Hoe komt het dat sommige geuren je geheugen activeren?

Geur wordt bijna altijd in het langetermijngeheugen opgeslagen. Je ruikt iets en je voelt daar een emotie bij, die je niet thuis kunt brengen. Pas als je dieper in je geheugen gaat graven, kom je tot de conclusie dat de geur een herinnering bij je oproept. Dat kan een gebeurtenis zijn, maar ook een stemming, een gevoel uit je jeugd.

Geheugenpsychologen spreken in dit geval van het ‘Proustfenomeen’. Dit fenomeen ontleent zijn naam aan de Franse schrijver Marcel Proust. In zijn boek ‘A la recherche du temps perdu’ beleeft de hoofdpersoon een intens gevoel van vreugde dat hij niet thuis kan brengen, nadat hij een cakeje, een madelaine, in de lindebloesemthee sopt en opeet. Later blijkt dat dit cakeje hem doet denken aan zijn gelukkige jeugd.
Al jaren wordt geprobeerd het Proustfenomeen te verklaren. Een van de vele verklaringen is dat we sommige geuren en smaken nooit meer tegenkomen in ons leven. Denk daarbij bijvoorbeeld aan kindervoeding, zoals een fruithapje of een gerecht wat je vroeger bij je ouders vaak at, maar daarna nooit meer.

Verder is ook bewezen dat oudere mensen vaker een herinnering kunnen oproepen aan de hand van een geur, dan jongere mensen. Dit lijkt een vreemde uitkomst, omdat de gevoeligheid voor geur flink afneemt naarmate je ouder wordt. Een gaslucht ruiken ouderen dus minder goed, maar de geur van boenwas of appeltaart blijft associaties met vroeger oproepen.