Waarin verschilt een telescoop van een microscoop?

Je kunt inderdaad de telescoop en de microscoop omdraaien (er is zoiets als een wet van omkeerbaarheid van de stralengang in de klassieke optica), een probleem is dan dat het oculair erg groot wordt bij een telescoop en de objectieflens erg klein bij de microscoop. Stel dat je een microscoop omdraait, dan houd je een heel klein oculairtje over en een klein objectiefje. Over het algemeen moet het oculair iets groter dan de grootst mogelijke pupildiameter zijn, dus je moet eigenlijk het minioculairtje opschalen en ook het objectief zo groot mogelijk maken. Dat heeft er mee te maken dat je bij een groot objectief meer ruimtelijke informatie krijgt. In principe geldt voor een telescoop groter is beter. Met een goed oculair krijg je dan enorm scherpe beelden. Hoe groter de vergroting die je wilt hoe breder de telescoop moet zijn. Om grote vergrotingen met het objectief te maken moet je ook een zeer lange telescoop hebben.

Van een telescoop kun je ook goed een microscoop maken, maar ook hier geldt dat de afmetingen qua biologie niet zo goed kloppen. Je kijkt met je kleine pupil in een enorme oculairlens. Het objectief is bij een verrekijker wel van de juiste orde van grootte. Ook bij de microscoop is het belangrijk een groot objectief te hebben, om zo scherp mogelijke beelden te maken, maar dat is ontwerptechnisch erg lastig. Zeer goede objectieflenzen zijn nog in staat om brede lichtkegels scherp af te beelden. Ik meen dat voor een goed 100 keer objectief al snel 5000 euro betaald moet worden. Een ander issue is nog dat je voor een microscoop een vlak object scherp wilt afbeelden, maar dat door de geringe afstand de afstand van het optisch midden van de lens naar de buitenkant van het object veel groter is dan die tot het centrum van het object. De lens moet dus ontworpen zijn voor een plat vlak. Als je omgekeerd door een verrekijker kijkt zie je daardoor een grote vervorming en een zeer grote onscherpte aan de randen.

De verhoudingen tussen oculair en objectief geven ook aan hoe veel licht het systeem nodig heeft. Een sterrenkijker heeft maar heel weinig licht nodig, terwijl je voor een microscoop een heel sterke lamp nodig hebt waarmee je het preparaat moet beschijnen.

Er is overigens een heel aardig verrekijkertje waarmee je tot op 50 cm kunt kijken. Zeer geschikt voor het bestuderen van insecten en dergelijke. Er zit een constructie in waardoor de objectieflensjes naar elkaar toe bewegen, zodat je een erg fraai stereobeeld houdt.