Hoe zag een dagmenu er vroeger uit?

Ook vroeger hing dat er van af waar je opgroeide en wat voor werk je deed.
Komkommer in het zuur en yoghurt met stroop is een hedendaagse luxe. Dat aten wij vroeger niet.

Mijn ouders begonnen hun dag om een uur of 5 - 6 uur
met een pan vol vet en kaantjes en spek.
Dat werd heet op tafel gezet en daar werd dik boerenbrood in gesopt.

Om een uur of 10 was er koffie met dikke boterhammen met echte boter (zelf gemaakt) en kaas en ham.

Om een uur of een was er soep, aardappelen met vette jus, groente (minstens twee soorten), vlees en een bak hangop of iets anders van zuivel.

Om vier uur thee met peperkoek.

Om 7 uur weer koffie en boterhammen met spek of balkenbrij of bloedworst (allemaal zelf gemaakt).

Om 9 uur naar bed.

Dit lijkt nogal veel, maar de rest van de tijd was het kei- en keihard werken op de boerderij, dus ze konden het wel hebben.

Zoek op:

Balkenbrij is een oud Belgische, Duits en Nederlands gerecht dat vooral in het najaar en in de winter wordt gegeten, oorspronkelijk in het oostelijke en zuidelijke deel van Nederland. Traditioneel wordt het gemaakt van in bouillon (en soms bloed) gekookt slachtafval van het varken (onder meer kop of ribbetjes, spek en lever), en boekweitmeel of tarwebloem, en speciale kruiden (piment of rommelkruid), die een zoete smaak afgeven.

Kaantjes (het enkelvoud kaantje wordt niet gebruikt) zijn het residu van het uitbakken van spek. Het is een knapperig gebakken, zout stukje spek, dat veelal wordt gegeten met bijvoorbeeld zuurkool of over een salade wordt gestrooid.

Bloedworst is een worst gewoonlijk bestaande uit een mengsel van bloed (meestal van het varken, maar er bestaat ook runderbloedworst), vet of reuzel (smout), spek, kruiden en vulmiddelen (rogge, brood, gerst, en/of havermout). Het is een bijproduct van de slacht en wordt traditioneel in de herfst gemaakt.

Hangop is een melkproduct dat vaak als nagerecht wordt gegeten. Hangop wordt bereid uit karnemelk of yoghurt.

Toen hangop nog niet industrieel werd gefabriceerd, werd dit veelal thuis met de hand gemaakt. Hiertoe nam men een vochtige theedoek, die men losjes spande over een schaal door middel van bijvoorbeeld wasknijpers. Hierin schonk men karnemelk of yoghurt. Vervolgens liet men dit een nacht uitlekken en verkreeg men een ingedikt melkproduct met een kwarkachtige structuur.

Toegevoegd na 5 minuten:
Zo veel mogelijk puur en onbewerkt eten.

Wij waren straatarm en het eten was er dan ook naar. We kregen zowel voor het ontbijt als voor de lunch boterhammen met iets zoets; bruine suiker, muisjes, appelstroop,'n speculaasje, jam. Als het geld op was alleen maar gewone suiker op het brood.

's Avonds aardappelen en groente (met nootmuskaat als het maar even kon, gatver!). We hadden eerst 1x en toen ik wat groter was 2x in de week vlees. Op zondag waren dat meest runderlappen maar op woensdag gehakt, speklap of gebakken bloedworst. Mijn moeder maakte in de zomer ook vaak hangop als toetje en anders was het een of andere pap: griesmeel, havermout, rijstebrij, lammetjespap, karnemelkse pap of watergruwel.

Bij koffie en thee meestal biscuitjes, speculaasjes of ontbijtkoek. Op zaterdag werd er niet echt gekookt. Dan was er soep en brood met gebakken ei.
Op zondagochtend ook brood met gebakken ei en dat doe ik nu nog steeds. Op zondag hadden we wel iets lekkers bij de ochtendkoffie; vrij vaak koffiebroodjes.

Toegevoegd na 7 uur:
Wat ik nog vergat: bij de broodmaaltijden moesten wij de boterhammen om en om met iets of met niets eten, dus een met iets zoets en de volgende was dan een boterham met tevredenheid, zoals Susie2004 al opmerkte.
Toen we wat ouder waren kwam er ook geld voor kaas op brood in huis en mochten we alle boterhammen van beleg voorzien.

Bloempap en schorseneren zijn ouderwets. En geen buitenkabds, zoals spagetti, taco's of kip domoda.
Ze aten van wat van t land kwam. Seizoensgebonden.
's Ochtens veel brood eten en tussen de middag warm is ook van destijds.

Allereerst, en grootste verschil : er waren geen supermarkten.
Je brood haalde je bij de bakker, en je groenten bij de groentenboer. In Breda was er één groentenboer, die in het weekend champignons had : dat was heel bijzonder, en omdat wij (toen al...) vegetarisch leefden, was dat een feest in het weekend : op zondagavond aten we een omelet met gebakken champignons!!
De melk werd door de melkboer gebracht en die had ook karnemelk, boter en margarine.

Onze dag begon met yoghurt met tarwekiemen en een scheutje roosvicee in de zomer, en warme Brinta of Bambix in de winter - ons huis was verwarmd door de kolenkachel in de kamer, dus verder was het koud.
Voor op school kregen we een appel of een winterwortel mee, en bruine boterhammen met kaas en jam.
Uit school een beker melk en weer een appel, en het warme eten was aardappelen, groenten, en bijv een eigengemaakte notenburger, een gebakken gepaneerde kaasplak, of een gekookt eitje.
Af en toe aten we ook rijst : mijn vader kwam uit Nederlands Indië, en hield ontzettend van rijst. Met bijv. sperzieboontjes en een mengsel van uien, tomaten en (als ze te krijgen waren) paprika als dikke saus erbij.
En héél af en toe maakte mijn moeder nasi, vooral als er gasten aan tafel waren, met zo'n kruidenzakje van Conimex en verse groenten. Taugé ontkiemde ze zelf.
In de tuin groeiden we tuinkers : heerlijk in de zomer op brood met wat citroensap, of plakjes komkommer - ook de schoolboterhammen waren dan lekkerder dan in de winter.
In het weekend kookte ze niet : ze maakte zaterdagochtend een enorme pan soep, en die aten we met brood. Groentensoepen in de zomer, peulvruchtsoepen in de winter.

Koekjes en biscuitjes waren er alleen bij verjaardagen, en dan werd er vaak een cake of een appeltaart gebakken. En bowl gemaakt, van vers fruit met een blikje mandarijntjes of gemengd ingeblikt fruit of perzikken en ananas op sap erdoor.

De eerste keer dat ik spaghetti kreeg, bij een Duitse vriendin van mijn moeder, die zelf geen kinderen had, en ieder jaar op vakantie kon, (ze hadden een auto!!), dacht ik, dat de hemel een beetje openging - zulk lekker eten!! Ik was toen 10 jaar...

Snacks zoals jij bedoelt waren er gewoon niet. Chips en zoute koekjes kwamen toen ik ong. 14/15 was, net als frisdrank - dat was er ook niet voordien : oploslimonade/roosvicee met een ijsblokje, toen we eenmaal de eerste koelkast kregen.

Er waren niet echt snacks vroeger. Koekje bij de thee. Op verjaardagen stond een glas sigaretten op tafel, naast de pinda's en de kaasblokjes. Dat was het zo ongeveer. Toetje was zelfgekookte pudding of fruit, later vla of joghurt.
Als je heel modern was werd er macaroni gegeten, die elleboogjes met een blikje smac-worst erdoor en wat tomatenpuree.Wij hadden dat dus nooit.
Bij oma kregen we rode gazeuzelimonade, wat we thuis kregen weet ik niet eens meer

Wij hadden het ook niet breed vroeger, 4 kinderen en pa alleen als kostverdiener. Ik weet nog dat mijn vader op zaterdag altijd op de fiets naar het dorp reed voor de 'grote boodschappen', en dan ging hij altijd naar de Ruiter, een soort kruidenier die bij fl 25,- altijd het 'snoepje van de week'weggaf. Een klein speeltje voor 1 kind. Om de beurt was dan een kind de gelukkige, zo had je nog eens iets extra. De bakker, melkboer en groenteman kwamen dagelijks langs met een kar en zodoende had je dagelijks vers eten. 's Morgens boterhammen met meestal zoet beleg en soms was er 'schuifkaas', want kaas was hier in de randstad luxe.
Dan kreeg je een stapeltje boterhammen met boter en 1 plakje kaas. Dat plakje kaas schoof je steeds op nadat je een hap brood met een klein randje kaas had gegeten. Zo at je meerdere sneetjes brood met 1 plakje kaas.
Mijn moeder kookte graag en ze was niet bang om eens iets nieuws uit te proberen. Mijn vader at graag en schroomde niet om nieuwe dingen mee te nemen die hij niet kende. Toen mijn moeder de macaroni ontdekte, begonnen we meer pasta te eten. Macaroni als toetje met boter en suiker. Een beschuit met 1 lepeltje jam erop en gewone yoghurt erom heen. Zelfgemaakte gustard pudding of vla of meestal een schaaltje yoghurt soms met 1 banaan in plakjes over 6 schaaltjes verdeeld.
Ik weet nog goed dat mijn vader een keer thuiskwam met de boodschappen en dat mijn moeder zei;" Wat heb je nou weer meegenomen"? Mjn vader zei; " champignons ofzo, paddestoelen en die kan je eten". Hoe moet je die dan klaarmaken, moet je die koken ofzo? Zo stonden ze 's avonds uit te proberen hoe het smaakte als je ze bakte met 1 uitje. Pa had enorm veel fantasie en die gooide er van alles in, maar smaken deed het. Ja. in het kookboek van mijn moeder kwamen ze nog niet voor, dus... Soep was er meestal en aardappelen, 1 soort groente en vlees of worst. Iets kleins toe was er ook meestal. Bij stamppot weet ik nog dat er 1 rookworst in 6 stukjes verdeeld werd en het grootste stuk was voor pa, want die werkte ervoor, zei mijn moeder altijd. Zaterdags kookte mijn moeder soms een macaronischotel met worstblokjes, tomatenpuree, gebakken uitjes enz. of we aten brood met ieder 1 zoute haring. Soms bakte pa aardappelkoekjes en die aten we dan op brood. Op zondag aten we altijd 's middags warm. Dan kwam er wel eens kip op tafel of sudderlapjes. Wel altijd een zelfgetrokken soep vooraf.
Mijn ouders zorgden ervoor dat gezamenlijk eten altijd een feestje was!

Even als Zondag, was ik geen Zondagskind, maar één van ouders die niks in de melk te brokken hadden. Mijn vader liep meer in de werkverschaffing dan er buiten,dus het inkomen was minimaal. 2x daags brood met uitgebakken spekvet de z.g reuzel, wat wij kinderen heerlijk vonden, maar dat kwam vooral omdat we niets anders kenden. We hebben het enige jaren geleden nog eens gemaakt en gegeten, brrr! Dat werd soms afgewisseld met eigen gemaakte stroop van proletarisch geoogste suikerbieten.
's avonds was er het middageten ,dat bestond uit aardappelen met groente en jus van, jawel dat uitgebakken spek , met enkele kaantjes.
En, idd op Zondag was er vlees bij het eten en pudding toe, al moest mijn vader daar af en toe zijn rokertje voor opgeven.
Gelukkig was mijn moeder een goede kokkin,die voor haar huwelijk jaren bij een zeer rijke Amsterdams familie als kokkin gewerkt had en waarvoor ze als dank de zwaar beschimmelde overgebleven roomboter mocht opeten, maar dit even tussendoor.
Omdat mijn moeder ook nog naai en verstelwerk voor een ziekenhuis deed, kon er bij verjaardagen een of 2 maatjes (ik heb geen idee hoeveel dat was ) jenever en voor de dames een potje boerenjongens gehaald worden en kregen wij kinderen een kogelflesje limonade-gazeuse,wat je dan de volgende dag trots aan je vriendjes (ook al zulke armoe zaaiers ) vertelde.
En dan praten ze ook nog over die goeie ouwe tijd.

Vroeger was het heel anders dan hoe een menu er nu uitziet. De groenten kwamen vaak van het land en verschillen dus per seizoen. Het vlees was ook vaak niet anders dan ALLE delen van de kip, het varken of de geit. Zout was vak niet aanwezig, en boter was (als het te krijgen was) de grootste smaakmaker.
Denk eens aan een ontbijt met pap van granen, een lunch van pap van granen met een ei of een stuk vlees (als dit voorhanden was) of bonen en het avondeten was vaak iets van bonen, bonen en afgemaakt met wat bonen. In de meeste seizoenen was er wel wat kool voorhanden, en werd dit ook vaak geserveerd naast de bonen, en aardappelen, wat dit een volwaardige maaltijd maakt, maar niet echt smakelijk. Kruiden en specerijen werden meestal niet gebruikt, omdat ze er gewoonweg niet waren of onbetaalbaar.

Ik ben 55, dus ik neem aan dat ik oud genoeg ben om een antwoord op deze vraag te geven. Ik heb hier al zien staan, dat het van omstandigheden af hing. Dat is inderdaad zo. Mijn ouders hadden het goed: mijn vader verdiende als ingenieur genoeg om een auto te hebben en elk jaar op vakantie naar het buitenland te kunnen gaan. Dus er was ook voldoende geld voor goed eten.

Als ontbijt aten wij brood, met beleg naar keuze: er was kaas, vleeswaren, jam, hagelslag en pindakaas. Daarbij dronken we thee (volwassenen) en melk (kinderen).
Tussen de middag was er net zo'n broodmaaltijd. 's Avonds aten we warm. Dat kon van alles zijn. Er was soep vooraf OF een dessert toe (niet allebei). De hoofdmaaltijd kon uit aardappels, groenten en vlees bestaan, maar ook uit macaroni met gehaktsaus of met ham en kaas, of een rijstgerecht. Het toetje was yoghurt met roosvicee of vanillevla, of een 'vlaflip' (die is in mijn jeugd uitgevonden en bestaat uit een laagje yoghurt, een laagje siroop en een laagje vla, in een hoog glas). Soms kookte mijn moeder zelf pap.

Snacks bestonden toen nauwelijks. Na schooltijd kregen we een kopje thee met een koekje of chocolaatje. Bij feestelijke gelegenheden kregen we soms patat of een gebakken visje. We gingen ook weleens uit eten bij de Chinees.

In die tijd waren er nog heel veel verschillende winkels: een bakker, een melkboer, een groenteboer, een slager, enz. Maar er was in ons dorp ook een supermarkt van De Gruyter.

In die tijd was 3 maaltijden per dag gebruikelijk, 's ochtends ontbijt. Brood met kaas, vleeswaren, jam, hagelslag, soms een gekookt eitje. Kopje thee of glas melk erbij. Om 12 uur de lunch, wat in veel gevallen eigenlijk neerkwam op hetzelfde als bij het ontbijt. Het avondeten was meestal ook eenvoudiger maar wel beter dan tegenwoordig en bestond hoofdzakelijk uit zelfgekookte aardappels, groente (boontjes, bloemkool, spruiten, witlof ed) en vlees. Runder- of varkenslap, karbonade, op woensdags gehakt, op vrijdag vis. Op zondag een soepje vooraf en een toetje na (zelfgekookte pudding)
In mijn jeugd in de jaren '50 en '60 kwam uitheems eten nog vrijwel niet voor en veel dingen die we nu als "normaal" beschouwen was toen "luxe eten", bv kip en biefstuk. Dranken als bier en cola werden bij het avondeten niet gedronken, je kreeg een glas water. Tussendoortjes waren ook nog vrij onbekend, wel was er 's morgens koffie met een koekje en 's middags thee met een kaakje. Na het avondeten werd er nog een keer koffie gedronken en daarna kreeg je tot de volgende morgen niets meer.