In Nederland zijn natuurbranden sinds 1994 niet meer officieel geregistreerd. Dit leidt, volgens bosbrandexpert Cathelijne Stoof uit Wageningen, tot een blinde vlek voor dit onderwerp.
Samen met collega-experts heeft Stoof een overzicht gemaakt van bosbranden tussen 2017 en 2022. Hieruit blijkt dat er in deze periode 3667 natuurbranden hebben gewoed met een gemiddeld jaarlijks verlies van 405 hectare, voornamelijk bestaande uit heidegebieden. Deze branden ontstonden veelal door menselijk handelen en vallen vaker voor tijdens droge lentes en zomers.
In onderstaande NOS uitzending wordt het fenomeen natuurbrand besproken. Ook Cathelijne Stoof is hierin aan het woord. De tekst gaat onder de video verder >>
Voorkomen en gevolgen van natuurbranden
Nederland heeft in de recente jaren verschillende grote natuurbranden ervaren, zoals de brand in Nationaal Park De Hoge Veluwe in 2014, waarbij 527 hectare aan natuur verloren ging. Dit benadrukt de verwoestende impact van natuurbranden.
Mede door de klimaatverandering loopt Nederland een verhoogd risico op het gelijktijdig uitbreken van meerdere branden, wat de bestrijdingsmogelijkheden van de brandweer beperkt. Dit scenario werd bijna werkelijkheid in 2020 toen het Limburgse dorp Herkenbosch moest worden geëvacueerd vanwege een naderende brand. De toenemende droogte en warmte maken de situatie nog zorgwekkender, met de dreiging van nog grotere rampen in de nabije toekomst.
Bekijk hier de beelden van de brand in Herkenbosch. De tekst gaat onder de video verder >>
Natuurbrand complex onderwerp
Het grote gevaar van bos- en duinbranden schuilt in het zich snel verspreiden van het vuur door droge vegetatie en wind. De gevolgen kunnen verwoestend zijn. Het voorkomen van natuurbranden vereist goed natuurbeheer, waarschuwingssystemen en brandpreventiecampagnes. Het Wereld Natuur Fonds (WNF) en de Boston Consulting Group (BCG) geven aan in het rapport ‘Fires, Forests, and the Future: A crisis raging out of control’ dat van alle branden 75% wordt veroorzaakt door mensen.
De gemiddelde duur van het bosbrandenseizoen is de afgelopen 35 jaar gemiddeld 19% langer door steeds extremere temperaturen en weersomstandigheden. “Door een langer, intenser brandseizoen heeft de natuur te weinig tijd om te herstellen en komen vooral jonge dieren extra in de problemen als er onvoldoende voedsel is.”
De Universiteit van Wageningen geeft aan dat natuurbranden een complex onderwerp is. Het valt in Nederland onder minstens 5 ministeries. “Niemand is echt eindverantwoordelijk. Dat moet anders, want een natuurbrand is niet alleen een probleem van de brandweer. Het is een maatschappelijk vraagstuk. In de toekomst zullen we moeten leren leven met vuur.”
Branden worden extremer, het vuurseizoen langer
Als het vuur bepaalt waar, wanneer en hoe het brandt, dan is dat een probleem. Je hebt het dan over onbeheersbare branden die groot gevaar opleveren. ‘Een onderschat risico’ stelt Wageningen. Natuurbranden worden extremer, het vuurseizoen langer en de vuurseizoenen in Zuid- en Noord-Europa overlappen elkaar steeds meer. De opwarming van de aarde speelt hierbij een grote rol. “Hierdoor kunnen Europese landen elkaar moeilijker helpen op momenten dat het nodig is. Daarom is het zaak dat we het landschap en de maatschappij inrichten op een leven met vuur, lerend van de fouten en de successen van elders.”
De oproep voor een integraal vuurbeheer
De focus op integraal waterbeheer in Nederland wordt breed erkend, maar er is een dringende noodzaak voor een integraal vuurbeheer. Dit beleid zou niet alleen natuurbranden als ruimtelijke uitdaging moeten zien, maar zou ook gecontroleerde branden moeten overwegen als beheersmaatregel. Echter, er is een dilemma; Dit kan negatieve gevolgen hebben voor de luchtkwaliteit en de biodiversiteit.
Toch pleit Stoof voor het ‘samenleven met vuur’, herinnerend aan hoe natuurbranden in het verleden op een gecontroleerde wijze werden ingezet voor landschapsbeheer. Het is van cruciaal belang dat Nederland zijn ‘vuurgeschiedenis’ herinnert en de potentieel positieve rol van vuurbeheer erkent om de risico’s van oncontroleerbare natuurbranden in de toekomst te verminderen.
6 adviezen van de brandweer
Wat kun je doen om een natuurbrand te voorkomen en wat moet je doen als bos of duin vlam vat. De brandweer adviseert:
1. Sla alarm
Doet een natuurbrand zich voor meld deze dan direct via een alarmnummer, bijvoorbeeld 112. Geef zo nauwkeurig mogelijk de locatie van de brand door, inclusief eventuele herkenningspunten.
2. Verlaat het gebied
Als je je in de nabijheid van een natuurbrand bevindt, volg dan de instructies van de autoriteiten op en verlaat het gebied zo snel en veilig mogelijk. Volg aangegeven evacuatieroutes indien beschikbaar.
3. Vermijd rook en hitte
Blijf uit de rook van de brand aangezien deze schadelijke gassen en deeltjes kan bevatten. Als je in de buurt van de brand bent, zoek dan een veilige locatie met zo min mogelijk hitte en rook. Blijf laag bij de grond waar lucht minder rokerig en giftig is.
4. Sluit ramen en deuren
Als je in de buurt van een natuurbrand woont, sluit dan ramen en deuren om te voorkomen dat rook het huis binnendringt. Schakel airconditioning of ventilatiesystemen uit.
5. Wees voorbereid
Neem preventieve maatregelen zoals het creëren van een veiligheidszone rondom je huis, het verwijderen van brandbaar materiaal en het hebben van een noodpakket met essentiële benodigdheden, waaronder water, voedsel, medicijnen en belangrijke documenten.
6. Volg de instructies van de autoriteiten
Luister naar de aanwijzingen van de brandweer en andere hulpdiensten. Volg eventuele evacuatie- of veiligheidsinstructies op die worden gegeven. Instructies en aanbevelingen van de lokale autoriteiten variëren afhankelijk van de specifieke omstandigheden en de locatie van de natuurbrand.
Bron: Omroep Gelderland/Brandweer