Waar in Nederland hebben we helderblauwe meren en waterplassen?

In de meeste natuurgebieden op zanderige grond vind je veel vennen met helder water. De bekendste voor mij zijn de Oisterwijkse Vennen, de Huisvennen bij Boxtel en de vennen in het Dwingelderveld (Dwingeloo). Het blauw van het heldere water is eigenlijk een bijverschijnsel.
In het Westen en midden van Nederland en in de Weerribben vind je veel plassen in veengebieden. Het water is daar altijd óf troebel óf geel tot bruin gekleurd. De vertroebeling of verkleuring komt door het veen, dat altijd bruin afgeeft (De Botnische Golf tussen Finland en Zweden heeft bijna ZWART water doordat alle rivieren veenwater afvoeren).
Het blauw van het water komt door de weerspiegeling van de blauwe lucht. Als de bodem van meer of ven van zand is zal het blauw beter doorkomen, omdat het zand licht is. Is de ondergrond van leem of dicht begroeid dan hangt het van de totale lichtinval af hoe je de blauwkleuring ziet.

Helder water vind je vooral in voormalige zandafgravingen. Dit zijn dus geen vennen. Vennen zijn op natuurlijke wijze ontstaan en zijn ondiepe plassen op zandgrond. De zandwinningsplassen zijn juist erg diep, waardoor er geen begroeiing op de bodem voorkomt en het water niet vertroebelt. Vooral de plassen die zijn ontstaan door het afgraven (of eigenlijk wegzuigen) van wit zand hebben zeer helder water, omdat wit zand een heel zuiver zand is. In combinatie met de witte stranden geeft dat bij mooi weer een buitenlands gevoel.

In sommige zandgaten (de plassen die zijn ontstaan door zandwinning) komt in het zand van de bodem ook nog het mineraal glauconiet voor. Hierdoor kleurt het water groenblauw, ongeacht wat voor weer het is. Zelfs met een grijze wolkenhemel is het water van het Blauwe Meer bij Hoogersmilde groenblauw. Met een blauwe lucht kleurt het wat lichter blauw.

Op de luchtfoto in Google Maps kun je goed zien welke kleur het water van verschillende plassen heeft. Natuurlijke vennen kleuren veel donkerder dan de zandgaten.

Behalve in Drenthe vindt je dergelijke zandgaten overal waar (wit) zand gewonnen kon worden. Onder andere in Gelderland, Noord Brabant en Limburg. De plassen waar nog actief zandwinning plaatsvindt zijn lichter blauw, soms zelfs lichtbruin van kleur omdat er veel zanddeeltjes door het water zweven. Is de zandwinning eenmaal gestopt, dan zinken alle zanddeeltjes naar de bodem en ontstaat een meer met zeer helder water.