Hét vraag- en antwoordplatform van Nederland

Wat at men tijdens de hongerwinter?

In de winter van 1944/45.
20.000 Nederlanders verloren hun leven door kou en honger.
Was er echt niks te eten. Groenten en fruit kan ik me wel voorstellen.
Maar ving men vroeger ook bijvoorbeeld eenden uit het park. Of ander gevogelte of wat er maar te vangen valt?
Is er sowieso niks plantaardigs te eten in de winter og wel, maar weten we dat zelfs vandaag de dag nog niet?

Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
21.6K

Heb je meer informatie nodig om de vraag te beantwoorden? Reageer dan hier.

Het beste antwoord

Wij woonden in Den Haag en daar was weinig landbouwgebied rondom. Dus was er grote honger, vooral in de winter 1944-1945. Ik herinner me de gaarkeuken heel goed. Je kreeg een kwak stamppot, meestal rode kool Die was warm ( en waterig, geen vet er in en geen vlees) en de kachel thuis deed het ook meestal niet dus gelijk opeten.... Hoe mijn moeder het voor elkaar heeft gekregen weet ik nu nog niet: we overleefden de oorlog met een hond, een kat, een goudvis, een kanarie en: een konijn! En dat allemaal op twee hoog.
Mijn moeder ging met de kinderwagen naar het Westland op hongertocht.
Vis was er natuurlijk niet want de duinen waren sperrgebiet. Ik herinner me van vlak na de oorlog toen de zee weer vrij was, enorme bergen mosselen en enorme grote kabeljauwen.
Ik heb al kind geleerd melkvellen lekker te vinden, dat was vet en dus het beste van de melk. ( nog steeds heerlijk dus!!) Die was allicht ook mondjesmaat. We aten dus heel weinig, ik denk dat we met 1000 calorieen per dag nog heel prima gevoed waren. Ik kreeg als kind tapiocapap. Tapioca was een soort bolletjes gemaakt van cassave. Indische winkels hadden dat kennelijk nog in voorraad. Er waren ook kookboeken die voornamelijk met nepproducten werkten: kunst eipoeder, kunstkoffie van cichorei gemaakt. Ook na de oorlog kookte mijn moeder met vervangers voor echt voedsel.
Nu nog weet ik hoe de eerst echte krentenbol smaakte zo rond 1945 toen we bevrijd waren....
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden

Andere antwoorden (10)

Er was zo weinig eten in die periode, dat mensen bloembollen aten om toch wat( voedingsstoffen) binnen te krijgen.

Toegevoegd na 4 minuten:
Niet alleen bloembollen maar ook suikerbieten werden gegeten als vervanging van groente en aardappelen.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Ja hoor ze aten de overbekende tulpenbollen. Een groot probleem was dat een deel van Nederland al bevrijd was en je liep niet zomaar even naar dat andere deel.

Vandaar de verhalen (lees Oorlogswinter bijv) van alle mensen uit de randstad die naar het oosten trokken voor een beetje brood, wat aardappelen etc. Sommige boeren lieten de mensen daar heel veel voor betalen en sommige boden het aan voor een eerlijke prijs maar het was in ieder geval natuurlijk heel ver lopen. Vaak liepen ouderen voor eten voor hun kleinkinderen bijvoorbeeld.

Alle eenden uit het park zullen ook wel de jaren ervoor al geschoten zijn en als ze er nog wel zijn: natuurlijk maar hoeveel mensen kunnen daarvan eten? Verder werd alles gegeten wat er was maar na 4,5 jaar oorlog en geen invoer van het buitenland of het zuidelijke deel van Nederland en uitvoer naar Duitsland en je houdt niets over.

Verder ga je natuurlijk al dood van te weinig eten, niet eens van helemaal niets eten.

Toegevoegd na 1 minuut:
De oorzaak: "De oorzaak van de schaarste moet worden gezocht in een represaille door de Duitse bezetter, naar aanleiding van de Algemene Spoorwegstaking die na 17 september 1944 door de Nederlandse regering in Londen was afgekondigd. De staking viel samen met de grootste geallieerde luchtlandingsoperatie uit de geschiedenis nabij Arnhem: Operatie Market Garden.

De Duitse bezettingsmacht blokkeerde als represaille alle voedseltransporten naar het westen van Nederland. De blokkade duurde zes weken en veroorzaakte in West-Nederland een hongerramp van catastrofale omvang.

In deze periode werd het zuiden van Nederland bevrijd. Omdat de frontlijn nu door Nederland liep - ruwweg langs de grote rivieren - konden er ook geen Limburgse kolen meer naar West-Nederland worden vervoerd. Doordat de rivieren en het IJsselmeer dichtvroren en omdat vervoer over land ook niet meer mogelijk was, werd het Westen van Nederland van alle mogelijke hulpgoederen, brandstoffen zoals kolen, kleding en medicamenten afgesneden. In het zicht van de bevrijding stierven door deze blokkade in de eerste maanden van 1945 meer dan 20.000 Nederlanders de hongerdood."

Toegevoegd na 3 minuten:
Oja wat at men: "Bij centrale gaarkeukens kon eens per dag, op vertoon van een bonnenkaart, waterige stamppot of soep van aardappelschillen worden afgehaald. Dat leidde tot lange rijen wachtenden, wat in de bijtende kou niet meeviel."
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Nu lijkt het net of ik gezegd heb dat ze narcisbollen aten doordat jij zo'n reactie schrijft onder mijn antwoord.
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Ik ken het ganse verhaal heel goed. Ik ben een na-oorlogskind.
Maar ik ben nog steeds verbouwereerd hoe mensen andere mensen zo kunnen uithongeren, en hoe landgenoten andere landgenoten uitpersen voor wat eten.
JEUGD!!! Dit mag nooit meer!!!
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Dit mag nooit meer? Dit gebeurt nog dagelijks!
Alles wat eetbaar was, tot in het Westen zelfs bloembollen toe. Er was af en toe wel mondjesmaat wat voedsel of taptemelk te koop, maar daar moest je dan wel voedselbonnen voor inleveren en soms uren in de rij staan. De mensen die nog iets te ruilen hadden, trokken de boer op om hun kostbaarheden te ruilen voor b.v. een paar kilo rogge of een zakje aardappelen.
Menige trouwring of broche is dan ook bij de boer achtergebleven.
Als broodbeleg ( nou ja, brood) hadden we soms eigengemaakte stroop van van het land gesnaaide suikerbieten.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Dit is een antwoord uit de eerste hand welke ik ook van mijn (groot)ouders heb gehoord. +
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Ja, die ervaringen vergeet je je leven lang niet meer!
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Ik ken de verhalen ook van mijn moeder over voedselbonnen en bedelen bij de rijke lui,maar ook dat zij als 14 jarige van Amsterdam lopend naar Drenthe werd gestuurd om aan te sterken bij een boeren familie die nog voldoende te eten had.
Konijn was tijdens de oorlogsjaren een bron van vlees die thuis kon gekweekt worden...!
Nu klinkt dit een beetje wreed maar konijnen werden gekweekt in kleine houten kisten. Als voedsel voor de dieren dienden allerlei wilde planten zoals paardenbloemen, weegbree, gewone berenklauw, enz... Deze laatste plant werd zelfs in de Kempen: konijnenwittebrood genoemd... en oorlog of geen oorlog, de planten groeiden gewoon door.
Ik heb voor jou een goede link waar alles staat hoe inventief mensen toen waren hoe ze tijdens de oorlog overleefden met het weinige dat men had.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
euh je kweekt geen konijnen, die fok je... kweken doe je met planten. Maar verder wel een grappig antwoord.
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
@bigmomma27: haha tja poepen heeft in Nederland ook een hele andere betekenis als in Belgie ;)
Het was absoluut niet zo dat heel Nederland lag te verhongeren. Vooral in de grote steden was er veel honger, omdat de aanvoer van voedsel daar heel moeilijk was en omdat de mensen er zelf bijna niets konden verbouwen. Het grote probleem was het transport van het platteland naar de stad en de kou.

Op het platteland aten de mensen wat ze altijd aten in de winter: ingemaakte groenten, melkproducten, kolen, graanproducten en als ze dat hadden: vlees.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Nou Stippel, dar was toch op ons platteland wel iets anders!
Wij hadden het zo goed dat we van het beschimmelde brood, dat we van onze buren met boerenfamilie kregen, voor onze konijnen, de schimmel afsneden en het brood zelf op aten.
Vooral dat wat je zegt in de laatste alinea, kun je dat even toe lichten?
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Het kan zijn dat mijn mening gekleurd is Moolkeesje, ik kom uit een boerenfamilie uit het zuiden, dus ze hebben de hongerwinter niet echt meegemaakt en altijd karig genoeg te eten gehad, behalve als ze lang in de schuilkelder moesten zitten omdat ze in de vuurlinie lagen. Maar jouw buren hadden dus kennelijk zoveel brood dat ze het zich konden veroorloven om het te laten schimmelen? Mmm.
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Nee, ik schreef (misschien niet erg duidelijk) dat ze veel familie uit de agrarisch stand hadden en daarvan zo veel toegestopt kregen, dat ze het zich konden veroorloven het regeringsbrood, dat overigens voor een flink deel uit zaagsel bestond, te laten beschimmelen en het later weg te geven.
Verder waren wij een arbeidersfamilie, waarvan de vader vaker werkloos was dan werk had en we hadden het dus niet breed, integendeel.
Dus veel om te ruilen was er bij ons thuis niet.
Nog even over de opmerking van hobbykok hieronder, over ratten. Dat deden wij dus niet, want ook voor ratten was er bij onsniets te halen. Wat ik me wel herinner dat mijn oudste zus, (nu 85 jaar ) de aszeef gebruikte om mussen te vangen middels zo'n stukje gekregen brood en je mag raden wat ze net de gevangen exemplaren deed!
er werden zelfs ratten gegeten.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Maar da's gewoon lekker! Net als duiven!
In het laatste deel van de hongerwinter, moesten de katten en honden er ook aan geloven.
Verders alle landbouw gewassen, tot de suikerbieten aan toe.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
En daar krijg je buikpijn van, van suikerbieten!
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Misschien is het anders als je ze gekookt eet, maar rauwe plakjes is absoluut niet aan te bevelen weet ik uit ervaring. Ik probeerde als kind alles uit.
mijn moeder, meisje van 16, ging op een fiets zonder banden vanuit rotterdam naar groningen om eten te halen voor haar vader, moeder, broertje en zusje.
ze is beschoten en heeft het wonder boven wonder gehaald, ze is teruggekomen na 3 boerderijen bezocht te hebben met eten... (weet niet meer wat)

in de grote steden in het westen was er honger en wat er ook gegeten werd was: dakhaas, je zal zeggen dakhaas, een haas leeft toch in de duinen, op het land, maar niet op het dak... jawel hoor, dakhazen wel...! het was om te verhullen dat "de kat van de buren" gevangen was en bij jou zelf in de pan beland... dakhaas dus !

antwoord op je vraag "wat at men tijdens de hongerwinter?":
alles wat te krijgen was, is al genoemd: bloembollen en suikerbieten, mijn vader en zijn familie in den haag at ze.

als je geld of goederen had (zilver, goud, kanten kleden, porseleinen serviezen) ging je de boer op om te ruilen tegen een stukje boter, of wat dan ook eetbaar!

alles wat er te eten was, werd er gegeten, er werden huisdieren opgegeten uit noodzaak, want als je een babytje hebt dat niet te eten heeft, omdat de moeder geen melkproductie heeft omdat zij geen eten heeft, dan eet je dat 'huis'konijn wel op hoor.

zo ook dakhaas, dat was je kat die op het dak liep, gevangen werd en als de pootjes er niet meer aanzaten, kon je amper nog zien, eigenlijk niet dat het niet een konijn maar een kat was.

Toegevoegd na 17 uur:
mijn moeder is toen bij verschillende boerderijen geweest, een heeft ze moeten ontvluchten, omdat ze 's nachts toen de boerin uiteraard sliep, aangerand en bijna verkracht werd door de groninger boer die wel zin had in een groen blaadje.
ja, ja, 16 jaar helemaal in je eentje en dan ook dat nog! triest.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden
Heel herkenbaar verhaal over je moeder jodokus.
Ja, in veel plaatsen in nederland werd honger geleden. Mijn moeder, toen 24 jaar, ging met haar fiets vanuit Schiedam naar het oosten om eten te verzamelen voor haar ouders en 9 broers en zussen. Onder ons gezegd en gezwegen vond ze het gewéldig om te doen... Ze was een avonturierster in hart en nieren die genoot van de fietstochten, ook al zaten er geen banden om de velgen (en ook al zat haar verloofde (mijn vader) als dwangarbeider in Duitsland gevangen).
Ze kwam ook altijd met veel eten thuis, ze had niets om te ruilen maar kreeg het toch. Ik heb het altijd als een wonder gezien dat haar nooit iets is overkomen terwijl ze een aantrekkelijke jonge vrouw was.
Wat ze aten? Tulpenbollen en suikerbieten zijn al genoemd.
Maar voor veel hongerigen ging het veel verder.
Mijn moeder zag in de hongerwinter een oudere vrouw aan de kant van de weg zitten. Haar man lag naast haar, hij was te ziek en kon niet verder zoeken naar eten. De vrouw was wanhopig.
Mijn moeder zag dat ze haar man iets raars te eten gaf en vroeg wat het was. Het bleek stijfsel te zijn. (dat was een produkt waar men wasgoed mee behandelde, er zat wat aardappelmeel of rijstemeel doorheen). Mijn moeder gaf haar toen haar eigen laatste boterham.
Door haar avonturierszin heeft mijn familie het overleefd.
(Lees meer...)
11 jaar geleden
Ik sluit me aan bij de hierboven geschreven antwoorden. Tijdens de hongerwinter van '44 - '45 was er inderdaad zo weinig te eten dat een groot deel van de bewoners in en rondom de Randstad moest vechten om te overleven. Eens per dag kon er bij zogenaamde centrale gaarkeukens (op vertoon van een bonnenkaart natuurlijk) ''eten'' werden afgehaald. Hierbij moet je denken aan waterige stamppot en aardappelschillen. Voornamelijk vrouwen fietsten of liepen dagelijks naar het noorden of oosten om daar een poging te doen om aan eten te komen. Dit deden ze door aan ruilhandel te doen: zij namen bezittingen van thuis mee om het vervolgens in ''betere'' gebieden van ons land te ruilen voor voedsel. Dit worden de hongertochten genoemd.
Vanaf februari '45 werd het zogenaamde Zweeds wittebrood uitgedeeld. Dit werd geregeld door het internationale Rode Kruis.
Aan het einde van de oorlog (in april), helaas te laat voor zo'n twintigduizend Nederlanders, vonden er voedseldroppings plaats van vliegtuigen van de geallieerden. Een voorbeeld hiervan is de Operatie Manna.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
11 jaar geleden

Weet jij het beter..?

Het is niet mogelijk om je eigen vraag te beantwoorden Je mag slechts 1 keer antwoord geven op een vraag Je hebt vandaag al antwoorden gegeven. Morgen mag je opnieuw maximaal antwoorden geven.

0 / 2500
Gekozen afbeelding