Ga naar de inhoud

Wat als we het rookverbod van de Malediven volgen?

rookverbod Bron: © Canva 

Op de Malediven is roken sinds 1 november niet langer vanzelfsprekend. Het land heeft een wet ingevoerd die bepaalt dat iedereen geboren na 2007 nooit meer tabak mag kopen, gebruiken of krijgen. Nooit, ook niet als je 40 of 60 bent. Het is dus geen tijdelijk verbod, maar een maatregel die geldt voor een hele generatie.

Lees verder onder het bericht >>

Wat betekent dit eigenlijk?

Zo’n maatregel wordt ook wel een generatie-rookverbod genoemd. Je kunt het zien als een schuivende grens: iedereen die ná een bepaald jaar is geboren, mag nooit roken. Zo ontstaat er stap voor stap een rookvrije samenleving. Of, zoals een Britse journalist het uitlegde: “Je wordt simpelweg te jong geboren om ooit te mogen roken.”

De Malediven nemen het serieus. De regel geldt niet alleen voor sigaretten, maar ook voor vapes, waterpijpen en alle andere tabaksproducten. Zelfs toeristen mogen geen tabak gebruiken als ze na 2007 geboren zijn. Het land wil zo de volgende generatie volledig beschermen tegen de schadelijke effecten van roken.

De enige manier om roken écht terug te dringen, is voorkomen dat jongeren beginnen.

Kan zo’n rookverbod ook in Nederland werken?

In Nederland zijn we al jaren bezig met de rookvrije generatie 2040. Dat is het doel van het Nationaal Preventieakkoord. In 2040 rookt minder dan 5 procent van de Nederlanders nog. Mooie ambitie, maar volgens het RIVM gaat dat niet lukken zonder extra maatregelen.

Op dit moment rookt nog altijd 18 procent van de volwassenen, blijkt uit cijfers van het Trimbos-instituut (2024). En elk jaar beginnen er nog steeds duizenden jongeren met roken.

Een generatiewet zoals op de Malediven zou die instroom in 1 klap kunnen stoppen. Nieuwe generaties zouden simpelweg nooit meer legaal aan sigaretten komen. Dat is precies wat de maatregel zo krachtig maakt. Het voorkomt dat jongeren überhaupt beginnen.

Wat zou er in de praktijk veranderen?

In de basis verandert er niet zo veel voor huidige rokers. Wie vóór het gekozen geboortejaar is geboren, mag blijven kopen. Maar winkels en horeca zouden geen tabak meer mogen verkopen aan jongere mensen.

Controle loopt dan via het identiteitsbewijs, net als nu bij de leeftijdsgrens van 18 jaar. De kassasoftware geeft gewoon aan: “Deze klant mag geen tabak kopen.” En stel dat Nederland dit invoert voor iedereen geboren na 2009, dan betekent dat concreet:

  • Een 16-jarige van nu mag nooit gaan roken.
  • Een 30-jarige in 2040 mag dat nog wel, als hij vóór 2009 geboren is.

Zo ontwikkelt zich langzaam een samenleving waarin roken letterlijk uitsterft.

Wat zijn de voor- en nadelen?

De voordelen zijn duidelijk:

  • Jongeren worden beter beschermd tegen verslaving.
  • De zorgkosten dalen op lange termijn fors.
  • De samenleving komt dichter bij de rookvrije generatie.

De nadelen? Tegenstanders waarschuwen voor illegale verkoop en voor oneerlijke verschillen tussen generaties. Waarom zou iemand van 18 nog wél mogen roken, en iemand van 17 niet, terwijl ze bijna even oud zijn?

Ook winkeliers maken zich zorgen over omzetverlies. Dat bleek eerder uit het Britse debat over het Tobacco and Vapes Bill. Sommige ondernemers vrezen dat klanten overstappen op online of buitenlandse aankopen.

Toch zeggen gezondheidsexperts dat zulke argumenten niet opwegen tegen de winst. “De enige manier om roken écht terug te dringen, is voorkomen dat jongeren beginnen”, stelt het RIVM.

Hoe reageert Nederland waarschijnlijk?

De reacties zouden, net als in het buitenland, flink uiteenlopen. Gezondheidsexperts en longartsen zouden enthousiast zijn. Zij zien dagelijks wat roken aanricht en pleiten al jaren voor strengere maatregelen. Politieke partijen aan de linkerzijde zouden het waarschijnlijk steunen, vooral vanuit volksgezondheid. Liberale partijen zouden daarentegen wijzen op vrijheid van keuze. Mensen moeten zelf kunnen bepalen of ze roken of niet.

Lees verder onder het bericht >>

‘Straks ook een suikerverbod?’

Op sociale media zouden de meningen waarschijnlijk net zo fel botsen als in het VK. Onder berichten over het Britse plan is de toon duidelijk verdeeld. “Eindelijk een generatie zonder sigarettenstank,” schrijft een gebruiker op X. Een ander reageert: “Wat wordt het volgende? Een suikerverbod?”

Op de Malediven zijn ze in hun sas met de maatregel. Daar wordt het een historische stap voor een gezondere toekomst. Inwoners delen filmpjes van jongeren die symbolisch hun sigaretten inleveren.

Durven wij het aan?

Nederland kiest meestal voor stapsgewijs beleid. Eerst hogere accijnzen, dan minder verkooppunten, dan strengere regels voor e-sigaretten. Sinds 1 januari 2024 mogen vapes met smaakjes al niet meer verkocht worden, alleen tabakssmaak is nog toegestaan. Dat leidde direct tot minder gebruik, aldus het RIVM.

Een generatiewet zou dus goed passen in die lijn. Maar politiek ligt het gevoelig. Zo’n maatregel vraagt lef en het risico is groot dat een volgende regering het weer terugdraait, zoals in Nieuw-Zeeland gebeurde.

De internationale trend laat zien dat het idee steeds serieuzer wordt genomen. De Malediven hebben het doorgezet, het Verenigd Koninkrijk staat op het punt, en zelfs binnen de EU wordt erover gesproken.

Bronnen:

RIVM, The Guardian

Meer over:

Tips