Bron: © Canva. Wat zegt je tong over je gezondheid?
Je tong is meer dan alleen een spier die helpt bij praten, eten en proeven; hij vertelt ook veel over je gezondheid. Veranderingen in kleur, vorm, coating of textuur kunnen wijzen op onderliggende gezondheidsproblemen.
In dit artikel ontdek je wat jouw tong kan verklappen over je lichaam en wanneer het verstandig is om extra aandacht te besteden aan dit opvallende orgaan.
Wist je dit over je tong?
De tong is een bijzonder orgaan: hij bestaat uit 8 spieren die naadloos samenwerken om spreken, eten en slikken mogelijk te maken. Met zo’n 10.000 smaakpapillen, die zich elke 1 tot 2 weken vernieuwen, is de tong bovendien het sterkste spierorgaan in verhouding tot zijn grootte. Niet alleen maakt hij proeven en articuleren mogelijk, hij speelt ook een belangrijke rol bij het reinigen van de tanden en het signaleren van gezondheidsproblemen.
De tong als spiegel van je gezondheid
Artsen en tandartsen kijken vaak naar de tong tijdens een onderzoek. Dat is niet voor niets: de tong kan vroegtijdige signalen geven van ziektes, vitaminetekorten of infecties.
Een gezonde tong is over het algemeen lichtroze, met een vochtig oppervlak en een dun wit laagje. Dit laagje komt van het taaie eiwit keratine, dat het slijmvlies van de tong beschermt tegen krassen tijdens het eten.
Bij Afrikaanse, Aziatische en mediterrane bevolkingsgroepen kan een gezonde tong ook een lichte violette of bruine pigmentatie hebben. Een lichtroze tong met een licht wit laagje en een vochtig oppervlak wijst op een evenwichtige microbiota in de mond en een goede bloedcirculatie.
Cijfers over mondgezondheid
Mondproblemen zijn wijdverspreid: volgens het RIVM heeft ongeveer 30 procent van de Nederlanders jaarlijks last van klachten, waaronder tongklachten. Mondkanker, waaronder tongkanker, wordt jaarlijks bij circa 800 mensen in Nederland vastgesteld. Orale candidiasis, een schimmelinfectie van de tong, komt vooral voor bij ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem; 10 procent van de ouderen krijgt hier mee te maken.
De tekst gaat onder de video verder >>
Veelvoorkomende tongveranderingen en hun betekenis
1. Witte aanslag
Een dun wit laagje is normaal, maar een dikke, hardnekkige witte aanslag kan wijzen op:
- Schimmelinfectie (candida): Een schimmelinfectie, zoals orale candidiasis, veroorzaakt een dik, wit en soms brokkelig laagje op de tong. Dit kan gepaard gaan met pijn, een branderig gevoel en moeite met slikken. Komt vaker voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, bij diabetes of bij gebruik van inhalatiecorticosteroïden.
- Slechte mondhygiëne: Onvoldoende poetsen van tanden en tong zorgt ervoor dat bacteriën en voedselresten zich ophopen, wat leidt tot een witte aanslag en soms een slechte adem.
- Uitdroging: Bij te weinig drinken of veelvuldig ademen door de mond droogt het mondslijmvlies uit, waardoor de tong een wit beslag krijgt. Dit komt vaak voor bij mensen die snurken of veel praten.
- Roken of alcoholgebruik: Tabak en alcohol irriteren het mondslijmvlies, bevorderen de groei van bacteriën en schimmels, en dragen bij aan een dikkere witte laag op de tong.
- Infecties of ontstekingen: Ontstekingen van de keel of amandelen, of een verkoudheid, kunnen leiden tot een tijdelijke witte aanslag op de tong.
2. Rode of glanzende tong
Een felrode, glanzende tong, ook wel ‘aardbeientong’ genoemd, kan duiden op:
- Tekort aan vitamine B12, foliumzuur of ijzer: Bij een tekort aan deze voedingsstoffen wordt de tong rood, glanzend en soms pijnlijk. Dit kan samengaan met vermoeidheid, bleekheid en andere klachten.
- Koorts of infecties: Bij hoge koorts of infecties, zoals roodvonk, kan de tong felrood kleuren. Bij roodvonk is de tong eerst wit en daarna rood met zichtbare papillen.
- Allergieën: Sommige mensen krijgen een rode, gezwollen tong als reactie op bepaalde voedingsmiddelen, tandpasta’s of medicijnen.
- Ziekte van Kawasaki (vooral bij kinderen): Een zeldzame, maar ernstige aandoening waarbij de tong felrood en gezwollen wordt, vaak samen met koorts en huiduitslag.
3. Gezwollen tong
Een gezwollen tong kan ontstaan door:
- Allergische reacties: Plotselinge zwelling van de tong kan wijzen op een allergie, bijvoorbeeld voor noten, schaaldieren, medicijnen of insectenbeten. Dit kan levensbedreigend zijn (angio-oedeem) en vereist directe medische hulp.
- Infecties: Bacteriële of virale infecties in de mond kunnen zwelling veroorzaken, vaak gepaard met pijn, roodheid en soms pus.
- Schildklierproblemen: Bij een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) kan de tong geleidelijk dikker worden.
- Medicijngebruik: Sommige medicijnen, zoals bloeddrukverlagers of ACE-remmers, kunnen als bijwerking zwelling van de tong geven.
- Verwonding of irritatie: Bijten op de tong, brandwonden of scherpe voedingsmiddelen kunnen tijdelijke zwelling veroorzaken.
4. Pijnlijke plekjes, zweertjes of blaasjes
Aften (Stomatitis aphthosa) of kleine wondjes zijn meestal onschuldig en verdwijnen vanzelf. Ze kunnen ontstaan door:
- Stress: Stress of hormonale veranderingen kunnen het ontstaan van aften bevorderen.
- Bijten op de tong: Onbewust bijten tijdens het eten of slapen kan kleine wondjes veroorzaken.
- Bepaalde voedingsmiddelen: Zure of pittige producten, zoals citrusvruchten, tomaten of ananas, kunnen aften uitlokken of verergeren.
- Verzwakt immuunsysteem: Mensen met een verminderde weerstand krijgen sneller last van zweertjes in de mond.
- Gebitsproblemen of beugels: Slecht passende protheses, scherpe randen aan tanden of een beugel kunnen wondjes veroorzaken.
- Langdurige zweertjes: Als een zweertje langer dan twee weken blijft bestaan, kan dit wijzen op een ernstiger probleem, zoals een voorstadium van mondkanker.
5. Gele tong
Een gele tong kan wijzen op:
- Leverproblemen: Bij aandoeningen aan de lever of galblaas kan de tong geel verkleuren, vaak samen met een gelige huid (geelzucht).
- Spijsverteringsproblemen: Problemen met de maag of darmen, zoals reflux of verstopping, kunnen zich uiten in een gele tong.
- Slechte mondhygiëne: Bacteriën en voedselresten veroorzaken een gele aanslag, vooral als de tong niet wordt gereinigd.
- Roken of medicijngebruik: Sommige medicijnen (bijvoorbeeld antibiotica) of roken kunnen leiden tot een gele verkleuring.
- Overmatig gebruik van gekleurde voedingsmiddelen: Producten met veel kleurstoffen, zoals kurkuma of snoep, kunnen tijdelijk een gele kleur geven.
6. Zwarte of harige tong (Lingua Villosa)
Dit ontstaat door een ophoping van dode cellen en pigmenten, vaak door:
- Slechte mondhygiëne: Onvoldoende poetsen van de tong zorgt ervoor dat papillen verlengen en bacteriën zich ophopen, wat leidt tot een donkere, harige tong.
- Roken: Nicotine en teer kleuren de tong donker en bevorderen de groei van bacteriën.
- Koffie- of theedrinken: Donkere dranken laten kleurstoffen achter op de tong.
- Antibioticagebruik: Antibiotica verstoren de balans van bacteriën in de mond, waardoor bepaalde soorten kunnen overgroeien.
- Langdurig vasten of weinig eten: Minder kauwen betekent minder reiniging door speeksel, waardoor cellen zich ophopen.
Meestal is het onschuldig en verdwijnt het vanzelf na aanpassing van de mondverzorging.
7. Groeven, barsten of kloofjes
Een gegroefde tong is meestal aangeboren en onschuldig.
- Diepe groeven: Deze kunnen variëren van oppervlakkig tot diep. Soms blijven voedselresten achter in de groeven, wat irritatie of een branderig gevoel kan geven.
- Risico op ontsteking: Door ophoping van bacteriën of voedsel kan een groef ontstoken raken, wat roodheid en pijn veroorzaakt.
- Geassocieerd met andere aandoeningen: Soms komt een gegroefde tong voor bij het syndroom van Down of het syndroom van Melkersson-Rosenthal.
8. Bleke tong
Een bleke tong kan wijzen op:
- Bloedarmoede: Door een tekort aan rode bloedcellen of ijzer krijgt de tong minder kleur. Dit gaat vaak samen met bleek tandvlees, vermoeidheid, duizeligheid en kortademigheid.
- Slechte doorbloeding: Problemen met de bloedcirculatie kunnen leiden tot een bleke, soms koude tong.
- Tekorten aan voedingsstoffen: Ook bij tekorten aan vitamine B12 of foliumzuur kan de tong bleker worden.
- Chronische ziekten: Bij langdurige ziektes, zoals nierproblemen, kan de tong verbleken.
9. Tongkanker (Carcinoom van de tong)
Kwaadaardige tumor aan de tong, vooral bij mensen die roken en veel alcohol gebruiken. Oorzaken: Roken, alcohol, HPV-infectie. Symptomen: Zweertje of bultje dat niet geneest, pijn, bloedingen, moeite met slikken of spreken.
Wanneer moet je je zorgen maken?
Niet elke verandering aan je tong is reden tot paniek. Let op de volgende signalen:
Zweertjes of plekken die langer dan twee weken blijven bestaan:
Blijvende wondjes of zweertjes kunnen wijzen op een chronische infectie, een auto-immuunziekte of zelfs mondkanker.
Snelgroeiende of pijnlijke bultjes:
Nieuwe, pijnlijke of snelgroeiende knobbeltjes moeten altijd onderzocht worden, zeker als ze niet verdwijnen.
Aanhoudende kleurveranderingen of zwellingen:
Een tong die langdurig rood, wit, geel of gezwollen blijft, kan wijzen op een onderliggende aandoening.
Problemen met slikken, spreken of ademhalen:
Plotselinge zwelling of pijn die het slikken of ademen belemmert, vereist direct medisch ingrijpen.
Een brandend gevoel dat niet overgaat:
Een aanhoudend branderig gevoel kan wijzen op het brandmondsyndroom of een andere aandoening die behandeling vraagt.
Internationale en culturele weetjes over de tong
Niet alleen in het Westen wordt de tong als gezondheidsindicator gezien; in de Chinese geneeskunde wordt de tong al eeuwen gebruikt als diagnostisch hulpmiddel. Artsen letten op kleur, vorm en coating om interne ziektes te herkennen. In sommige culturen geldt een donkere tong als teken van een gezond spijsverteringsstelsel, terwijl in Nederland en andere Westerse landen juist een roze tong als ideaal wordt beschouwd.
Unieke eigenschappen van de tong
Wist je dat je tongafdruk net zo uniek is als je vingerafdruk? In theorie zou je iemand kunnen identificeren aan de tong! Ook leuk: de langste menselijke tong ooit gemeten is maar liefst 10,1 centimeter. Verder lukt het ongeveer 10 procent van de mensen om hun tong in hun neus te steken, een grappig weetje voor op een feestje.
De tekst gaat onder de video verder >>
Hoe houd je je tong gezond?
- Goede mondhygiëne: Poets je tanden minimaal 2 keer per dag en vergeet daarbij niet je tong zachtjes te reinigen met een tongschraper of een zachte tandenborstel. Dit verwijdert bacteriën, voedselresten en dode cellen.
- Gezonde voeding: Zorg voor een gevarieerd dieet met voldoende vitamines en mineralen, vooral vitamine B12, ijzer en foliumzuur. Eet veel groente, fruit, volkorenproducten en magere eiwitten.
- Voldoende drinken: Drink dagelijks voldoende water om je mond vochtig te houden en speekselproductie te stimuleren. Speeksel helpt bacteriën en voedselresten wegspoelen.
- Stoppen met roken: Roken beschadigt het mondslijmvlies, verhoogt het risico op infecties en verkleurt de tong. Stoppen met roken verbetert niet alleen je tonggezondheid, maar ook je algehele mondgezondheid.
- Matig met alcohol en koffie: Beperk het gebruik van alcohol en cafeïnerijke dranken, omdat deze het mondslijmvlies kunnen uitdrogen en verkleuren.
- Regelmatige controle: Laat je gebit, mond en tong minstens één keer per jaar nakijken door een tandarts of mondhygiënist. Zo kunnen afwijkingen vroegtijdig worden opgespoord.
- Gebruik een goede mondspoeling: Kies voor een mondspoeling zonder alcohol om de mondflora in balans te houden en irritatie te voorkomen.
- Let op bij medicatiegebruik: Sommige medicijnen drogen de mond uit of veroorzaken veranderingen aan de tong. Overleg bij klachten met je huisarts of apotheker.
Je tong is een waardevolle indicator van je algehele gezondheid. Door goed te letten op veranderingen en regelmatig je mond te verzorgen, kun je veel gezondheidsproblemen vroegtijdig opsporen. Merk je iets ongewoons? Schroom dan niet om advies te vragen aan een professional.
Let op: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts of specialist.