Hoe maakte men ijs vóór de uitvinding van de ijsmachine en koelkast?

IJs maken in de victoriaanse tijd
Hoe ging dat dan, ijs maken in een tijd zonder vriezer? Het zit zo: Je had een aantal attributen nodig, zoals een grote houten tobbe, een sorbetiere (een langwerpig vat, gemaakt van een tin-legering) en een spatel van hout of brons. Verder had je ijsblokken nodig, bijvoorbeeld uit een bevroren vijver. De in stukken gehakte ijsblokken werd vermengd met zout of salpeter, zodat het geheel door een scheikundig proces nog kouder werd. Het werd dan ongeveer -15, en bleef op die manier dus langer bevroren. Helemaal niet gek bedacht voor mensen in een tijd zonder elektrische vriezers!

De ijsbrokken gingen in de houten tobbe, de sorbetiere in het ijs en dan was het een kwestie van roeren. In principe werken moderne ijsmachines nog steeds zo: In een bak die volledig koud is wordt een mengsel gegoten, dat door blijvend roeren een lekkere en koude substantie krijgt.

Ik hoor jullie al denken… hoe kwam je in Engeland (en de rest van West-Europa) nu aan ijsblokken om mee te werken? In de eerste helft van de 19e eeuw kon alleen op grote landgoederen ijs (bevroren water, dus) worden opgeslagen. Het ijs werd ’s winters uit dichtgevroren vijvers gehakt, en in ice houses met dikke muren bewaard. Zo kon het ijs wel meerdere jaren bewaard blijven en ’s zomers gebruikt worden voor de bereiding van lekkere ijsjes met seizoensfruit. Koningin Victoria had bij elk paleis een ice house!

Vanaf het midden van de jaren 1850 werd er steeds meer ijs geïmporteerd uit Noorwegen en de Verenigde staten. Op speciale grote stoomboten werden grote blokken ijs overgebracht, die dan in geïsoleerde pakhuizen werden opgeslagen. Het ijs kon verder over land worden getransporteerd met speciale stoomtreinen, of door de stad in ijswagens. Deze leverden ijs af aan de deur, zodat huisvrouwen met hun recepten aan de slag konden.