Ga naar de inhoud

Euthanasie blijft politiek mijnenveld: waarom Den Haag geen besluit durft te nemen

Euthanasie Bron: © Canva. Steeds meer ouderen vinden dat ze zélf moeten kunnen bepalen wanneer hun leven voltooid is. 

Het debat over euthanasie verdeelt Nederland al jaren. Steeds meer ouderen vinden dat ze zélf moeten kunnen bepalen wanneer hun leven voltooid is, maar de politiek blijft stil. De bestaande wet biedt enkel ruimte voor mensen die uitzichtloos en ondraaglijk lijden door een medische oorzaak. Wie niet ziek is, maar simpelweg klaar is met het leven, valt erbuiten. En dat wringt.

Politiek heeft geen haast

De roep om verandering klinkt steeds luider. Volgens de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) groeit de groep ouderen die hun leven als ‘voltooid’ beschouwt. “Het zijn vaak mensen die niet meer willen leven, maar niet ziek genoeg zijn om in aanmerking te komen voor euthanasie,” stelt de organisatie. Toch lijkt de politiek geen haast te maken.

Lees verder onder de video >>

Wet groeit niet mee

De huidige Euthanasiewet dateert van 2002 en was destijds baanbrekend. Nederland was het eerste land ter wereld waar euthanasie onder strikte voorwaarden legaal werd. Maar ruim 20 jaar later is de samenleving veranderd. Mensen worden ouder, leven langer alleen en kampen vaker met een gevoel van leegte of verlies van betekenis.

Toch blijft de wet vasthouden aan medische criteria. “De euthanasiewet biedt bescherming aan artsen en patiënten, maar niet aan mensen die hun leven voltooid achten,” zegt rechtsfilosoof Paul van Tongeren in Trouw. “We zijn als samenleving verder dan de politiek.”

Het gaat niet meer om de mensen die lijden, maar om het beeld dat partijen willen uitstralen.

Angst voor misbruik

Het antwoord is deels ideologisch, deels strategisch. Conservatieve partijen vinden dat de huidige wet voldoende ruimte biedt. “De grens van wat humaan is, mag niet verschuiven,” aldus VVD-Kamerlid Ulysse Ellian in Nieuwsuur. Er leeft angst dat verruiming misbruik in de hand werkt of artsen in een moreel grijs gebied brengt.

Waarborgen van zorgvuldigheid

Meer progressieve partijen, waaronder D66 en Volt, pleiten juist voor uitbreiding. D66 heeft al meerdere keren gepleit voor de zogenaamde Wet Voltooid Leven, waarin ouderen zonder medische aandoening legaal hulp zouden kunnen krijgen bij hun levenseinde.

Toch stuit dat voorstel telkens op weerstand. “We willen mensen autonomie geven, maar ook waarborgen dat er zorgvuldigheid is,” stelde voormalig D66-minister Ernst Kuipers vorig jaar in de Volkskrant.

In de praktijk is het dossier een politiek mijnenveld. Geen enkele partij wil het onderwerp claimen uit angst kiezers te verliezen. Het debat verzandt daardoor in uitstel, commissies en adviezen, maar geen besluiten.

Lees verder onder het bericht >>

Ouderen voelen zich ‘in de steek gelaten’

Ondertussen groeit de onrust onder ouderen. Volgens onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) voelt bijna 1 op de 3 75-plussers zich regelmatig eenzaam, en zegt een deel van hen “klaar te zijn met het leven”. De Coöperatie Laatste Wil, die zich inzet voor een zelfgekozen levenseinde zonder tussenkomst van artsen, stelt dat de overheid mensen in de steek laat. “Wie niet ziek is, moet het nu zelf doen, vaak op een eenzame en pijnlijke manier,” aldus voorzitter Jos van Wijk op NPO Radio 1.

De verhalen zijn schrijnend. Ouderen die stoppen met eten en drinken of op eigen kracht een einde maken aan hun leven, omdat er geen wettelijk alternatief bestaat. Nabestaanden blijven achter met verdriet én vragen. Waarom laat de politiek dit zo lang liggen?

Politiek symbooldossier

De Wet Voltooid Leven is inmiddels bijna een politiek symbooldossier. Sinds D66 in 2016 met het wetsvoorstel kwam, is er eindeloos over gesproken, maar nooit over gestemd. De initiatiefwet van Pia Dijkstra werd na haar vertrek stilgelegd en sindsdien slechts mondjesmaat opgepakt.

Een recent initiatief van psycholoog en burgeractivist Wim van Dijk probeert via een petitie opnieuw aandacht te vragen. Zodra 100.000 handtekeningen zijn verzameld, moet de Tweede Kamer het onderwerp opnieuw bespreken. Maar zelfs dát garandeert nog geen wet.

Volgens prof. Theo Boer, ethicus aan de Protestantse Theologische Universiteit, is het debat te verpolitiseerd. “Het gaat niet meer om de mensen die lijden, maar om het beeld dat partijen willen uitstralen,” zegt hij in NRC.

Psychisch lijden en minderjarigen

Het morele spanningsveld is complex. Waar de 1 pleit voor volledige autonomie, waarschuwt de ander voor maatschappelijke druk op kwetsbare ouderen. “Als we euthanasie normaliseren voor mensen die ‘klaar zijn met het leven’, moeten we oppassen dat het niet een maatschappelijke verwachting wordt,” stelt psychiater Menno Oosterhoff in Medisch Contact.

Die zorgen zijn niet ongegrond. In landen als België en Canada is de discussie al verder gegaan, met euthanasie bij psychisch lijden of minderjarigen. Dat maakt Nederlandse politici nog voorzichtiger.

Lees verder onder het bericht >>

Groeiend maatschappelijk taboe

Toch blijft de maatschappelijke druk stijgen. De documentaire Levenseindekliniek en de uitzending van Zembla over psychisch lijden en euthanasie zorgden voor emotionele reacties. Op sociale media delen ouderen openlijk hun frustratie over het gebrek aan keuzevrijheid. “Ik ben 82, niet ziek, maar klaar. En toch mag ik niet kiezen,” schrijft een oudere op X.

Ondertussen wijst de NVVE op de hypocrisie: “De politiek beschermt mensen tegen zichzelf, maar vergeet dat juist het ontbreken van keuze leidt tot uitzichtloosheid.”

Zolang Den Haag geen knoop doorhakt

De roep om herziening van de euthanasiewet neemt alleen maar toe. Zolang Den Haag blijft aarzelen, blijft een groeiende groep ouderen in een wettelijk niemandsland. “We moeten durven erkennen dat zelfbeschikking over het levenseinde bij deze tijd hoort,” stelt D66-Kamerlid Wieke Paulusma. Maar voorlopig lijkt dat geluid in de Haagse wandelgangen nog een fluistering.

Totdat de politiek wél beweegt, blijft het aan de samenleving zelf om het gesprek levend te houden. Over autonomie, waardigheid en de vraag wat een goed einde van het leven werkelijk betekent.

*Let op: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts of specialist.

Blijf op de hoogte van al het politieke nieuws:

Bronnen:

NRC, Trouw, Medisch Contact, SCP

Meer over:

verkiezingen