Bron: © Canva. Ben jij al bekend met de symptomen van zaadbalkanker?
Zaadbalkanker, ook wel teelbalkanker of testiscarcinoom genoemd, is een zeldzame vorm van kanker die ontstaat in 1 van de zaadballen. Hoewel het een zeldzame aandoening is, is het de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen tussen de 15 en 35 jaar. Elk jaar krijgen ongeveer 830 mannen in Nederland de diagnose.
Vroege opsporing is cruciaal: hoe eerder zaadbalkanker wordt ontdekt, hoe groter de kans op succesvolle behandeling en genezing.
Wat is zaadbalkanker?
Zaadbalkanker ontstaat wanneer cellen in een zaadbal ongecontroleerd gaan delen en een kwaadaardige tumor vormen. Meestal zit de tumor in 1 zaadbal, maar soms kunnen beide zaadballen zijn aangedaan.
De meeste tumoren (ongeveer 95%) ontstaan uit de kiemcellen, de cellen die zaad produceren. Er zijn 3 soorten kiemceltumoren:
- Seminoom: ontstaat in het binnenste deel van de zaadbal
- Non-seminoom: verzamelnaam voor andere kiemceltumoren
- Combinatie van seminoom en non-seminoom: wordt behandeld als non-seminoom
In Nederland is het UMCG 1 van de expertisecentra die gespecialiseerd is in de behandeling van zaadbalkanker.
In onderstaande video vertelt een patiënt over hoe hij de zorg bij zaadbalkanker heeft ervaren in het Antoni van Leeuwenhoek.
De tekst gaat onder de video verder >>
Stadia van zaadbalkanker
De stadia van zaadbalkanker geven aan hoe ver de ziekte zich heeft verspreid:
- Stadium 1: de tumor zit alleen in de zaadbal, geen uitzaaiingen
- Stadium 2: uitzaaiingen in de lymfeklieren achter in de buik
- Stadium 3: uitzaaiingen hoger in het lichaam, boven het middenrif; soms ook in longen of lever (ook wel stadium 4 genoemd)
Klachten en symptomen
Let op de volgende signalen:
- Vergrote of zware zaadbal zonder pijn
- Knobbel in de zaadbal zonder pijn
- Dof of zwaar gevoel in onderbuik of balzak
- Onverklaarbaar gewichtsverlies
Uitzaaiingen kunnen leiden tot:
- Buik- of rugpijn
- Zwelling van de borstklier of huid rond tepel
- Kortademigheid
- Pijn op de borst of bloed ophoesten
- Onverklaarbare vermoeidheid
Bij deze klachten is het belangrijk direct een huisarts of uroloog te raadplegen.
Zelfonderzoek van de testikels
Zelfonderzoek kan levens redden. Mannen wordt aangeraden dit maandelijks te doen, bijvoorbeeld na een warme douche:
- Rol elke zaadbal voorzichtig tussen duim en wijsvinger
- Controleer op knobbels, harde plekken of zwellingen
- Let op veranderingen in grootte of gewicht
Bij afwijkingen altijd een arts raadplegen; deze kan doorverwijzen naar een expertisecentrum.
Oorzaken en risicofactoren
De precieze oorzaak van zaadbalkanker is onbekend, maar bepaalde factoren verhogen de kans:
- Zaadballen die niet zijn ingedaald
- Erfelijke aandoeningen die geslachtsontwikkeling beïnvloeden, zoals androgeen ongevoeligheidssyndroom of gemengde gonadale dysgenesie
- Familiegeschiedenis van zaadbalkanker
- Eerdere diagnose van zaadbalkanker
- Onvruchtbaarheid
- Hypospadie (plasbuis eindigt niet op eikel)
- Testisatrofie (ineengeschrompelde zaadbal)
- Langdurig gebruik van cannabis (wiet/hasj)
Misverstanden over zaadbalkanker
- Zaadbalkanker is geen geslachtsziekte
- Masturbatie of andere seksuele handelingen veroorzaken geen zaadbalkanker
- Het dragen van een mobiele telefoon in je broekzak is niet wetenschappelijk bewezen als oorzaak
- Kanker is niet besmettelijk
Zaadbalkanker en erfelijkheid
Erfelijke factoren kunnen een rol spelen. Als zaadbalkanker in de familie voorkomt, is het belangrijk dat mannen regelmatig zelfonderzoek doen, net als hun directe mannelijke familieleden.
Behandeling en overlevingskansen
Zaadbalkanker is goed behandelbaar, vooral bij vroege opsporing. De behandeling kan bestaan uit:
- Operatieve verwijdering van de aangetaste zaadbal (orchidectomie)
- Soms chemotherapie of bestraling bij uitzaaiingen
De overlevingskans is hoog, zelfs bij stadium 4 of een slechte prognose, mits de ziekte tijdig wordt behandeld.
Expertisecentrum UMCG
Het UMCG is in Nederland aangewezen als expertisecentrum voor testiskanker. Zeldzame ziekten treffen minder dan 1 op de 2.000 mensen, en het UMCG heeft specifieke kennis en ervaring met deze aandoening. Mannen kunnen hier terecht voor diagnose, behandeling en nazorg.
Stichting Zaadbalkanker en campagnes
Om mannen bewust te maken van het belang van zelfonderzoek, organiseert Stichting Zaadbalkanker ludieke campagnes zoals het Ballenalarm, een maandelijks signaal voor mannen om hun testikels te controleren. Acties zoals deze, vaak gedeeld via social media, zorgen ervoor dat het onderwerp bespreekbaar wordt en maandelijks een reminder biedt.
Bekijk hier hoe dat zit >>
Bronnen:
Stichting Zaadbalkanker, UMCG Expertisecentrum Testiskanker, Thuisarts, NOS, Zorgwijzer