Bron: © Canva. Nieuw inzicht in hersenactiviteit bij ontwaken biedt hoop voor mensen met slaapproblemen.
Iedere ochtend weer: de wekker gaat, je ogen gaan open, maar je hoofd lijkt nog niet helemaal mee te doen. Waarom voel je je de ene dag fris en de andere dag juist duf en moe, zelfs na een lange nacht slapen? Goed nieuws: wetenschappers hebben ontdekt wat er precies in je hersenen gebeurt als je wakker wordt.
Dit nieuwe inzicht kan niet alleen verklaren waarom opstaan soms zo lastig is, maar biedt ook hoop voor iedereen die worstelt met slapeloosheid of slaapproblemen.
Wat gebeurt er in je hersenen als je wakker wordt?
Elke ochtend begint met een nieuw hoofdstuk: je wordt wakker en langzaam dringt de wereld weer tot je door. Wat gebeurt er eigenlijk in je hoofd tijdens dat ontwaken? Uit recent onderzoek van het Nederlands Herseninstituut en de Universiteit van Lausanne blijkt dat je hersenen dit proces verrassend gecoördineerd aanpakken.
Dankzij meer dan 1000 geavanceerde EEG-metingen ontdekten wetenschappers dat er bij elk ontwaken een soort ‘golf’ van hersenactiviteit ontstaat. Deze golf start diep in het midden van je brein en rolt vervolgens naar voren en weer terug naar achteren, terwijl jij langzaam tot bewustzijn komt. Voor het eerst konden onderzoekers zo duidelijk het patroon van deze hersengolf herkennen, wat verklaart waarom de 1 direct fris en helder is, terwijl de ander moeite heeft om echt wakker te worden.
Het onderzoek naar ontwaken in de hersenen
Het baanbrekende onderzoek naar wat er in je hersenen gebeurt als je wakker wordt, is uitgevoerd door wetenschappers van het Nederlands Herseninstituut en de Universiteit van Lausanne. Voor deze studie maakten de onderzoekers gebruik van geavanceerde EEG-metingen (elektro-encefalografie) bij tientallen proefpersonen.
Tijdens het onderzoek sliepen de deelnemers onder gecontroleerde omstandigheden, waarbij hun hersenactiviteit continu werd gemonitord. Dankzij de grote hoeveelheid data konden de onderzoekers voor het eerst het patroon van deze hersengolf zo helder in kaart brengen.
Het verschil tussen ontwaken uit REM- en non-REM-slaap
Elke nacht doorloop je verschillende slaapfasen: de diepe, herstellende non-REM-slaap en de dromerige REM-slaap. Uit het onderzoek blijkt dat je brein afhankelijk van de fase waarin je wakker wordt, heel anders te werk gaat:
- Ontwaken uit non-REM-slaap: Eerst ontstaat langzaam-golvige activiteit, gevolgd door een snellere boost. Dit helpt je om rustig en stabiel wakker te worden.
- Ontwaken uit REM-slaap: De hersenen slaan de langzame golven over en schakelen direct naar snelle hersenactiviteit. Dat kan verklaren waarom je soms abrupt wakker schrikt of je even verward kunt voelen direct na het ontwaken uit een droom.
Het moment waarop je wakker wordt, uit diepe slaap of uit een droom, bepaalt dus mede hoe fris of juist duf je je voelt.
Wat betekent dit voor mensen met slaapproblemen?
Heb jij moeite met slapen of kun je ’s ochtends nooit lekker fris uit bed komen? Je bent niet alleen: ongeveer 20% van de Nederlanders ervaart geregeld slaapklachten, ruim 10% heeft zelfs last van chronische slapeloosheid. Het nieuwe inzicht in de golf van hersenactiviteit bij ontwaken opent nu de deur naar betere behandelingen van slaapproblemen.
Een persoonlijke aanpak dankzij hersenonderzoek
Omdat wetenschappers nu weten hoe een gezonde hersengolf eruitziet, kunnen ze bij mensen met slaapproblemen gericht op zoek gaan naar afwijkingen in dit patroon. Blijkt de golf bijvoorbeeld te zwak of onregelmatig, dan kan dat verklaren waarom iemand zich na het slapen niet fit voelt. Dit maakt het mogelijk om therapieën, adviezen en, in de toekomst, zelfs medicijnen veel beter af te stemmen op het individuele brein.
Bovendien weten we inmiddels dat er meerdere soorten slapeloosheid bestaan, elk met een eigen hersenprofiel. Zo wordt slaapzorg steeds persoonlijker en effectiever.
Waarom slaapproblemen zoveel impact hebben
Slaap is veel meer dan uitrusten. In de nacht verwerkt je brein emoties, ruimt het afvalstoffen op en slaat het herinneringen op. Blijf je te lang wakker liggen, of slaap je onrustig, dan voel je dat snel aan je humeur, geheugen, en concentratie. Chronische slapeloosheid vergroot zelfs de kans op depressie en piekeren.
Het mooie is dat slaaponderzoek steeds persoonlijker wordt. Wetenschappers herkennen inmiddels zeker 5 soorten slapeloosheid, elk met een eigen breinpatroon. Zo kan ook jouw behandeling in de toekomst nog beter op je worden afgestemd.
Effecten van slaap op prestaties
- Slechts 1 nacht slecht slapen kan je reactietijd met tot 50% vertragen.
- Chronisch slaaptekort kost de Nederlandse economie jaarlijks miljarden euro’s aan productiviteitsverlies.
- Mensen die minder dan 6 uur per nacht slapen, hebben 4 keer meer kans op verkoudheid of griep.
- Slaapproblemen verhogen het risico op depressie met tot 2,5 keer.
Tips voor een frisse start van de dag
Wil je je dag energieker beginnen? Probeer dan deze praktische tips:
- Sta elke dag op hetzelfde tijdstip op. Zo raakt je biologische klok en de hersengolf niet verstoord.
- Vermijd schermen een uur voor het slapengaan. Fel licht van smartphones en tablets verstoort het natuurlijke slaap-waakritme.
- Houd een slaapdagboek bij. Schrijf op hoe je slaapt en hoe je je voelt bij het opstaan. Zo ontdek je patronen.
- Schrijf je zorgen van je af. Pieker je veel? Zet je gedachten op papier voor het slapengaan. Zo krijgt je brein meer rust.
- Zorg voor een vast avondritueel. Een rustige routine helpt je hersenen om zich voor te bereiden op de nacht.
- 7 tot 9 uur slaap per nacht wordt aanbevolen voor volwassenen.
Het ontwaken van het brein is een fascinerend en hoopvol onderzoeksgebied. Dankzij deze nieuwe inzichten kunnen behandelingen steeds persoonlijker en effectiever worden. Wie weet profiteer jij binnenkort van een doorbraak die zorgt voor een betere nachtrust en een energieke start van de dag!
Let op: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts of specialist
Bronnen:
De Telegraaf, Nederlands Herseninstituut, Hersenvrienden.nl