Bron: © Canva. Je erfenis nalaten aan een vriend. Alles over de vriendenerfenis en erfbelasting.
Een groeiend aantal Nederlanders vindt het onrechtvaardig: wie zijn erfenis nalaat aan een dierbare vriend, trouwe mantelzorger of behulpzame buur, zadelt diegene op met een torenhoge aanslag voor de erfbelasting. Terwijl de band soms net zo hecht is als met familie, maakt de fiscus een hard onderscheid.
In België hebben ze hier een oplossing voor gevonden: de vriendenerfenis. In dit artikel leggen we uit wat dit precies inhoudt, hoe het in de praktijk werkt en waarom de roep om een vergelijkbare regeling in Nederland steeds luider wordt.
Wat is de vriendenerfenis in België?
De vriendenerfenis is een fiscale regeling die het mogelijk maakt om een deel van jouw nalatenschap tegen een veel lager belastingtarief na te laten aan iemand die geen directe familie is. Denk aan een beste vriend, een nicht of neef, of de mantelzorger die jarenlang voor je heeft gezorgd. Het doel is om deze waardevolle, niet-familiale banden te erkennen en financieel te ondersteunen, in plaats van ze fiscaal af te straffen.
Wat is een vriendenerfenis in Nederland?
Niet iedereen heeft (klein)kinderen of directe familie waar je jouw erfenis aan wilt nalaten. Soms heb je een hechte band met een goede vriend, een trouwe mantelzorger of een dierbare buur. In Nederland betaal je als zo’n vriend of verre nicht vaak een fors bedrag aan erfbelasting.
De vriendenerfenis is een regeling waarbij je onder fiscaal gunstigere voorwaarden een deel van je erfenis aan een vriend of iemand buiten de directe familie kan nalaten. In België is zo’n regeling sinds kort mogelijk, en met succes.
De huidige situatie in Nederland: Een hoge rekening voor vriendschap
In het huidige Nederlandse erfrecht worden erfgenamen ingedeeld in groepen met verschillende tarieven en vrijstellingen.
- Partners en (klein)kinderen: Zij profiteren van hoge vrijstellingen en relatief lage tarieven (10-20%).
- Overige erfgenamen: Hieronder vallen alle anderen, dus ook broers, zussen, neven, nichten én vrienden. Voor deze groep geldt een zeer lage vrijstelling (slechts € 2.658 in 2024) en een veel hoger belastingtarief van 30% tot 40%.
Dit betekent dat een vriend die € 50.000 erft, na aftrek van de vrijstelling, al snel bijna € 20.000 aan de Belastingdienst moet afdragen. Dit voelt voor velen als oneerlijk en is niet meer in lijn met de moderne samenleving, waarin sociale netwerken vaak net zo belangrijk zijn als familiebanden.
Het Belgische voorbeeld: Hoe het wél kan
België (specifiek Vlaanderen) heeft laten zien dat het anders kan. Daar is de vriendenerfenis succesvol geïntroduceerd. De regeling werkt als volgt:
- Je kunt in jouw testament 1 of meerdere vrienden aanduiden.
- Deze vriend(en) kunnen samen tot € 15.000 erven tegen het zeer lage tarief van slechts 3%.
- Dit is een enorm verschil met het reguliere tarief voor niet-familieleden, dat kan oplopen tot wel 55%.
Deze regeling is vooral bedoeld als steun in de rug voor mensen zonder directe erfgenamen (zoals kinderloze singles) en als blijk van waardering voor bijvoorbeeld mantelzorgers. De Vlaamse regering werkt aan uitbreiding: straks mogelijk tot 50.000 euro vrijstelling voor mensen zonder erfgenaam in rechte lijn.
Waarom groeit in Nederland de roep om een vriendenerfenis?
Steeds meer Nederlanders vinden het oneerlijk dat je je erfenis niet voordelig kunt achterlaten aan iemand buiten je directe familie. In het huidige systeem lopen de tarieven voor verdere familie, vrienden of kennissen fors op en kan de belastingdruk oplopen tot meer dan de helft van het nagelaten bedrag.
- Huidige regelgeving sluit mantelzorgers en vrienden vaak uit
- Kinderloze singles betalen relatief veel erfbelasting
- Er is weinig flexibiliteit voor ‘moderne’ families of bijzondere banden
Veel deskundigen vinden deze regels niet meer van deze tijd: de maatschappij verandert, en het is tijd dat de erfbelasting ook moderniseert.
De voordelen en uitdagingen
Een vriendenerfenis kan het verschil maken in de praktijk:
- Meer waardering voor sociale netwerken buiten de familie
- Beloning voor inzet van mantelzorgers
- Financiële ruimte voor mensen zonder directe familie
Toch zijn er ook aandachtspunten. In België wordt het systeem langzaam ingevoerd: pas vanaf 2029 geldt het volledig en de regeling kent beperkingen, zoals een langere risicoperiode. In Nederland spelen bovendien budgettaire overwegingen mee; elke stap richting lagere belastingen vraagt dekking. En experts waarschuwen: alleen tarieven verlagen zonder regels te vereenvoudigen lost nog niet het hele probleem op.
Wat kun je nu al doen?
Hoewel de vriendenerfenis in Nederland nog toekomstmuziek is, kun je nu al stappen ondernemen om jouw wensen zo goed mogelijk vast te leggen.
- Stel een Testament op: Zonder testament bepaalt de wet wie de erfgenamen zijn. Wil je dat een vriend iets erft? Dan is een testament absoluut noodzakelijk. Een notaris kan je hierover adviseren.
- Benoem een vriend als erfgenaam: Je kunt een vriend benoemen tot (mede-)erfgenaam voor een deel van je vermogen of hem/haar een specifiek bedrag of bezit nalaten via een legaat. Wees je hierbij wel bewust van de hoge erfbelasting die hij of zij moet betalen.
- Laat uw stem horen: De roep om verandering wordt steeds groter. Door het gesprek hierover aan te gaan en politieke partijen op dit onderwerp te wijzen, draag bij aan de druk om het erfrecht te moderniseren.
Tijd voor verandering
De Belgische vriendenerfenis is een inspirerend voorbeeld van hoe erfrecht kan meegroeien met de tijd. Het biedt een eerlijke en waarderende manier om iets na te laten aan de mensen die, buiten familiebanden om, een belangrijke rol in je leven spelen. De politieke discussie in Nederland is gestart, maar er is moed en daadkracht nodig om het huidige, verouderde systeem te hervormen.
- Lees ook: Tips bij het opstellen van een testament.
Let op! Startpagina geeft geen financieel advies, alleen tips en informatie. Raadpleeg bij vragen altijd een financieel adviseur.
Bronnen:
De Telegraaf, cazimir.be