Bron: © Nationaal Archief. Ruud en Ria Lubbers.
Ruud Lubbers, één van de meest invloedrijke politieke leiders uit de Nederlandse geschiedenis, heeft in stilte gekozen voor euthanasie. Een opmerkelijke keuze, zeker gezien zijn uitgesproken katholieke achtergrond én zijn principiële verzet tegen het recht van de mens om over zijn eigen levenseinde te beschikken.
In de biografie Een Slag Anders, geschreven door journalist en historicus Lennart Steenbergen, komt deze confronterende paradox scherp naar voren.
Persoonlijke keuze, ondanks jaren van weerstand
Tijdens zijn premierschap (1982-1994) stond Lubbers bekend als een moreel conservatief leider. Vanuit zijn katholieke levensovertuiging was hij een uitgesproken tegenstander van zowel euthanasie als abortus. Toch koos hij op latere leeftijd, geconfronteerd met een sluipende dementie en een jarenlange depressie, voor een vrijwillig levenseinde. Biograaf Steenbergen onthult dat Lubbers vroegtijdig duidelijke afspraken liet vastleggen met zijn arts over euthanasie, “omdat hij niet wilde aftakelen en de regie over zijn waardigheid wilde behouden.”
Van tegenstander tot architect van gedoogbeleid
Wat het verhaal nog schrijnender maakt: onder het premierschap van Lubbers werd in de jaren ’80 en ’90 het fundament gelegd voor het Nederlandse euthanasiebeleid. Hoewel de christendemocratische partijen zich altijd fel hadden verzet tegen actieve levensbeëindiging, werd onder zijn leiding een gedoogconstructie gecreëerd. Deze politieke ruimte zou uiteindelijk uitgroeien tot de wettelijke euthanasiepraktijk die in 2002 in werking trad tijdens het kabinet-Kok (Paars I).
Lubbers heeft zich daarbij publiekelijk nooit uitgesproken als voorstander van euthanasie, maar gaf wel ruimte aan nuance in het ethisch debat. Zijn persoonlijke keuze werpt nieuw licht op die ambivalente opstelling.
Katholieke leer en innerlijke strijd
De keuze van Lubbers botst met het standpunt van de Rooms-Katholieke Kerk, die euthanasie beschouwt als een zware zonde en een directe overtreding van het gebod “Gij zult niet doden.” Voor veel gelovigen is het onderwerp beladen, maar Lubbers leek op latere leeftijd ruimte te vinden voor een persoonlijke interpretatie. Volgens Steenbergen was de intredende dementie doorslaggevend: “Hij wilde zijn dierbaren niet belasten met een pijnlijk en uitzichtloos ziekteproces.”
Zijn beslissing om euthanasie te overwegen, ondanks zijn christelijke principes, getuigt volgens de biograaf van een diepe innerlijke strijd die jaren heeft geduurd.
Heb je het boek al gelezen? Zo niet bekijk de aankondiging van de verschijning van het boek en lees daarna verder >>
Een depressieve laatste fase
Lubbers overleed in 2018 op 78-jarige leeftijd. De laatste jaren van zijn leven werden gekenmerkt door een teruggetrokken bestaan, worstelend met depressieve klachten. De combinatie van geestelijke neergang en fysieke aftakeling speelde een belangrijke rol in zijn besluit om de regie over zijn sterven te behouden.
In de biografie lezen we dat Lubbers steeds meer de grip op zijn bestaan verloor. “Hij was zich bewust van zijn achteruitgang. Dat besef was pijnlijk voor een man die zijn hele leven alles onder controle hield”, aldus Steenbergen.
Schaduwzijde van een imposante carrière
Ruud Lubbers was premier van drie kabinetten, leidde het CDA door een zware economische tijd en was na zijn Haagse jaren actief op het wereldtoneel als Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen bij de Verenigde Naties (2001-2005). Maar ook deze internationale carrière kende een bittere nasmaak: Lubbers moest zijn VN-functie vroegtijdig neerleggen na beschuldigingen van grensoverschrijdend gedrag.
Hoewel hij nooit strafrechtelijk vervolgd werd, wierp het incident een schaduw over zijn publieke imago. De biografie laat zien dat Lubbers deze publieke beschadiging moeilijk van zich af kon schudden en dat het bijdroeg aan zijn emotionele terugtrekking uit het openbare leven.
De tekst gaat onder het X-bericht verder >>
Oud-premier Ruud Lubbers leidde Nederland met schijnbaar speels gemak door een economische crisis, maar worstelde ook met ethische vraagstukken als euthanasie. Een biografie die nu verschijnt komt met nieuwe informatie over zijn leven. #Nieuwsuur pic.twitter.com/liqQZL0a4c
— Nieuwsuur (@Nieuwsuur) November 3, 2024
De dood van zijn vrouw Ria
In juni 2024 overleed Lubbers’ vrouw Ria. Het stel was meer dan zestig jaar samen en trouwde in 1962. Volgens mensen uit de kring rond Lubbers betekende Ria alles voor hem. Haar dood, jaren na zijn eigen overlijden, markeert symbolisch het einde van een tijdperk.
Een biografie die schuurt en confronteert
De biografie Een Slag Anders maakt duidelijk dat Ruud Lubbers niet alleen een staatsman was met een imposante politieke carrière, maar ook een man van paradoxen, twijfels en persoonlijke worstelingen. Steenbergen tekent niet het beeld van een onwankelbare leider, maar van een mens die geconfronteerd werd met zijn eigen grenzen, en uiteindelijk koos voor een vreedzaam levenseinde dat hij als premier nooit zou hebben toegestaan.
Een besluit dat Nederland dwingt na te denken
De onthulling dat Lubbers voor euthanasie koos, zet aan tot denken. Hoe gaan we om met ethische overtuigingen wanneer ze botsen met persoonlijke nood? En hoe verhoudt publieke moraal zich tot privébeslissingen, vooral bij mensen in een publieke functie?
De keuze van Lubbers is een spiegel voor gelovigen, politici en burgers: over vrijheid, waardigheid en de ultieme verantwoordelijkheid over het eigen bestaan.
Bronnen:
NOS. Foto: Nationaal Archief.