Back to frontpage
Hét vraag- en antwoordplatform van Nederland

waarom zeggen we 5en20 en niet 5en10?

Verwijderde gebruiker
6 jaar geleden
in: Taal
1.4K
SimonV
6 jaar geleden
Uit het Latijn overgenomen, denk ik.
15 quīndecim
25 vīgintī quīnque https://blogs.transparent.com/latin/latin-numbers-1-100/
TurfGraver
6 jaar geleden
Dan zou 25 twintig-vijf zijn...
TurfGraver
6 jaar geleden
En dan hebben we het nog niet eens over 11, 12 en 13 :-)

Heb je meer informatie nodig om de vraag te beantwoorden? Reageer dan hier.

Antwoorden (1)

Dat heeft te maken met de frequentie van het gebruik.

In het algemeen geldt dat hoe vaker een (lang) woord gebruikt wordt hoe groter de kans dat het verbasterd en/of ingekort raakt. (simpel gezegd: Er is steeds meer kans dat iemand het niet goed uitspreekt, of haast heeft en een woord verkort. Wanneer anderen dat dan overnemen raakt dat nieuwe woord ingeburgerd en kan het zelfs het gebruik van het originele woord verdringen.)

Dat geldt ook voor de telwoorden.

- "Vijf-en-tien" is langer dan "vijftien" dus men is geneigd dit af te korten.
- De getallen 20 en lager worden (zeker in het verleden) véél vaker gebruikt dan die van hoger dan 20.

Hierdoor zijn beide voorwaarden voor verbastering duidelijk aanwezig waardoor de correcte uitspraak al heel lang geleden in onbruik is geraakt.
(Lees meer...)
Ozewiezewozewiezewallakristallix
6 jaar geleden
SimonV
6 jaar geleden
Is er dan een tijd geweest dat men "vijf en tien" zei? Ik heb hiervoor geen bron kunnen vinden...
Misschien is het gewoon een vertaling van het Latijnse quīndecim?
En quindecim komt van quīnque (vijf) + decem (tien).
https://en.wiktionary.org/wiki/quindecim#Etymology
Ozewiezewozewiezewallakristallix
6 jaar geleden
@SimonV
... en waarom is het dan in het latijn ooit zo ontstaan ?
Zo blijven we bezig :-) Van hoe 'vroeger' exact uitgesproken werd en in welke taal, daar zijn geen bronnen van.
Wat ik beschrijf is meer bedoeld als de 'common practice'.
Ozewiezewozewiezewallakristallix
6 jaar geleden
Oeps.... een typo. Het moet zijn:
.... van hoe [e.e.a.] 'vroeger' exact uitgesproken....
LeonardN
6 jaar geleden
Dus je geeft gewoon toe dat dit antwoord uit een drogredenering is ontstaan?! Het is vaak zo, dus ik stel dat dat in dit geval ook zo is gebeurd. Min.
SimonV
6 jaar geleden
Vijftien is waarschijnlijk afkomstig van Proto-Germaanse *femf-tehun(þ). Blijft de vraag of het eerst als "*femf-unðá-tehun(þ)" uitgesproken werd of altijd *femf-tehun(þ) is geweest .
http://www.harbornet.com/folks/theedrich/hive/Medieval/GmcNums.htm
http://www.angelfire.com/ga3/arkan/pgmnlex.html
LeonardN
6 jaar geleden
@SimonV Kan jij vinden wanneer er ooit EenENtwintig in welke taal dan ook werd gezegd? Want ik heb meer het idee dat de vraag is (of de sleutel tot de puzzel). Wanneer (of beter gezegd in welke taal(groep) is men een "en" toe gaan voegen bij getallen boven de 20. Dit zie je WEL in huidige Germaanse en Latijnse talen, maar bijvoorbeeld NIET in het Litouws (een vrij archaïsche taal). @Oze
Wat het punt is. Het lijkt erop dat er veel later "en" is bijgekomen bij alles hoger dan 20 en nooit "en" is geweest <20.
criseyde
6 jaar geleden
@LeonardN: in het Engels had men vroeger wel degelijk one-and-twenty. Je ziet dit o.a. in Jane Austen's Pride and Prejudice: "You cannot be more than twenty, I am sure, therefore you need not conceal your age." "I am not oneandtwenty." and Charlotte Brontë's Jane Eire: I started [...] on to a wrong tack at the age of one-and-twenty [...].
LeonardN
6 jaar geleden
@criseyde Heb ik ooit gezegd dat het niet zo was dan? Ik denk dat je mijn hele punt niet snapt.
Wat we zoeken is OF iets wat Ozewiezewoze's idee (wat hij nu als waarheid/antwoord geeft) ondersteunt, of wel; vind een taal waaruit het Nederlands is geboren waar men ooit vijfentien zei, waar men later vijftien is gaan zeggen. OF Vind het moment dat we van een-twintig (of) twintig-een naar eenentwintig twintigeneen zijn gegaan. (Mijn vermoeden). Ik heb de vraag wat krom gesteld, zie ik nu, beter had ik gezegd:
Kan jij vinden wanneer er ooit *voor de eerste maal* EenENtwintig in een taal voorlopend op het Nederlands werd gezegd? Maar misschien heb je wel een goed punt ergens, dan moet je even de zin kopieren waarin ik datgene zeg wat je probeert tegen te spreken.
SimonV
6 jaar geleden
In de 16e eeuw ging men in Engeland over van 'one and twenty' naar 'twenty one'.
Dat zou een ondersteuning voor het antwoord van Ozewieze kunnen zijn.
https://german.stackexchange.com/questions/5009/why-are-german-numbers-backwards
SimonV
6 jaar geleden
Maar dat is natuurlijk geen bewijs. Ik heb geen oorsprong kunnen vinden voor ons gebruik van eenentwintig (of einundzwanzig etc.).
LeonardN
6 jaar geleden
@Simonv Dat kan idd nimmer bewijs zijn voor de juistheid van dit antwoord, enkel voor de juistheid van de stelling in het antwoord. Ik zeg ook niet dat de stelling van Oze niet klopt, maar dat het maar de vraag is of je die zomaar op deze vraag kan plakken. Het antwoord lijkt dus meer te zijn:
Omdat in voorlopers van onze taal nooit vijfENtien bestaan heeft en men ooit wel vijfENtwintig (of twintigENvijf) is gaan zeggen.
Wat je er dan nog bij kan zeggen is:
Er is een grotere kans dat we ooit ook vijftwintig gaan zeggen (of twintigvijf) dan dat we vijfentien gaan zeggen.

Weet jij het beter..?

Het is niet mogelijk om je eigen vraag te beantwoorden Je mag slechts 1 keer antwoord geven op een vraag Je hebt vandaag al antwoorden gegeven. Morgen mag je opnieuw maximaal antwoorden geven.

0 / 2500
Gekozen afbeelding
+