Bron: © Canva
Je zit bij de arts en krijgt een medicijn voorgeschreven. Je denkt: dit gaat werken. Maar wat als het middel juist bij jou minder goed werkt of meer bijwerkingen geeft? Dankzij farmacogenetica en een goed uitgevoerde DNA-test komt daar verandering in. Deze test kijkt naar je genen om te voorspellen hoe jij medicatie verwerkt.
Hoe werkt een DNA-test?
Iedere persoon verwerkt medicijnen op zijn of haar eigen manier. Dat komt omdat onze genen verschillen. Het onderzoeksgebied dat hiernaar kijkt, heet farmacogenetica. Een farmacogenetische DNA-test onderzoekt genen die belangrijk zijn voor de opname, afbraak en werking van medicijnen.
Bekende voorbeelden zijn de genen CYP2D6 en CYP2C19. Via een speeksel- of bloedtest kan in een laboratorium vastgesteld worden of bepaalde medicijnen bij jou extra goed of juist minder goed werken of dat je meer kans hebt op bijwerkingen.
Interessant voor senioren
Ouderen gebruiken vaak meerdere medicijnen tegelijk. Hun stofwisseling, nierfunctie of algemene gezondheid verandert met de jaren. Een medicijn dat bij een jonger iemand goed werkt, kan bij een oudere anders uitpakken.
Denk aan:
- Minder bijwerkingen: Dankzij DNA-inzichten kan de arts medicijnen of doseringen kiezen met de minste kans op nare reacties zoals misselijkheid, duizeligheid of spierpijn.
- Betere werking: De kans dat een medicijn echt doet wat het moet doen (zoals pijnstillen, bloeddruk verlagen, stemming verbeteren) wordt groter, want de dosering is beter afgestemd op jouw profiel.
- Voorkomen van ineffectieve behandelingen: Als de DNA-test uitwijst dat een middel waarschijnlijk niet goed werkt voor jou, kan direct een alternatief worden gezocht.
Voorbeelden uit de praktijk
Stel, je gebruikt een antidepressivum. Bij variaties in het CYP2D6-gen kan blijken dat je het middel sneller afbreekt of juist langzamer verwerkt. In het ene geval heb je misschien een lagere dosering nodig, in het andere geval werkt het middel standaard nauwelijks.
Of bij bloedverdunners speelt het gen VKORC1 mee, dat helpt voorspellen hoeveel van het middel jij nodig hebt om effectief én veilig te behandelen. Ook bij statines (cholesterolverlagers) komt het gen SLCO1B1 in beeld, een afwijking daarin kan wijzen op verhoogde kans op spierklachten bij bepaalde statines.
Lees verder onder de video >>
Beperkingen
Hoewel veelbelovend, is de technologie niet perfect. Ook voeding, leefstijl, andere ziektes en de interactie tussen verschillende medicijnen spelen een grote rol. En: niet iedere huisartspraktijk of apotheek biedt de test standaard aan. Vergoeding door de zorgverzekeraar kan variëren. Door deze factoren blijft er onduidelijkheid bestaan over wie wanneer profijt heeft van zo’n test.
Kosten en vergoedingen
In Nederland zijn er verschillende aanbieders en scenario’s.
- Eén aanbieder, Nederlands Instituut voor Farmacogenetisch Onderzoek (niFGo), biedt een “Farmacogenetica Paspoort” aan voor ongeveer €189.
- Andere laboratoria, zoals bij Catharina Ziekenhuis (Eindhoven) geven kosten tussen €86 en €217 per test aan, afhankelijk van het aantal DNA-varianten waarop getest wordt.
Als de test wordt aangevraagd door een arts, bijvoorbeeld bij bijwerkingen of ineffectiviteit, dan wordt deze in principe vergoed door de zorgverzekeraar, aldus het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Wel kan het bedrag van de test nog van je eigen risico worden afgetrokken. Preventief (voordat je medicijnen gebruikt) laten testen, wordt vaak niet vergoed.
Je hebt een aanzienlijke investering, maar de kans bestaat dat je de kosten (deels) terugkrijgt als de test medisch geïndiceerd is.
- Lees ook: Baanbrekende nieuwe bloedtest toont meer dan 50 soorten kanker aan: in vroeg stadium
Meer gezondheidswinst voor senioren
De toepassing van DNA-testen voor medicatie groeit wereldwijd en ook in Nederland. Zo startten instellingen onlangs een implementatiestudie met 5.000 deelnemers in het noordelijk deel van het land, die een farmacogenetisch paspoort via een app kregen aangeboden.
Het doel?
Bij het voorschrijven van een eerste medicijn al rekening houden met je genetische profiel, en zo vroeg mogelijk maatwerk leveren. Voor senioren betekent dit: meer regie over je gezondheid en een grotere kans op veilig én effectief medicijngebruik.
*Let op: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij gezondheidsklachten altijd een arts.
Bronnen:
RIVM, Erasmus MC, Farmacogenetica.nl, NifGo, Arts & Genetica