1. Sla alarm

Doet een natuurbrand zich voor meld deze dan direct via een alarmnummer, bijvoorbeeld 112. Geef zo nauwkeurig mogelijk de locatie van de brand door, inclusief eventuele herkenningspunten.

2. Verlaat het gebied

Als je je in de nabijheid van een natuurbrand bevindt, volg dan de instructies van de autoriteiten op en verlaat het gebied zo snel en veilig mogelijk. Volg aangegeven evacuatieroutes indien beschikbaar.

3. Vermijd rook en hitte

Blijf uit de rook van de brand aangezien deze schadelijke gassen en deeltjes kan bevatten. Als je in de buurt van de brand bent, zoek dan een veilige locatie met zo min mogelijk hitte en rook. Blijf laag bij de grond waar lucht minder rokerig en giftig is.

4. Sluit ramen en deuren

Als je in de buurt van een natuurbrand woont, sluit dan ramen en deuren om te voorkomen dat rook het huis binnendringt. Schakel airconditioning of ventilatiesystemen uit.

5. Wees voorbereid

Neem preventieve maatregelen zoals het creëren van een veiligheidszone rondom je huis, het verwijderen van brandbaar materiaal en het hebben van een noodpakket met essentiële benodigdheden, waaronder water, voedsel, medicijnen en belangrijke documenten.

6. Volg de instructies van de autoriteiten

Luister naar de aanwijzingen van de brandweer en andere hulpdiensten. Volg eventuele evacuatie- of veiligheidsinstructies op die worden gegeven. Instructies en aanbevelingen van de lokale autoriteiten variëren afhankelijk van de specifieke omstandigheden en de locatie van de natuurbrand.

Bron: Omroep Gelderland/Brandweer