Ga naar de inhoud

Zorgverzekeraars starten meldpunt medicijntekorten: wat betekent het voor jou?

Medicijntekort Bron: © Canva. Medicijntekort: 'Sorry, uw medicijn is momenteel niet leverbaar.’ 

Nederland wordt geconfronteerd met een alarmerend en groeiend tekort aan medicijnen. Dit heeft geleid tot aanzienlijke problemen voor zowel patiënten als zorgverleners. Als reactie hierop hebben zorgverzekeraars een landelijk meldpunt opgericht om de tekorten sneller in kaart te brengen en aan te pakken.

Medicijnen niet op voorraad

Het is een boodschap die steeds meer Nederlanders te horen krijgen bij de apotheek: ‘Sorry, uw medicijn is momenteel niet leverbaar.’ Wat begint als een persoonlijk ongemak, is inmiddels uitgegroeid tot een landelijke crisis die de fundamenten van onze zorgvoorziening raakt. Patiënten blijven in onzekerheid, terwijl artsen en apothekers dagelijks worstelen om de gaten in de voorraad te dichten.

In een poging de groeiende problematiek het hoofd te bieden, hebben zorgverzekeraars recent een nieuw landelijk meldpunt in het leven geroepen. Het initiatief is bedoeld om dreigende tekorten sneller te signaleren en proactief in te grijpen. Maar terwijl de intentie hoopvol klinkt, roept de opzet direct vragen op: is dit de doorbraak waar patiënten op wachten, of een nieuwe laag complexiteit in een al overbelast systeem?

Het preferentiebeleid: Een tweesnijdend zwaard

Een van de meest besproken oorzaken van de medicijntekorten is het preferentiebeleid van zorgverzekeraars, maar hoe werkt dit precies? Voor medicijnen waarvan het patent is verlopen en meerdere fabrikanten een identieke versie (generiek medicijn) produceren, wijst een zorgverzekeraar één specifieke fabrikant aan als ‘voorkeursleverancier’. Dit gebeurt vaak na een aanbesteding waarbij de laagste prijs de doorslag geeft. Verzekerden krijgen vervolgens alleen de variant van deze ene fabrikant volledig vergoed.

Extreem kwetsbare markt

Dit systeem heeft de medicijnprijzen in Nederland aanzienlijk gedrukt, wat op het eerste gezicht een voordeel is. De keerzijde is echter dat het de markt extreem kwetsbaar maakt. Andere fabrikanten trekken zich terug van de Nederlandse markt omdat deze niet meer rendabel is. Wanneer de ‘winnaar’ van de aanbesteding vervolgens kampt met een productieprobleem, is er geen directe vervanger beschikbaar. De afhankelijkheid van 1 enkele leverancier creëert zo een domino-effect dat direct leidt tot lege schappen in de apotheek.

De wereldwijde puzzel

De kwetsbaarheid wordt verder versterkt door de globalisering van de productieketen. De afgelopen decennia is de productie van actieve farmaceutische ingrediënten (API’s), de werkzame stoffen in een medicijn, massaal verplaatst naar lagelonenlanden, met name India en China. Deze concentratie van productie op 1 geografische locatie brengt grote risico’s met zich mee. Een lockdown in een Chinese provincie, een overstroming bij een fabriek in India, of nieuwe exportrestricties kunnen de toevoer naar heel Europa stilleggen.

Wij staan achteraan in de rij

Nederland is als klein land bijzonder gevoelig voor deze internationale schokken. Omdat wij relatief kleine volumes inkopen, staan we vaak achteraan in de rij wanneer er wereldwijde schaarste optreedt. Grotere landen met meer onderhandelingsmacht of eigen productiefaciliteiten krijgen dan voorrang. De roep om medicijnproductie terug te halen naar Europa (‘reshoring’) wordt daarom steeds luider, al is dit een complexe en kostbare operatie die jaren in beslag zal nemen.

De stille rol van groothandels en de ‘ijzeren voorraad’

Tussen de fabrikant en de apotheek speelt de farmaceutische groothandel een grote rol. Zij beheren de distributie en houden voorraden aan voor duizenden verschillende medicijnen. Hun weigering om deel te nemen aan het nieuwe meldpunt van verzekeraars is significant, omdat zij een uniek overzicht hebben van de voorraadniveaus en de vraag vanuit de markt. Zonder hun data blijft het beeld onvolledig.

Een ander fenomeen dat de beschikbaarheid beïnvloedt, is ‘parallel-export’. Hierbij kopen groothandels in Nederland goedkoop ingekochte medicijnen op, om ze vervolgens met winst te verkopen aan landen waar de prijzen hoger liggen. Hoewel legaal, onttrekt dit medicijnen aan de Nederlandse markt. Als reactie hierop werkt de overheid aan het aanleggen van een ‘ijzeren voorraad’ voor een lijst van kritieke medicijnen. Dit moet een strategische buffer vormen om acute tekorten van enkele maanden te kunnen overbruggen, maar de implementatie hiervan is een langdurig proces.

De tekst gaat onder het X-bericht verder >>

Voorgestelde oplossingen

Er worden verschillende oplossingen aangedragen om de medicijntekorten structureel aan te pakken:

  • Productie in Europa: Meer medicijnen in Europa produceren om de afhankelijkheid van Azië te verminderen.
  • Betere samenwerking: Nauwere samenwerking tussen alle partijen in de keten: overheid, verzekeraars, fabrikanten en groothandels.
  • Aanpassing van het beleid: Het heroverwegen van het prijs- en preferentiebeleid om een breder aanbod van leveranciers te garanderen.

Wat kun je zelf doen?

  • Neem tijdig contact op met jouw apotheek als jouw voorraad medicijnen bijna op is.
  • Vraag jouw apotheker naar mogelijke alternatieven.
  • Meld jouw zorgen over de leverbaarheid bij jouw apotheek of huisarts; zij kunnen dit via het meldpunt doorgeven.

Hoewel het nieuwe meldpunt een stap in de goede richting is, is een integrale aanpak met medewerking van alle partijen noodzakelijk om dit complexe probleem op te lossen.

Hoe werkt het meldpunt van de zorgverzekeraars?

Het proces is ontworpen om signalen van de ‘werkvloer’ (de apotheek) snel bij de ‘regisseurs’ (de zorgverzekeraars) te krijgen. Dit gebeurt in een aantal stappen:

  1. Signalering door de zorgverlener: Een apotheker probeert jouw medicijn te bestellen bij de groothandel, maar krijgt te horen dat het niet leverbaar is. Of een huisarts krijgt van meerdere patiënten te horen dat hun medicatie niet verkrijgbaar is. Dit is het eerste signaal.
  2. Melding in het systeem: De apotheker of zorgverlener maakt via zijn eigen software of een speciaal portaal een melding in het nieuwe, centrale systeem van de zorgverzekeraars. Hierin wordt aangegeven welk medicijn (specifieke naam, sterkte en fabrikant) niet beschikbaar is.
  3. Verzameling en analyse: Alle meldingen uit het hele land komen samen bij de zorgverzekeraars. Hier worden de data geanalyseerd. Ze kijken naar patronen: Gaat het om een incident bij één apotheek of is het een landelijk probleem? Neemt het aantal meldingen voor een specifiek medicijn snel toe? Zijn er alternatieven die ook schaars dreigen te worden?
  4. Gerichte actie (het doel): Op basis van de analyse kunnen de zorgverzekeraars sneller actie ondernemen. Denk hierbij aan: Contact opnemen met de fabrikant: Ze kunnen de fabrikant direct benaderen voor opheldering over de oorzaak en de verwachte duur van het tekort. Tijdelijk aanpassen van het preferentiebeleid: Als het voorkeursmedicijn niet leverbaar is, kan de verzekeraar besluiten om een alternatief (en vaak duurder) medicijn tijdelijk volledig te vergoeden zonder bijbetaling voor de patiënt. Communicatie: Ze kunnen andere apothekers en artsen proactief informeren over het dreigende tekort en mogelijke oplossingen, zodat niet iedereen zelf het wiel hoeft uit te vinden.

De belangrijke kanttekening

Omdat fabrikanten en groothandels niet meedoen, is dit systeem vooral reactief. Het signaleert een tekort pas op het moment dat de schappen daadwerkelijk leeg zijn. Het mist de proactieve waarschuwingen die fabrikanten weken of maanden van tevoren zouden kunnen geven. Desondanks hopen de verzekeraars dat ze door de snelle signalering vanuit de praktijk toch sneller en effectiever kunnen handelen dan voorheen.

Let op: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts of specialist.

Bronnen:

Tweedekamer.nl

Eerder schreven wij >>

Medicijntekort in Nederland zorgwekkend: de impact op lange termijn

Huidige afbeelding: Medicijntekort in Nederland zorgwekkend

24 maart 2025 – Volgens arts Marcel Levi worden artsen dagelijks geconfronteerd met de moeilijke taak om keuzes te maken over wie behandeld kan worden. Dit tekort leidt tot lastige afwegingen, waarbij het kiezen voor patiënten die de medicijnen ‘het meest nodig hebben’ de dagelijkse gang van zaken blijkt.

Zorgprofessionals ervaren hierdoor een enorme druk, omdat zij proberen zorg te bieden binnen de beperkingen van de beschikbaarheid.

Mogelijke oplossingen

Levi pleit voor het bevorderen van het vrije verkeer van medicijnen binnen de Europese Unie. Door barrières weg te nemen en ervoor te zorgen dat medicijnen vrij kunnen circuleren, kan de beschikbaarheid vergroot worden.

Dit zou een belangrijke stap zijn om het probleem van het medicijntekort aan te pakken en ervoor te zorgen dat patiënten in heel Europa toegang hebben tot de medicijnen die zij nodig hebben.

Oorzaken van het medicijntekort

Het medicijntekort in Nederland is niet alleen een lokaal probleem, maar heeft verschillende globale oorzaken.

  • Een van de belangrijkste redenen is de afhankelijkheid van productie in Azië, waar veel medicijnen worden vervaardigd. Verstoringen in deze productieketen, bijvoorbeeld door politieke spanningen of natuurrampen, kunnen merkbaar gevolgen hebben voor de beschikbaarheid in Europa.

De tekst gaat onder de berichten verder >>

Impact op lange termijn

  • Naast de directe gevolgen voor patiënten en zorgverleners, heeft het medicijntekort ook implicaties op lange termijn voor de gezondheidszorg.

Patiënten raken gefrustreerd door het steeds veranderende aanbod van beschikbare medicijnen, en artsen worden gedwongen alternatieve behandelingen te zoeken die mogelijk niet altijd optimaal zijn.

Deze situatie kan leiden tot een toenemend wantrouwen in het zorgsysteem en stelt de noodzaak naar meer duurzame en onafhankelijke medicijnproductie bloot.

Lees ook: Tekort aan antibiotica.

Bronnen:

Telegraaf, Rijksoverheid

Eerder schreven wij hier ook over >>

29 mei 2024 – Ruim de helft van de Nederlandse medicijngebruikers ondervindt gevolgen van het medicijntekort. Dit blijkt uit een peiling van de Patientenfederatie. De apothekersorganisatie KNMP publiceerde eerder dit jaar een soortgelijk rapport. De situatie is volgens hen ernstiger dan ooit.

Nederland kan steeds moeilijker noodzakelijke medicatie verkrijgen op de internationale markt. Wat zijn de gevolgen?

Problemen in de praktijk

Ingrid Roessingh-Spruijt, huisarts in Voorst, ziet dagelijks de gevolgen van het medicijntekort. Haar praktijk heeft een eigen apotheek en zij merkt vaak dat medicijnen niet voorradig zijn. “We hadden laatst geen antibioticadrankjes meer en konden de anticonceptiepil niet leveren,” vertelt ze. Dit leidt tot frustraties en ongemak voor patiënten. Een alternatief medicijn wordt soms voorgeschreven, maar dit zorgt vaak voor verwarring en extra overleg met specialisten.

Artsen starten petitie

Ook artsen ervaren veel hinder van de medicijntekorten. Huisartsen Dennis Boon en Christof Zwart hebben daarom de petitie ‘Stop de medicijntekorten’ geïnitieerd, waarin ze oproepen tot een oplossing voor de tekorten. Ze hebben namelijk hun handen vol aan het zoeken naar alternatieven en het behandelen van patiënten die slecht reageren op vervangende medicijnen.

Volgens Zwart hebben huisartsen jaren geleden al gewaarschuwd voor de medicijntekorten, maar destijds werd er niet gereageerd op deze risico’s. “Dat geeft nu grote problemen”, vertelt hij in een interview met Hart van Nederland. Hij legt uit dat een oplossing niet eenvoudig is: “Medicatie wordt nu in het buitenland geproduceerd. Als een grondstof in een Aziatisch land wordt afgekeurd, heeft dat invloed op de voorraden. Het duurt dan lang voordat er weer nieuwe medicijnen kunnen worden gemaakt.”

Bekijk hier de uitzending van Hart van Nederland. De tekst gaat onder de video verder >>

Oorzaken van het tekort

De huisarts wijst naar het preferentiebeleid van zorgverzekeraars. Dit beleid focust op goedkope medicijnen, maar leidt er volgens haar toe dat Nederland minder snel medicijnen krijgt dan andere landen. Huisarts Boon vult aan dat dit beleid leidt tot veel extra vragen van patiënten, wat uiteindelijk indirecte kosten met zich meebrengt. Hij merkt op dat grotere apotheken zelfs een extra medewerker in dienst hebben om alle vragen over medicijnwisselingen te beantwoorden.

Grote maatschappelijke gevolgen

Volgens de Patientenfederatie gaat het probleem veel verder en loopt Nederland honderdduizenden potentiële arbeidskrachten en vrijwilligers mis door medicijntekorten. Directeur-bestuurder Arthur Schellekens benadrukt dit probleem aan de vooravond van een debat in de Tweede Kamer over geneesmiddelenbeleid. De federatie adviseert minder afhankelijk te worden van China en India en roept op tot Europese samenwerking. Ook vragen ze zich af hoe effectief het huidige voorradenbeleid is.

Lees onder het X-bericht verder >>

Bron: ND/Omroep Gelderland/Linda

Lees ook:

Tekort aan medicijnen bereikt hoogtepunt: de impact op patiënten

medicijntekort

In het jaar 2023 was het medicijntekort in Nederland groter dan ooit tevoren. Dit blijkt uit gegevens van apothekersorganisatie KNMP. Een zorgelijke situatie. Wat is de impact op sommige patiënten?

Met 2292 verschillende medicijnen die minstens 2 weken niet beschikbaar waren in 2023, markeerde dit een aanzienlijke stijging ten opzichte van 1514 tekorten in 2022. Het nieuwe jaar 2024 is niet veel beter gestart.

Nog nooit was het medicijntekort zo groot

Dit alarmerende probleem heeft ernstige gevolgen gehad voor talloze patiënten, waaronder het verhaal van Edwin Praat, wiens 1-jarige zoontje epileptische aanvallen doormaakte, en waarbij het benodigde medicijn uit Zwitserland gehaald moest worden.

Persoonlijke verhalen illustreren de impact van medicijntekort

Een schrijnend voorbeeld van de gevolgen van medicijntekorten komt naar voren in het verhaal van Edwin Praat, wiens jonge zoontje, getroffen door het Tubereuze Sclerose Complex (TSC), afhankelijk is van het medicijn vigabatrine om epileptische aanvallen te onderdrukken. Toen dit medicijn niet beschikbaar was in Nederland, moesten de ouders naar België en Duitsland reizen, wat resulteerde in stress en bezorgdheid over de gezondheid van hun kind.

Dit staat symbool voor een groter probleem waar steeds meer Nederlandse patiënten mee te maken krijgen: de ontoereikendheid van medicijnen die zij nodig hebben.

Wanneer is er sprake van tekort aan medicijnen

  • Het medicijn is landelijk niet beschikbaar
  • Het medicijn is naar verwachting langer dan 2 weken niet te krijgen

Medicijntekort komt steeds vaker voor

De afgelopen jaren zijn er steeds vaker medicijntekorten. Bij zo’n tekort zijn bepaalde medicijnen (tijdelijk) niet te krijgen bij de apotheek.

  • In 2020 waren er 1480 tekorten.
  • Dit was bijna een verdubbeling van het aantal meldingen in 2018.
  • In 2021 daalde dit aantal naar 1007.

Klinkt misschien weinig, het is nog steeds erg veel. Hoe dit komt? De belangrijkste oorzaken zijn omdat er simpelweg minder medicijnfabrikanten zijn en dat Nederland kleine medicijnvoorraden heeft.

Kamervragen over tekort aan medicijnen

Het probleem speelt al een tijdje en is onderdeel van de politieke agenda. Zie hieronder een aantal kamervragen over het onderwerp.

De tekst gaat onder het bericht verder >>

Tot slot is er wel een voordeel: de prijzen van medicijnen in Nederland zijn erg laag in verhouding tot andere landen. Maar dan moeten ze natuurlijk wel leverbaar zijn!

Bronnen: Rijksoverheid, RTL, NOS