Gezondheidsraad adviseert over toelating van meer natuurlijke gewasbescherming

Bron: © Canva. De Nederlandse landbouw is nu nog sterk afhankelijk van chemische bestrijdingsmiddelen. 

---

De Gezondheidsraad heeft recent geadviseerd om het eenvoudiger te maken om natuurlijke middelen voor gewasbescherming toe te passen in de Nederlandse landbouw. Dit advies is een belangrijke stap richting een gezondere en duurzamere voedselproductie, waarbij de gezondheid van boeren, het milieu en consumenten centraal staan.

In dit artikel leggen we uit waarom deze ontwikkeling van belang is, wat natuurlijke gewasbescherming inhoudt, en welke voordelen dit biedt, vooral ook voor mensen die waarde hechten aan gezonde voeding.

Waarom overstappen op natuurlijke gewasbescherming?

De Nederlandse landbouw is nu nog sterk afhankelijk van chemische bestrijdingsmiddelen. Deze middelen beschermen gewassen weliswaar tegen ziekten en plagen, maar brengen tegelijkertijd gezondheidsrisico’s met zich mee. Boeren en telers lopen een verhoogde kans op aandoeningen als de ziekte van Parkinson en andere gezondheidsproblemen door langdurige blootstelling aan chemische stoffen. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat deze stoffen ontwikkelingsstoornissen bij kinderen kunnen veroorzaken.

Het milieu lijdt ook onder het intensieve gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen. Ze vervuilen het watersysteem en dragen bij aan het verlies van biodiversiteit, waardoor ecosystemen onder druk komen te staan. Dit heeft niet alleen effect op de natuur, maar uiteindelijk ook op de voedselveiligheid en onze gezondheid.

Wat zijn natuurlijke gewasbeschermingsmiddelen?

Natuurlijke gewasbescherming, in vaktermen ook wel biocontrol genoemd, omvat het gebruik van biologische bestrijders zoals lieveheersbeestjes en sluipwespen, maar ook bacteriën, schimmels en feromonen. Deze natuurlijke vijanden van plaaginsecten en ziekteverwekkers bieden een effectief alternatief voor synthetische middelen, zonder de schadelijke neveneffecten.

• Lieveheersbeestjes: voeden zich met bladluizen op groen, een veelvoorkomende plaag op landbouwgewassen.
• Sluipwespen: parasiteren op schadelijke insecten en houden hun populatie onder controle.
• Bacteriën en schimmels: bestrijden specifiek ziekten of insectenplagen zonder het gewas of milieu te schaden.
• Feromonen: lokken of verwarren plagen via natuurlijke geurstoffen, waardoor hun voortplanting wordt verstoord.

Barrières voor toelating en het advies van de Gezondheidsraad

Ondanks de vele voordelen kent de toepassing van natuurlijke middelen in de praktijk uitdagingen. De huidige toelatingsprocedures in Europa zijn vooral afgestemd op chemische bestrijdingsmiddelen en nemen veel tijd in beslag. Dit ontmoedigt innovatie en het gebruik van biocontrol, waardoor boeren moeilijk kunnen overstappen.

De Gezondheidsraad pleit er daarom voor dat Nederland zich in Europa hard maakt voor snellere en eenvoudigere toelating van natuurlijke gewasbeschermingsmiddelen. Ook adviseert de Raad dat boeren financiële en praktische ondersteuning krijgen: de overstap brengt immers risico’s en onzekerheid met zich mee.

Lees ook: Grootste biologische plantenkweker stopt plotseling, wat is er aan de hand?

Bronnen:

Gezondheidsraad

We schreven eerder over bestrijdingsmiddelen >>

---

Nieuw bewijs: glyfosaat is onomstotelijk kankerverwekkend

12 juni 2025 – Na jaren van ’twijfel’ is het wetenschappelijke bewijs er nu echt: het bestrijdingsmiddel glyfosaat is kankerverwekkend. Wat betekent dit voor boeren, burgers en beleid? Je leest het in dit artikel.

door Yvette Juch

Meest gebruikte onkruidverdelgers op aarde

Er is jarenlang over gediscussieerd, maar nu is het onvermijdelijk: glyfosaat, wereldwijd een van de meest gebruikte onkruidverdelgers, is kankerverwekkend. Een nieuwe, grootschalige studie gepubliceerd in het gerenommeerde medische tijdschrift The Lancet Oncology toont overtuigend aan dat blootstelling aan glyfosaat het risico op het ontwikkelen van non-Hodgkin-lymfoom en andere vormen van kanker aanzienlijk verhoogt.

Toch werd het middel ondanks eerdere waarschuwingen niet verboden. In Nederland mogen boeren glyfosaat nog altijd gebruiken, mede vanwege de economische belangen en een gebrek aan ‘onafhankelijk bewijs’. Daar komt nu verandering in.

Zembla: ‘Overheden hebben weggekeken’

Journalist Ton van der Ham van onderzoeksprogramma Zembla volgt het dossier al jaren. “Er waren al sterke aanwijzingen sinds het IARC (internationaal kankeronderzoeksinstituut van de WHO) in 2015 glyfosaat ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ noemde”, zegt hij. “Overheden, ook de Nederlandse, negeren het al jaren. Nu het bewijs onweerlegbaar is, kunnen ze er niet langer omheen.”

Volgens Van der Ham heeft er een vorm van belangenverstrengeling gespeeld tussen toezichthouders, wetenschappers en de industrie. “De macht van chemiebedrijven als Bayer, dat Monsanto en dus Roundup bezit, is enorm. Ze hebben jarenlang twijfel gezaaid, met succes.”

• Lees ook: Dodelijke pesticiden nog steeds exportproduct.

Oprichter Gifvrij Westerveld: ‘Onze zorgen werden weggewuifd’

In het Drentse Westerveld richtte huisarts Evelien van Soldt samen met bewoners het collectief Gifvrij Westerveld op, dat al jaren pleit voor het stoppen met chemische bestrijdingsmiddelen in de landbouw. “We zagen steeds meer gezondheidsproblemen, vooral bij kinderen en ouderen. Maar als we dat aankaartten, werden we weggezet als paniekzaaiers.”

Voor Van Soldt is het nieuwe onderzoek een wrange bevestiging. “Dit hadden we jaren geleden al moeten weten. Mensen zijn mogelijk onnodig ziek geworden. Het is schrijnend dat overheden boeren en burgers zo lang blootstellen aan een kankerverwekkende stof.”

Wat gebeurt er nu met het bewijs dat glyfosaat kankerverwekkend is?

De vraag is: wat gaat er gebeuren nu het bewijs er is? Volgens Van der Ham en Van Soldt zijn 3 dingen noodzakelijk:

• Een direct verbod op het gebruik van glyfosaat in Nederland en Europa.
• Onafhankelijk gezondheidsonderzoek in gebieden waar veel glyfosaat is gebruikt.
• Ondersteuning voor boeren om over te stappen op milieuvriendelijke alternatieven.

Minister van Landbouw Femke Bolkestein heeft in een eerste reactie laten weten dat het RIVM het onderzoek ‘zorgvuldig gaat bestuderen’ en dat een herziening van het toelatingsbeleid niet is uitgesloten.

Het doek lijkt eindelijk te vallen voor glyfosaat. Waar jarenlang twijfel en uitstel het beleid bepaalden, dwingt het nieuwe bewijs tot actie. “Gezondheid moet boven economische belangen staan”, aldus Van Soldt.”Dit is een schokkend moment van inzicht voor iedereen die dacht dat bestrijdingsmiddelen onschuldig waren.”

Wil je weten of glyfosaat ook in jouw omgeving wordt gebruikt? Bezoek dan de website van Klimaatcoalitie Gifvrij of raadpleeg het landbouwregister van jouw gemeente.

Bronnen:

Klimaatcoalitie Gifvrij, Zembla

We schreven er eerder over >>

---

Artsen slaan alarm over giftige bestrijdingsmiddelen rond Wapserveen

16 april 2025 – Tientallen artsen luiden de noodklok over het grootschalige gebruik van bestrijdingsmiddelen in de sierteelt bij het Drentse Wapserveen. Ze maken zich ernstige zorgen over de gevolgen voor de volksgezondheid en eisen onmiddellijke actie. Wat doet de politiek met deze dringende oproep? Bekijk de uitzending hieronder.

door Brenda Timmers

Bekijk de video hieronder en lees verder daarna over de risico’s >>

Noodklok rondom giftige bestrijdingsmiddelen

In de directe omgeving van Wapserveen klinkt luid en duidelijk de roep van tientallen artsen. Ze uiten massaal hun zorgen over de veelvuldige toepassing van bestrijdingsmiddelen bij de sierteelt.

Vooral kinderen vormen volgens hen een kwetsbare groep. De experts benadrukken de noodzaak om de gezondheidseffecten niet langer te negeren en roepen op tot actie.

Gezondheidseffecten bij bewoners

De situatie rondom het gebruik van gifstoffen laat de bewoners niet onberoerd. Veel mensen maken zich zorgen over de mogelijke schade aan hun gezondheid.

De vraag groeit of het wonen in de omgeving van Wapserveen nog wel veilig is. Bewoners dringen aan op onderzoek naar de werkelijke effecten van de blootstelling aan deze middelen.

Lees meer over de gevaren onder deze berichten >>

Acties van lokale milieuorganisaties

Lokale milieuorganisaties slaan de handen ineen om bewustwording te creëren over de gevaren van bestrijdingsmiddelen. Ze organiseren bijeenkomsten en verspreiden informatiefolders onder de bewoners van Wapserveen.

Deze acties moeten niet alleen de gevaren aangrijpen maar ook het gebruik van alternatieve, milieuvriendelijke methoden in de sierteelt stimuleren.

Gevaren voor de volksgezondheid:

1. Luchtwegklachten en irritaties
   Inademing van bespoten lucht kan leiden tot hoesten, benauwdheid, geïrriteerde ogen en een piepende ademhaling, vooral bij mensen met astma of COPD.
2. Neurologische effecten
   Langdurige blootstelling, zelfs aan lage doses, wordt in verband gebracht met aantastingen van het zenuwstelsel. Er zijn zorgen over een verhoogd risico op ziektes zoals Parkinson en bepaalde vormen van dementie.
3. Kanker
   Sommige pesticiden worden verdacht of zijn bewezen kankerverwekkend. Vooral mensen die beroepsmatig in aanraking komen met deze middelen lopen een verhoogd risico.
4. Hormoonverstoring
   Bepaalde bestrijdingsmiddelen kunnen het hormonale systeem ontregelen, wat invloed kan hebben op de vruchtbaarheid, de ontwikkeling van kinderen en zelfs op het risico op bepaalde chronische ziekten.
5. Gevaren voor omwonenden
   Mensen die vlakbij bespoten velden wonen – zoals in dorpen als Wapserveen – kunnen ongemerkt via lucht, water of grond in contact komen met deze stoffen, zonder dat ze daar zelf voor kiezen.

Gevaren voor de omgeving:

1. Vervuiling van bodem en water
   Pesticiden kunnen via regen en afspoeling in het grond- en oppervlaktewater terechtkomen, wat schadelijk is voor planten, vissen en andere waterdieren.
2. Afname van biodiversiteit
   Veel nuttige insecten, zoals bijen, hommels en vlinders, worden slachtoffer van bestrijdingsmiddelen. Dit heeft gevolgen voor de bestuiving van planten en het hele ecosysteem.
3. Resistentieontwikkeling
   Onkruiden en insecten kunnen ongevoelig worden voor bestrijdingsmiddelen, waardoor er steeds sterkere middelen nodig zijn. Dit houdt de afhankelijkheid in stand.
4. Verstoringen in de voedselketen
   Als insecten sterven door gif, hebben vogels, vleermuizen en andere dieren minder voedsel. Dit kan leiden tot een verarming van de natuur op grotere schaal.

Lees ook: Bestrijdingsmiddelen: 10-tallen organisaties pleiten voor strengere regels

Wat is het risicopercentage van giftige bestrijdingsmiddelen?

Het precieze risicopercentage van gezondheidsproblemen door blootstelling aan bestrijdingsmiddelen is lastig vast te stellen, omdat het afhankelijk is van veel factoren, zoals:

• Type middel (sommige zijn schadelijker dan andere)
• Duur en frequentie van blootstelling
• Afstand tot de bron (zoals een bespoten veld)
• Weersomstandigheden (bijv. wind kan gif verspreiden)
• Persoonlijke gevoeligheid (zoals leeftijd, medische voorgeschiedenis)

Wat weten we wel uit onderzoek?

• Omwonenden van landbouwgebieden hebben volgens diverse Nederlandse en internationale studies een verhoogd risico op bepaalde aandoeningen.
• Een grootschalig onderzoek van het RIVM (2019) onder omwonenden van bollenteeltgebieden wees uit dat pesticiden meetbaar aanwezig waren in huisstof, urine en haar van bewoners – ook zonder directe blootstelling.
• Bij agrariërs en mensen die beroepsmatig met pesticiden werken, is het risico op bijvoorbeeld de ziekte van Parkinson volgens sommige studies 2 tot 6 keer hoger dan gemiddeld.

Er is duidelijk een verhoogd risico, maar het is moeilijk om daar één specifiek percentage op te plakken, omdat het sterk verschilt per situatie en persoon. Over het algemeen geldt: hoe intensiever en langduriger de blootstelling, hoe groter het risico.

Reacties uit de politiek over bestrijdingsmiddelen

De zorgen van artsen en bewoners hebben ook de aandacht van lokale politici getrokken. Zij roepen op tot een herziening van het beleid rondom het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de regio.

Een aantal politieke partijen heeft al aangegeven dat zij striktere reguleringen willen omzetten om de gezondheid van bewoners te beschermen. Er wordt gesproken over strengere controles en eventueel verbod op bepaalde schadelijke middelen.

Lees ook: Maken windmolens je ziek? Nieuw centrum doet onderzoek

Eerdere actie voor bollenteelt gifvrij

Bekijk de video hieronder van de actie: Bannerdrop provinciehuis Assen – www.BollenteeltGifvrij.nl – Extinction Rebellion Drenthe >>

Maak je je ook zorgen om bestrijdingsmiddelen?

Maak jij je zorgen over de gevolgen voor je gezondheid of het milieu? Of heb je het vermoeden dat het spuiten in jouw omgeving niet volgens de regels gebeurt? Weet dat je terechtkunt met je vragen of een melding doet van verkeerd gebruik of illegale handel op de website van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit.

Bronnen:

Talpa – Hart van Nederland, RIVM (onderzoek 2019) “Bestrijdingsmiddelen en omwonenden: Samenvattend rapport over blootstelling en mogelijke gezondheidseffecten”