Waarom is het alles of niets bij ongeldig verkregen bewijs zoals in de zaak van Robert M. ?

In onze samenleving geldt dat er een continue spanning is tussen individuele vrijheid en het algemeen belang. De overheid heeft als taak beide belangen te dienen, zonder daarbij zelf te machtig te worden.

Individuele vrijheid is het uitgangspunt, maar er zijn zaken die het algemene belang zo dergelijk schaden, dat de overheid daar tegenop mag treden. Als vrijheid het grootste goed is, dan is het ontnemen van de vrijheid, iemand gevangen zetten, dus het zwaarste middel wat ingezet kan worden. Daarom is het rechtssysteem een deel van de overheid, dat altijd op basis van presumtie van onschuld werkt: je bent onschuldig tot het tegendeel bewezen is.

Om die presumptie van onschuld te bewaken is het nodig dat bewijs van het tegendeel met de grootst mogelijke zorgvuldigheid verzameld wordt. Het gaat immers om het vinden van de waarheid. Om zo goed als mogelijk te garanderen dat een veroordeling zorgvuldig gebeurd, moet een rechter er dus vanuit kunnen gaan dat het bewijs juist is.

Om dat veilig te stellen stelt de wet eisen aan welk bewijs toelaatbaar is, en hoe het door de politie verzameld mag worden. Als het immers verkeerd verzameld wordt, dan kan je over de inhoud ook nooit meer zeker over de inhoud zijn. Die regels zijn er niets voor niets: enerzijds beschermt dit het waarheidsgehalte bij de rechtbank, anderzijds voorkomt het corruptie en vooringenomenheid bij de politie/overheid.

Om deze eisen aan het bewijsmateriaal zeker te stellen geldt voor onrechtmatig verkregen bewijs dat dit ongeldig is. Ook als het alleen gaat om de manier waarop het verkregen is. Stel dat de rechtbank toch bewijs accepteert waarvan het niet helemaal duidelijk is of het wel 'zuiver' is: dan moet jij als verdachte gaan bewijzen dat het bewijs niet waar is. Dat zou een oneerlijk zware last zijn, en dat schendt ook de onschuldpresumptie van de verdachte.

De vraag in de zaak van Robert M. over de geldigheid van het bewijsmateriaal is dus hetzelfde als in elke andere zaak. Stel dat de rechter zou zeggen dat het bewijs onrechtmatig verkregen werd, maar het is allemaal zo ernstig dat het toch wel geldig is, dan kan helemaal niemand meer zeker zijn van zijn presumptie van onschuld. In plaats daarvan moet iedere verdachte, ook diegene die onschuldig zijn, zich gaan verdedigen tegen bewijs waarvan de waarheid niet in vrijwel gegarandeerde mate vast staat.

Overigens vonden de rechters in de zaak van Robert M. dat het bewijs wel rechtmatig verkregen werd.