Is een drugsverslaafde of alcoholverslaafde (gedeeltelijk) toerekeningsvatbaar voor het delict dat hij/zij gepleegd heeft

Ja. Het Wetboek van Strafrecht stelt dat delictgedrag gerelateerd aan een verslaving verwijtbaar is.

In de praktijk van het rapporteren in strafzaken beantwoordt een psychiater de vraag naar de toerekeningsvatbaarheid. Over de doorwerking van verslavingsziekten en persoonlijkheidsstoornissen in delictgedrag is wel toenemende discussie. Die wordt aangewakkerd door de kennis over genetische factoren in de bestudering van de oorzakan van deze stoornissen. Bij psychiaters (én rechters) wordt over de toerekeningsvatbaarheid bij mensen met een (antisociale) persoonlijkheidsstoornis en/of verslavingsziekten toenemend verschillend gedacht.

Verslaafden grijpen steeds opnieuw naar de drugs of de drank, en ze zoeken telkens dezelfde verkeerde vrienden op. Dat is keer op keer een keus tussen omkeer of doorgaan met verslavingsgedrag. Daarop berust de juridische culpa in causa-constructie. Niemand dient verslaafden drank of dope onder dwang toe, ze nemen zelf fles na fles en spuit na spuit ter hand.

In uitzonderlijke omstandigheden verdienen deze mensen geen straf maar behandeling. In veel situaties verdienen zij straf met een zorgcomponent. Bij de rest is louter straf op zijn plaats. Verslaafden die crimineel gedrag vertonen zijn meestal echt toerekeningsvatbaar.

Bij de behandeling van dit soort strafzaken worden rechters door psychiaters geadviseerd dmv Pro Justitia rapporten in hoeverre een verdachte verantwoordelijk gesteld kan worden voor zijn daden.
Psychiater Erik Sikkens is een van deze psychiaters die daar vaak voor wordt gevraagd. Hij heeft o.a. ook het onderzoek naar de geestesgesteldheid van Volkert van der G. begeleid. Maar zelfs de psychiater mag niet op de stoel van de rechter gaan zitten. Het blijft uiteindelijk de rechter voorbehouden, die aan de hand van deze rapporten beslist, in welke mate de verdachte wel of niet verantwoordelijk gesteld kan wordens voor zijn daden en de strafmaat bepaalt. Dat valt dus voor iedere verdachte anders uit.