Ga naar de inhoud

Griepprik in Nederland: gratis vaccin, maar ook kritische vragen

Griepprik voor 60-plussers Bron: © Canva Griepprik voor 60-plussers 

Veel mensen boven de 60 jaar ontvangen jaarlijks een uitnodiging voor de griepprik. Het doel van deze vaccinatie is het risico op ernstige complicaties bij griep te verkleinen, vooral voor ouderen en mensen met een kwetsbare gezondheid. Maar naast de voordelen zijn er ook kanttekeningen en nadelen waar rekening mee gehouden kan worden.

Verhoogd risico op complicaties

Naarmate je ouder wordt, neemt het risico op ernstige gevolgen van griep toe. Mensen van 65 jaar en ouder lopen relatief vaak longontsteking, hartproblemen of een ziekenhuisopname op door griep. De meeste griep-gerelateerde sterfgevallen vallen in die leeftijdsgroep (ruim 70-85 % van de griepsterfte).

Bovendien dragen oudere mensen door verzwakte afweer vaak bij aan ernstiger ziektebeelden na infectie. De Nederlandse overheid meldt dat wie zich laat vaccineren gemiddeld 40% minder kans heeft om door griep in het ziekenhuis terecht te komen.

Lees verder onder de video >>

Betere bescherming met speciale vaccins

Omdat het immuunsysteem op latere leeftijd minder sterk reageert, is het ontvangen van een standaard griepvaccin voor ouderen soms minder effectief. Daarom beveelt de Amerikaanse CDC aan dat volwassenen van 65 jaar en ouder bij voorkeur een high-dose of adjuvanted griepprik krijgen, of een zogenaamd recombinant vaccin, dit soort vaccins stimuleert een krachtiger immuunrespons dan de standaardvariant. Een systematische studie naar griepvaccinatie bij ouderen toonde aan dat vaccinatie het risico op ziekenhuisopname door griep met ongeveer 40 % verlaagde .

Uit het onderzoek is ook gebleken dat griepvaccinatie geassocieerd is met een vermindering van sterfte als gevolg van hart- en vaatziekten. In een Deense cohortstudie viel op dat vaccinatie gekoppeld was aan een 18% lager risico op zowel sterfte in het algemeen als cardiovasculaire sterfte.

Lees verder onder het bericht >>

Hoe vaak en wanneer?

Je moet de griepprik elk jaar opnieuw laten zetten, omdat het griepvirus voortdurend verandert en immuniteit na verloop van tijd afneemt. Voor ouderen kan die afname sneller verlopen. De immuniteit kan in de loop van het griepseizoen minder sterk worden.

Daarom is timing belangrijk. Men adviseert om de prik in september of oktober te halen, maar het kan vaak nog later in het seizoen zolang het virus circuleert. Volgens Amerikaanse richtlijnen: als je 65-plus bent, haal je geen prik in juli of augustus. De effectiviteit kan dan dalen tegen het einde van het seizoen. Nog voordat de griepgolf voorbij is.

Gratis voor 60-plussers

In Nederland krijgen mensen vanaf 60 jaar jaarlijks een uitnodiging voor de griepprik. De overheid biedt het vaccin gratis aan voor deze groep, op basis van advies van de Gezondheidsraad. Vanaf half oktober kun je als 65-plusser of als je onderliggende gezondheidsproblemen hebt je laten vaccineren bij je huisarts of apotheker.

Controleer in jouw gemeente wanneer de uitnodiging komt, want per regio kan de planning iets verschillen. Meestal stuurt de huisarts vanzelf een oproep of kun je een afspraak maken via het medisch centrum.

Lees verder onder het bericht >>

Nadelen en keerzijden

Hoewel de voordelen van vaccinatie veel aandacht krijgen, zijn er ook punten die genuanceerd moeten worden:

  • Effectiviteit varieert: De griepprik biedt geen volledige bescherming. Afhankelijk van hoe goed het vaccin aansluit op de circulerende virusvarianten, kan de effectiviteit per jaar wisselen.
  • Afnemende werking: Vooral bij ouderen neemt de bescherming sneller af, waardoor de effectiviteit richting het einde van het seizoen kan verminderen.
  • Bijwerkingen: De meeste klachten zijn mild en tijdelijk (pijn op de injectieplaats, lichte koorts, spierpijn), maar bij sommige mensen kan de reactie hinderlijk zijn. Ernstige bijwerkingen zijn zeldzaam, maar niet uitgesloten.
  • Twijfel over sterftecijfers: Hoewel sommige onderzoeken wijzen op een lager risico op sterfte, is het bewijs niet altijd sluitend. Er zijn ook studies waarin geen duidelijke daling van sterfte werd gezien, ondanks een toename in vaccinatiegraad.
  • Individuele afweging: Niet iedereen ervaart de griep even zwaar. Voor gezonde ouderen zonder onderliggende aandoeningen kan de baten-risicoafweging anders liggen dan voor mensen met meerdere gezondheidsproblemen.
  • Niet tegen alle griepsoorten: De griepprik beschermt alleen tegen de 3 à 4 virusstammen die door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn geselecteerd voor dat jaar. Andere griepvarianten kunnen alsnog ziekte veroorzaken.

Weerstand, bijwerkingen en misvattingen

Je hoort wel eens: De griepprik werkt toch niet bij ouderen? Dat is een misvatting. Hoewel de bescherming niet 100% is, verminderen de ernst van de ziekte en het risico op ziekenhuisopname wel degelijk. En onderzoek toont aan dat vaccins bij ouderen een klinisch significante bescherming bieden, ook al is de werking minder sterk dan bij jongeren.

Wat bijwerkingen betreft: de meeste vervelende effecten zijn mild en tijdelijk, pijn op de injectieplaats, lichte koorts of spierpijn bijvoorbeeld. Ernstige bijwerkingen zijn zeldzaam.

Een andere misvatting is dat de griepprik dodelijke griepgevallen zou voorkomen; hoewel bewijs rond sterfte niet in elk onderzoek sluitend is, tonen méér recente meta-analyses en cohortstudies wél voordelen in sterftemeting en complicaties bij ouderen.

Overleg met je huisarts

Als je twijfelt of het vaccin verstandig is voor jouw persoonlijke gezondheidssituatie, bespreek dat met je huisarts. Voor mensen met chronische ziekten zoals hart-, long- of nierziekten is de griepprik juist van extra belang. Vaak adviseert de arts welk type vaccin (standaard, high-dose, adjuvanted) in jouw situatie het meest geschikt is.

Apothekers en andere priklocaties

Niet alleen huisartsen zetten de griepprik. In veel regio’s kun je de vaccinatie halen bij apotheken of bij speciale vaccinatiepunten. In sommige gevallen worden mobile prikteams ingezet in verzorgingshuizen of wijkcentra.

Uitnodiging gemist?

Geen zorgen: de griepprik is vaak beschikbaar zolang er voorraad is én zolang het griepvirus actief is. Je kunt zelf contact opnemen met je huisarts of priklocatie en vragen om alsnog gevaccineerd te worden. Ook later in het seizoen kan het nog zinvol zijn.

Afspraak maken?

De griepprik verkleint de kans op ernstige ziekte en complicaties, maar biedt geen volledige garantie. Niet alle virusvarianten worden gedekt en de bescherming verschilt per jaar. De keuze om je te laten vaccineren blijft persoonlijk; bespreek bij twijfel altijd de mogelijkheden met je huisarts.

De griepprik is geen garantie dat je nooit ziek wordt, maar hij vergroot je kans op een milder verloop en op een veilige winter zonder ernstige complicaties.

Let op: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij gezondheidsklachten altijd een arts.

Bronnen:

RIVM, CDC,

Wat we eerder publiceerden over de griepprik >>

Griepprik halen, voorkom je daarmee de griep?

Huidige afbeelding: Griepprik

6 oktober 2023 – Griep is een virale infectie die mensen flink ziek kan maken. Het wordt vaak verward met een zware verkoudheid, maar griep is ernstiger en kan vooral voor bepaalde groepen, zoals mensen van 60 jaar en ouder of mensen met onderliggende aandoeningen zoals diabetes, hart-, long- of nierziekten, levensbedreigend zijn.

door Ilse Bloemendal

Elk najaar nodigen huisartsen deze kwetsbare groepen uit voor een gratis griepprik, de meest effectieve bescherming tegen ernstige griep. Werkt de griepprik echt, wat doet deze prik precies en wie krijgen hem allemaal? Lees hier alles over de griepprik.

Griep vs. verkoudheid

Griep is aanzienlijk ernstiger dan een verkoudheid. Het griepvirus (influenzavirus) kan leiden tot hoge koorts, intense hoofdpijn, spierpijn, koude rillingen en kan tot wel 3 weken duren voordat je weer herstelt. Bovendien is griep zeer besmettelijk, waardoor je anderen kunt infecteren.

Hoe werkt de griepprik?

De griepprik stimuleert het immuunsysteem om afweerstoffen tegen het griepvirus te produceren, waardoor de kans op een infectie aanzienlijk afneemt. Mocht je ondanks de griepprik toch griep krijgen, dan zal de infectie milder verlopen. De griepprik is bewezen veilig en bijwerkingen zijn doorgaans beperkt tot tijdelijke pijn, roodheid, of zwelling op de injectieplaats in de bovenarm. Het is belangrijk om te weten dat de griepprik geen griep kan veroorzaken.

Wat doet deze prik precies?

  • Volgens de Rijksoverheid heb je door de griepprik 40% minder kans op griep.
  • Met de griepprik bescherm je jezelf en de kwetsbare mensen om je heen tegen de gevolgen van griep.
  • Een griepprik is een vaccin dat uit verschillende dode griepvirussen bestaat.
  • Als je eenmaal zo’n prik hebt gehad, maakt je lichaam afweerstoffen aan tegen deze virussen.
  • 2 weken later heeft je lichaam genoeg afweerstoffen gemaakt om goed beschermd te zijn tegen de verschillende virussen.
  • Welke virussen dat zijn? Dat verschilt per jaar.
  • Heb je de griepprik gehad en word je toch ziek? Dan is dit vaak minder ernstig.
  • De griepprik wordt gratis gezet door je huisarts en is niet verplicht.

Wie krijgt de griepprik?

Jaarlijks ontvangen ongeveer 6 miljoen Nederlanders in oktober of november een uitnodiging voor de griepprik, vooral degenen met een verhoogd risico op ernstige complicaties door griep. Dit omvat mensen van 60 jaar en ouder, maar ook kinderen met long- of hartaandoeningen, tieners met een verminderde weerstand, mensen met diabetes, zwangere vrouwen en mensen met een cochleair implantaat.

Griepprik-tekort

Uitnodigingen voor de griepprik

In oktober en november ontvangt de doelgroep een uitnodiging voor de griepprik, meestal van hun huisarts of instellingsarts. De uitnodiging vermeldt een datum en tijd waarop je de prik kunt halen. Het is essentieel om op het aangegeven tijdstip te verschijnen.

Als je om welke reden dan ook niet op het voorgestelde tijdstip kunt, bijvoorbeeld vanwege ziekte, maak dan in overleg met je huisarts een nieuwe afspraak. Als je je uitnodiging bent verloren, neem dan contact op met je huisarts of instellingsarts voor hulp.

Wat zijn de bijwerkingen van de griepprik?

Zoals na elke vaccinatie kan je last krijgen van verschillende bijwerkingen. De meest voorkomende bijwerkingen van de griepprik zijn pijn, roodheid of lichte zwellingen. Deze klachten gaan binnen 1 a 2 dagen vanzelf over. Deze bijwerkingen ontstaan omdat je lichaam denkt dat er sprake is van een echte infectie. De bijwerkingen zijn een signaal dat het vaccin echt werkt.

Meestal voel je je na het nemen van een griepprik een paar dagen niet zo lekker of zelfs ziek. Dit is geen griep. Je kunt namelijk van de prik zelf géén griep krijgen en ook dit gaat vanzelf weer over.

Wat zijn de nadelen van een griepprik?

  1. Geen garantie dat je de griep niet krijgt. De kans om griep op te lopen is wel lager en de symptomen zijn lichter.
  2. Geen bescherming tegen verkoudheidsvirussen. Dit wordt veroorzaakt door een ander virus.
  3. Bijwerkingen na de prik, zoals: hoofdpijn, spierpijn, verhoging en lusteloosheid.

Wil je ook een griepprik? Neem dan contact op met je huisarts.

Let op: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij gezondheidsklachten altijd een arts.

Meer over:

Tips