Ga naar de inhoud

Is een inkomensafhankelijk eigen risico een haalbare kaart?

eigen risico Bron: © Canva 

Het idee om het eigen risico inkomensafhankelijk te maken staat volop ter discussie. Wie meer verdient, betaalt meer, wie minder heeft, wordt ontzien. Het huidige systeem in Nederland bepaalt dat iedereen van 18 jaar of ouder het verplichte eigen risico betaalt. Voor 2026 is dit weer vastgesteld op €385. Dit betekent dat, ongeacht je inkomen of hoeveelheid zorggebruik, je de eerste €385 van de basisverzekering zelf betaalt, waarna de verzekeraar de rest dekt.

Het solidariteitsbeginsel

Het idee om dit bedrag inkomensafhankelijk te maken, dus hogere inkomens betalen een hoger eigen risico, lagere inkomens minder, spreekt aan vanuit het solidariteitsbeginsel. Zowel mensen met een laag inkomen als ouderen of chronisch zieken kunnen ermee worden ontzien: zij hebben vaak meer zorgkosten en minder financiële ruimte.

Drempels

De hamvraag is of zo’n systeem daadwerkelijk uitvoerbaar is. Volgens NU Nieuws is het technisch en organisatorisch lastig om inkomensgegevens zodanig te koppelen dat verzekeraars weten wat jouw inkomen is én daarop het eigen risico kunnen afstemmen.

Zo geven de experts aan dat zorgverzekeraars geen directe toegang hebben tot actuele informatie over inkomen die bij de Belastingdienst ligt. Daardoor blijft het ontwerp van een inkomensafhankelijk model vooral theorie. Een eerdere poging dit in te voeren strandde al op uitvoerbaarheid.

En er komt meer kijken bij uitvoering. Privacykwesties, administratieve lasten én de vraag hoe je een eerlijk model opstelt zonder dat de kosten voor iedereen stijgen. Op papier lijkt het voornemen mooi, maar het is lastig uit te voeren.

Menzis neemt het voortouw

Zorgverzekeraar Menzis deed onlangs het voorstel om het eigen risico voor mensen met een laag inkomen helemaal af te schaffen. De verzekeraar wil samenwerken met gemeenten, omdat die inzicht hebben in wie financieel kwetsbaar is. Dit hebben ze via de bijstandsuitkering of de tegemoetkoming in de energiekosten.

De verzekeraar wil dit graag uitbreiden. Daarvoor heeft ze de politiek nodig, zodat ook andere verzekeraars het aanbieden, meldt NU.nl.

Er bestaan al alternatieven:

  • Gemeentelijke polissen of collectieve regelingen waarbij gemeenten afspraken maken met zorgverzekeraars om het eigen risico (gedeeltelijk) te compenseren voor mensen met een laag inkomen.
  • De mogelijkheid om het eigen risico in termijnen te betalen, zodat je niet in één klap €385 moet neerleggen.

Deze opties zijn echter beperkt qua bereid. en volledig inkomensafhankelijk modellen blijven uitgesteld.

Kwetsbare groepen

Voor mensen met een laag of vast inkomen bijvoorbeeld een pensioen of uitkering, kan een inkomensafhankelijk of verlaagd eigen risico veel schelen. Zij maken vaak meer zorgkosten én hebben minder financiële buffers. In het huidige systeem lopen zij hetzelfde bedrag risico als iemand met een hoog inkomen maar nauwelijks zorgkosten. Dat voelt misschien oneerlijk.

Lees verder onder de berichten >>

Zorg wordt gemeden

Onderzoek laat zien dat ruim een kwart van de volwassenen aangeeft zorg te mijden vanwege het eigen risico, waarbij het vooral mensen met lage inkomens en chronisch zieken betreft. Het doel van een hervorming is duidelijk: gelijke toegang tot zorg, maar de uitvoering blijft uit.

Wat zijn de haken en ogen?

  • Inkomensgegevens koppelen: wie verdient wat? En hoe vaak wordt dit geüpdatet? Zonder recente data riskeer je fouten of ongelijkheid.
  • Administratie en privacy: extra systemen, extra checks, extra regels. Geld dat niet naar daadwerkelijke zorg gaat.
  • Solidariteit versus premie: het eigen risico is een onderdeel van hoe het zorgstelsel wordt gefinancierd. Een verandering kan onbedoeld leiden tot hogere premies of mindere dekking.
  • Risico op zorgmijding blijft: zelfs met verlaagd eigen risico blijft het toezicht houden op zorggebruik en toegankelijkheid belangrijk.

Veel potentie, veel gedoe

Het maken van het eigen risico inkomensafhankelijk is wellicht een maatschappelijk aantrekkelijk idee. Tegelijkertijd is de realiteit dat het huidige stelsel daar nog niet klaar voor is. Zolang inkomensgegevens niet direct, actueel en privacy-veilig gekoppeld kunnen worden aan verzekeraars, blijft het een theoretisch model. Voorlopig blijven alternatieven zoals gemeentepolissen, gespreid betalen of gericht verlagen voor specifieke groepen de meest haalbare opties.

TIP: Vergelijk zorgverzekeringen om de verzekering te vinden die het beste bij jouw situatie past.

Bronnen:

Rijksoverheid, Zorginstituut

Eerder schreven wij >>

Plan om eigen risico zorgverzekering te halveren gaat voorlopig niet door

Huidige afbeelding: Eigen risico

6 november 2025 – Het plan om het eigen risico in de zorgverzekering te halveren, dat bedoeld was om de zorg betaalbaarder te maken, gaat voorlopig niet door. Politieke verdeeldheid en zorgen over de betaalbaarheid liggen aan de basis van deze beslissing. Dit heeft niet alleen invloed op de portemonnee van veel Nederlanders, maar raakt vooral ouderen en andere groepen die afhankelijk zijn van toegankelijke en betaalbare zorg.

door Gaby Tenda

De tekst gaat onder het X-bericht verder >>

Maatregel geschrapt

Het plan om het verplichte eigen risico in de zorg te halveren, is voorlopig van de politieke agenda verdwenen. De maatregel, die het huidige bedrag van € 385 zou verlagen naar € 165 per jaar, stuitte op te veel politieke en financiële bezwaren. Deze beslissing heeft directe gevolgen voor de portemonnee van miljoenen Nederlanders, maar raakt in het bijzonder ouderen, chronisch zieken en mensen met een lager inkomen.

De tekst gaat onder de video verder >>

De politieke verdeeldheid in het nieuwe kabinet

De wens om het eigen risico te verlagen was een speerpunt van linkse partijen als GroenLinks-PvdA. Zij zien het als een noodzakelijke stap om de zorg toegankelijker te maken en ‘zorgmijding’, het uitstellen of vermijden van zorg uit angst voor de kosten, tegen te gaan.

Tijdens de vorige formatie van het nieuwe kabinet (PVV, VVD, NSC en BBB) kwam het onderwerp prominent op tafel. De PVV, onder leiding van Geert Wilders, pleitte zelfs voor een volledige afschaffing. Dit bleek echter financieel en politiek onhaalbaar. Partijen als de VVD en NSC benadrukten de noodzaak van een stabiel en betaalbaar zorgstelsel op de lange termijn. Zij vreesden dat een abrupte verlaging de solidariteit zou ondermijnen, omdat de kosten via een hogere premie bij alle verzekerden terecht zouden komen.

Uiteindelijk is in het Hoofdlijnenakkoord besloten om het eigen risico niet aan te passen. De focus van het nieuwe kabinet ligt op het beheersen van de stijgende zorgkosten in het algemeen, in plaats van deze specifieke, kostbare ingreep.

De cijfers: Waarom het plan financieel gevoelig ligt

Het verlagen van het eigen risico is een kostbare operatie. De overheid zou miljarden aan inkomsten mislopen, die gecompenseerd moeten worden.

  • Hogere premie: Berekeningen van het Centraal Planbureau (CPB) toonden eerder aan dat een halvering van het eigen risico zou leiden tot een stijging van de zorgpremie van ongeveer € 20 tot € 25 per maand per persoon. Op jaarbasis is dat een extra kostenpost van € 240 tot € 300.
  • Doel van het eigen risico: Het eigen risico werd in 2008 ingevoerd om mensen kostenbewuster te maken over hun zorggebruik en onnodige zorg te ontmoedigen. Critici stellen echter dat het zijn doel voorbijschiet en nu vooral een financiële drempel vormt.

Het kabinet koos er uiteindelijk voor om de premie voor de basisverzekering niet extra te belasten, wat voor veel huishoudens een forse financiële tegenvaller zou zijn.

De gevolgen voor ouderen en chronisch zieken

Voor de groepen die het meest afhankelijk zijn van zorg, is het schrappen van het plan een teleurstelling.

  • Vaste kostenpost: Ouderen en chronisch zieken maken hun eigen risico van € 385 vrijwel ieder jaar volledig op. Voor hen is dit een vaste en aanzienlijke kostenpost bovenop hun maandelijkse premie.
  • Zorgmijding: Het risico op zorgmijding blijft bestaan. Mensen stellen een bezoek aan de specialist of het ophalen van medicatie uit, wat op de lange termijn tot ernstigere gezondheidsproblemen en hogere kosten kan leiden.
  • Geen verandering: Voor deze groep verandert er voorlopig niets. De hoop op financiële verlichting is de ijskast in gezet.

Hoe nu verder? De toekomst van de zorgkosten

Hoewel de halvering van tafel is, blijft het eigen risico een heet hangijzer in de politiek. Wat kunnen we de komende jaren verwachten?

  1. Stabiel Eigen Risico: Voor 2025 en de jaren daarna blijft het eigen risico naar alle waarschijnlijkheid € 385.
  2. Zorgtoeslag: Het kabinet zal waarschijnlijk blijven inzetten op de zorgtoeslag als belangrijkste instrument om mensen met lagere inkomens te compenseren voor hun zorgkosten.
  3. Alternatieve Ideeën: De discussie over alternatieven zal doorgaan. Denk aan een inkomensafhankelijk eigen risico of een systeem waarbij je per behandeling een eigen bijdrage betaalt in plaats van een jaarlijks bedrag.

Voorlopig blijft de situatie zoals hij is. De focus verschuift van het verlagen van het eigen risico naar het breder beheersen van de zorguitgaven, een uitdaging waar elk kabinet mee worstelt. De spanning tussen betaalbaarheid, toegankelijkheid en solidariteit in de zorg is en blijft een centraal thema in de Nederlandse politiek.

Eerder schreven wij >>

Veel Nederlanders zijn tegen de halvering

Huidige afbeelding: eigen-risico-zorgverzekering
Bron: © Canva. Hoe denk jij over de halvering van het eigen risico van je zorgverzekering?

13 september 2025 – Het plan om het eigen risico in de zorg te halveren van 385 naar 165 euro stuit op flinke weerstand in Nederland. Tweederde van de Nederlanders is tegen, blijkt uit recent onderzoek. Waarom zien veel mensen dit voorstel niet zitten, en wat betekent het voor de zorgpremie en de solidariteit binnen het stelsel?

door Ilse Bloemendal

De tekst gaat onder de video verder>>

Stijgende premies: de grootste zorg

De voornaamste reden dat Nederlanders tegen de halvering zijn, is de flinke stijging van de zorgpremie die erbij hoort. Volgens het ministerie van Volksgezondheid kost de verlaging van het eigen risico bijna 17 euro extra per maand per verzekerde. Dat komt neer op bijna 200 euro per jaar. Vooral mensen zonder zorgtoeslag merken deze stijging direct in hun portemonnee.

Solidariteit onder druk

Het plan zet de solidariteit in de zorg onder spanning. Gezonde mensen en ouderen die weinig zorg nodig hebben, betalen meer premie maar profiteren nauwelijks van het lagere eigen risico. Mensen die al weinig gebruikmaken van zorgdiensten dragen daardoor onevenredig bij aan de kosten, terwijl de groep die daadwerkelijk profiteert, mensen die vaak hun eigen risico volledig betalen, veel kleiner is.

Nederlanders kiezen steeds vaker voor meer eigen risico

Ondanks zorgen over toegankelijkheid, kiezen steeds meer Nederlanders bewust voor een hoger eigen risico. Meer dan 10% kiest zelfs voor het maximale eigen risico van 885 euro, omdat dit een flinke korting op de premie oplevert. Tegelijk sluiten minder mensen een aanvullende verzekering af. Dit laat zien dat veel Nederlanders prijsbewust zijn en vooral letten op de totale kosten van hun zorgverzekering.

De groep die profiteert, mensen die nu vaak hun eigen risico volledig betalen, is aanzienlijk kleiner.

Zorgmijding blijft een aandachtspunt

Tegelijkertijd waarschuwen tegenstanders dat een hoog eigen risico leidt tot zorgmijding. Volgens de Patiëntenfederatie stelt 1 op de 5 Nederlanders zorg uit vanwege het eigen risico. Dit kan gezondheidsproblemen verergeren en uiteindelijk leiden tot hogere kosten voor de zorg.

Politieke discussie: gaat het systeem veranderen?

Minister Fleur Agema (PVV) wil met de halvering van het eigen risico het zorgsysteem toegankelijker maken en voorkomen dat mensen worden gestraft voor hun ziekte. Experts waarschuwen echter dat dit kan leiden tot langere wachtlijsten en extra druk op de zorg. Politieke partijen zijn verdeeld, waardoor het onzeker is of het systeem binnenkort zal wijzigen.

Wat kun jij doen?

Of het eigen risico daadwerkelijk verandert, is nog onzeker. Belangrijk is dat je bewust kiest welke verzekering bij jou past:

  • Bekijk kritisch of een hoger eigen risico voordelig is.
  • Sluit alleen een aanvullende verzekering af als je daar daadwerkelijk baat bij hebt.
  • Vergelijk premies via betrouwbare vergelijkingssites om inzicht te krijgen in je totale zorgkosten.

Waar moet je op letten als je zorgverzekeringen wilt vergelijken? Ontdek dat in deze video en lees daarna verder >>

Bronnen:

BNR, Volkskrant, RTL

Let op: Startpagina geeft geen financieel advies. Raadpleeg bij vragen altijd een financieel adviseur.

Eerder schreven we al dat het eigen risico zou veranderen >>

Eigen risico verandert: dit betekent het voor jou

Bron: © Canva. Wist jij dit al over het eigen risico?

Het eigen risico van de ziektekostenverzekering gaat per 1 januari 2025 veranderen. Je gaat hiervoor maximaal € 150 per ziekenhuisbehandeling betalen vanaf je verplichte eigen risico. Hoe dit precies zit en wat voor positieve gevolgen deze aanpassing heeft, lees je in dit artikel.

Verplicht eigen risico aanzienlijk verlaagd

Momenteel is het verplichte eigen risico maximaal € 385. Vanaf 1 januari 2025 gaat dit veranderen en betaal je maximaal € 150 per ziekenhuisbehandeling uit je verplichte eigen risico. Als je maar 1 behandeling per jaar ondergaat, ben je een stuk goedkoper uit dan nu. Wie wel meer behandelingen ondergaat, is in de nieuwe situatie nooit meer kwijt dan € 385. Door deze aanpassing gaan ongeveer 1 miljoen zorgverzekerden per jaar gemiddeld € 100 minder betalen. Voorlopig geldt de verhoging van het eigen risico alleen binnen de medische specialistische zorg. Er wordt onderzocht of het instellen van een maximumbedrag in andere delen van de curatieve zorg zinvol en wenselijk is, zoals de ouderenzorg of geestelijke gezondheidszorg.

Afspraken in het coalitieakkoord

In het coalitieakkoord is afgesproken dat de zorgverzekeringswet slimmer en betaalbaarder wordt. Volgens Minister Ernst Kuipers (VWS) kan het toepassen van het verplicht eigen risico een stuk slimmer. De aanpassing betekent voor veel mensen een lastenverlichting, terwijl niemand méér eigen risico betaalt. De hervorming van het eigen risico draagt daardoor ook bij aan de betaalbaarheid van de zorg. De zorg wordt ook een stuk toegankelijker, de financiële drempel voor de toegang tot ziekenhuiszorg is aanzienlijk lager.

Positieve gevolgen voor zorgverzekerden

Mensen die weinig zorg nodig hebben en niet vaak naar het ziekenhuis gaan, merken weinig verschil van de nieuwe maatregel. Degenen die wél regelmatig naar het ziekenhuis gaan en daar behandelingen nodig hebben, kunnen voordeel hebben van de verandering doordat ze minder eigen risico hoeven te betalen. Dit geldt voor een brede groep mensen met verschillende zorgbehoeften, zoals mensen met eenmalige ziekenhuiszorg of een aandoening waarvoor regelmatig bezoek nodig is. Mensen met hoge zorgkosten, vooral buiten de medisch-specialistische zorg, betalen waarschijnlijk nog steeds hun maximale eigen risico van € 385 per jaar.

Mensen gaan meer nadenken over hun eigen zorgbehoeftes

De overheid verwacht daarnaast dat mensen minder snel afzien van zorg wanneer zij deze wel nodig hebben. Daarbij laat dit nieuwe systeem mensen langer nadenken of de desbetreffende behandeling wel echt nodig is, omdat men met dit nieuwe systeem minder snel het volledige verplichte eigen risico volmaakt. Hierdoor profiteert iedereen door een minder grote stijging van de zorgpremie.

Meer over:

Zorgverzekering