Ga naar de inhoud

Opvanglocaties ramvol, grote steden roepen om spreidingswet voor daklozen

Daklozen Bron: © Canva. 

Daklozen ervaren hoe de opvangcapaciteit ongelijk verdeeld is. Enkele grote steden pleiten daarom voor een landelijke regeling, een zogenoemde spreidingswet voor daklozen. De gemeente Tilburg verklaart samen met onder andere Amsterdam, Den Haag en Utrecht hiervan voorstander te zijn zodat dak- en thuislozen eerlijker over alle gemeenten worden verdeeld.

De vrees is alleen dat vooral de grote steden onevenredig veel opvang- en begeleidingslast dragen.

Landelijk probleem

De aanleiding ligt in het feit dat opvanglocaties aangeven dat ze doorlopend vol zitten en vaak geen ruimte meer hebben voor nieuwe aanmeldingen. Zo pleit de opvangorganisatie Wender in Leeuwarden al langer voor een dergelijke regeling. “Het is een landelijk maatschappelijk probleem”, stelt directeur Jasmijn Wieringa.

Elke gemeente doet mee naar draagkracht

Concreet gaat het om een voorstel dat gemeenten verplicht of stimuleert om opvangplaatsen voor dak- en thuislozen te verdelen. En dat op een manier waarmee niet alleen comfortabele of grote gemeenten deze taak hebben, maar dat elke gemeente meedoet naar draagkracht. In de discussies die hierover gaande zijn, wordt verwezen naar de bestaande Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen (ook wel ‘spreidingswet’ voor asielopvang genoemd) als juridisch kader waar men op aansluit.

Lees verder onder de video >>

Sterke stijging van dak- en thuislozen

Waarom is dit nu actueel?

  • In grote steden zoals Amsterdam en Den Haag zien we een sterke stijging van dak- en thuisloosheid en roepen zij het Rijk op tot extra maatregelen.
  • Opvangorganisaties waarschuwen dat zonder landelijke spreiding het aantal mensen op straat blijft groeien.
  • Gemeenten zoals Tilburg menen dat een landelijke regeling helpt om uitstroom beter te organiseren en opvangcapaciteit eerlijker te verdelen.

Standpunten van gemeenten

Tilburg is expliciet voorstander. “Een spreidingswet kan helpen om de uitstroom beter te organiseren en de opvangcapaciteit eerlijker over gemeenten te verdelen”, aldus de gemeente. Tegelijkertijd is er veel terughoudendheid. Breda geeft aan dat zij binnen de regio al samenwerking kent en geen extra landelijke verplichting wil.

Knel- en aandachtspunten

Berichten in de media illustreren dat het debat leeft onder de bevolking en dat er aandacht is voor de ongelijke verdeling van hulp en opvang.
Daarbij lopen we tegen knelpunten aan:

  • Een belangrijke uitdaging is dat ‘dakloosheid’ juridisch en feitelijk moeilijk meetbaar is. Volgens de kennis­organisatie Volkshuisvesting Nederland waren er in 2021 circa 32.000 feitelijke dak- en thuislozen in Nederland, waaronder 5.000 jongeren.
  • De precieze vormgeving van een spreidingswet is nog onduidelijk. Welke groepen vallen erin, hoe wordt de verdeling berekend, wat zijn de rechten van gemeenten? Op die punten bestaan nog veel open vragen.
  • Een landelijke regeling moet gepaard gaan met voldoende huisvestings- en begeleidingcapaciteit. Anders dreigt dat mensen alsnog in een vicieuze cirkel van instroom en terugval blijven.

Er moet wat gebeuren

Linksom, of rechtsom, we krijgen te maken met de impact van de structurele tekorten in opvang en begeleiding. Want wat nu gebeurt, betekent dat kwetsbare mensen zonder vaste woon- en verblijfsplek niet 1-2-3 verdwijnen uit het straatbeeld. Een spreidingswet voor daklozen kan een stap zijn richting een meer rechtvaardige verdeling van verantwoordelijkheid tussen gemeenten. Voor de samenleving betekent het dat de druk niet alleen op de grote steden komt en dat opvang- en begeleidingsnetwerken minder overbelast raken.

Lees verder onder het bericht >>

Volg de discusie

De discussie over een spreidingswet voor daklozen is hiermee in volle gang. Houd de problematiek rond de dak- en thuislozen je bezig, dan kun je ondertussen:

  • De lokale raadsvergaderingen in de gaten houden. Gemeenten bespreken in toenemende mate hun standpunt ten aanzien van opvang en verdeling.
  • Opvangorganisaties en belangenbehartigers op sociale media volgen. Zij delen vaak signalen over knelpunten in de dagelijkse praktijk.
  • De voortgang van de discussie in het parlement en de landelijke beleidsontwikkelingen volgen. Wanneer komt een wetsvoorstel, wat staat er in?
  • Je informeren via maatschappelijke organisaties over wat gehanteerd wordt als ‘dakloosheid’, wie telt mee en wie niet?

Bronnen:

Omroep Brabant, NPO Radio 1, Rijksoverheid, X

Lees hieronder wat we eerder over dak- en thuislozen schreven >>

Beangstigend: het aantal daklozen in Nederland blijft toenemen

Huidige afbeelding: Daklozen
Bron: © Canva. Daklozen.

28 januari 2025 – Het aantal daklozen in Nederland is volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) voor het 2e opeenvolgende jaar toegenomen. Het is een schatting, aangezien de meeste daklozen niet geregistreerd staan bij opvanglocaties of andere instanties. Het zijn er mogelijk nog meer. Lees hier over waar ze verblijven en waar ze vandaan komen.

door Yvette Juch

Stijging van dakloosheid naar 30.000 personen

Volgens het CBS is het aantal daklozen begin vorig jaar gestegen tot ongeveer 33.000. In 2022 waren dat er nog zo’n 27.000 en in 2021 ongeveer 30.000. Dit betekent een forse toename van mensen zonder vaste verblijfplaats.

Het aantal daklozen bereikte in 2018 een piek van bijna 40.000, waarna het enkele jaren daalde. Toch heeft het CBS geen directe verklaring voor de recente stijging.

Daklozen slapen onder andere in auto’s en kraakpanden

Het CBS rekent onder daklozen mensen die buiten of in ongebruikelijke gelegenheden slapen zoals auto’s, kraakpanden of vakantiehuizen, en mensen die van de noodopvang gebruikmaken. Deze cijfers zijn schattingen, aangezien de meeste daklozen, zo’n 70%, niet geregistreerd staan bij opvanglocaties of andere instanties.

De meeste daklozen zijn buitenlandse mannen

  • Bijna de helft van de dakloze mensen in Nederland is in het buitenland geboren. In de 4 grote steden zoals Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht is dit percentage zelfs 70.
  • Buiten de grootstedelijke gebieden is 48 procent van de daklozen buiten Europa geboren of heeft ouders die buiten Europa zijn geboren.
  • Ook is het merendeel van de daklozen mannen; 83 procent zijn man en 61 procent is tussen de 27 en 50 jaar oud.

De oorzaken van het stijgende aantal daklozen

  1. Diverse maatschappelijke en economische factoren dragen bij aan de toename van dakloosheid in Nederland. De woningcrisis, met een tekort aan betaalbare woningen, speelt een significante rol.
  2. Daarnaast zijn er ook sociale factoren zoals werkloosheid en gezondheidsproblemen die bijdragen aan de kwetsbaarheid van bepaalde groepen mensen, wat kan leiden tot dakloosheid.

Gemeenten melden een toenemende druk op opvangvoorzieningen, wat de noodzaak onderstreept voor een geïntegreerde aanpak van huisvestingsproblemen en maatschappelijke ondersteuning.

Beleidsmaatregelen en initiatieven voor huisvesting

Om de trend van stijgende dakloosheid te keren, heeft de Nederlandse overheid het Nationaal Plan van Aanpak ‘Eerst een thuis’ ingesteld. Dit plan, dat eind 2022 werd overeengekomen, richt zich op het bieden van snelle huisvesting gekoppeld aan versnelde zorgtoegang voor daklozen.

Lokale overheden werken samen met welzijnsorganisaties zoals het Leger des Heils en Aedes. Er zijn ook initiatieven gericht op het verbeteren van de registratie van daklozen, wat helpt om betere beleidsbeslissingen te maken en gerichte hulp te bieden.

Bronnen:

NOS, CBS I Foto: Canva

We schreven er eerder over >>

Aantal daklozen verschilt per regio blijkt uit nieuw onderzoek van het CBS

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft voor het eerst het aantal geregistreerde daklozen geanalyseerd in 36 verschillende regio’s in Nederland. Uit dit recente onderzoek blijkt dat het aantal dakloze mensen in opvanglocaties per regio sterk varieert.

Nieuw onderzoek door CBS

De focus lag op mensen die in 2023 verbleven in noodopvang of tijdelijke opvang. Door naar het inwonertal te kijken, blijkt dat er aanzienlijke verschillen zijn in het aantal daklozen per regio.

Uitkomsten per stad

  • Almere en Rotterdam hebben in verhouding het hoogste aantal geregistreerde daklozen, namelijk zo’n 3,3 per 1000 inwoners.
  • Utrecht en Amsterdam volgen met 2,6 per 1000 inwoners.
  • Daarna Den Haag met 2 per 1000 inwoners.
  • De regio Assen heeft daarentegen het laagste aantal daklozen van de onderzochte gebieden.

Lees ook: aantal daklozen in Nederland stijgt.

Absolute aantallen onthuld

Kijkend naar de absolute cijfers, telt Amsterdam bijna 2700 dakloze mensen, gevolgd door Rotterdam met 2500, Utrecht met 2200, Den Haag met 1500 en Almere met 1200.

Dit onderzoek richt zich uitsluitend op mensen met een burgerservicenummer die in een opvanglocatie overnachtten tijdens het jaar. Dakloze zonder bsn zijn nog niet eens meegeteld in het onderzoek, omdat daar de status niet van bekend is.

Lees ook: daklozen en asielzoekers vechten elkaar de tent uit.

Groepen buiten onderzoek

Ook daklozen die altijd op straat leven, nooit bij de opvang aankloppen of tijdelijk bij vrienden of familie verblijven, zijn niet meegenomen in dit onderzoek.

Het onderzoek richt zich op degenen die formeel geregistreerd staan als gebruik makend van de opvangvoorzieningen.

Demografie van daklozen

Het grootste deel van de getelde daklozen is tussen de 28 en 39 jaar oud, goed voor 30 procent van de groep. Bijna een kwart van de daklozen is tussen de 18 en 23 jaar. Mannen maken de grootste groep binnen de daklozenpopulatie uit.

Veranderende demografie van daklozen

De samenstelling van de dakloze populatie in Nederland heeft in de afgelopen jaren enkele veranderingen ondergaan.

  • Begin 2023 stelde het CBS vast dat 8 procent van de dakloze mensen in Nederland geboren was in een ander Europees land.
  • Dit betekende een stijging ten opzichte van 2022, toen dit percentage nog op 5 procent lag.
  • Bovendien is er binnen deze groep een toename van jonge mensen en vrouwen op te merken.
  • In de 4 grootste steden van Nederland, bekend als de G4, blijkt 80 procent van de dakloze mensen van niet-Nederlandse herkomst te zijn, wat wijst op een significante migratiecomponent binnen deze kwetsbare groep.

Toename van dakloosheid in afgelopen jaren

Sinds het CBS in 2009 begon met het registreren van daklozen, zien we een opvallende stijging in het aantal geregistreerde dakloze mensen. Van 17,8 duizend daklozen in 2009 is het aantal gestegen naar naar een schatting van 30,6 duizend in 2023.

Deze toename wordt deels toegeschreven aan demografische veranderingen, waaronder de toename van dakloze migranten en een algemeen gebrek aan toegang tot betaalbare huisvesting. Deze trends benadrukken de noodzaak voor gerichte beleidsmaatregelen die zich richten op zowel preventie als het aanpakken van de onderliggende oorzaken van dakloosheid.

Bronnen:

CBS.