mariaverering bij katholieken: heeft die altijd bestaan, zo neen, wanneer en door wie gepropageerd en gestimuleerd?

Nee, de Mariaverering heeft niet altijd bestaan.
Roomse theologen kunnen er tot hun spijt niet om heen dat de verering van Maria iets geheel onbekends was in de eerste eeuwen van het christendom. De eerste oorsprongen moeten in het Oosten gezocht worden, waar in de vijfde eeuw in de liturgie het feest van de Maria-gedachtenis gevierd werd. De moeder van de Verlosser beschouwde men als de nieuwe Eva, de gehoorzame maagd, die de ongehoorzaamheid van de eerste vrouw (Eva) herstelde (evenals Christus de tweede Adam was).
Tijdens de christologische discussies in de vijfde eeuw legde het concilie van Efeze (431) het goddelijk moederschap van Maria vast. Maria werd genoemd „zij die God baart" (theotokos). Men stelde vast dat Maria niet alleen moeder van de mens jezus was, maar ook van de Zoon van God, dus van God Zelf.
De Rooms-Katholieke kerk herdenkt de verklaring van Efeze op het Mariafeest, dat jaarlijks op 1 januari wordt gevierd.
De verering van Maria ontwikkelde zich vooral sinds de 5de eeuw en bereikte een hoogtepunt in de late middeleeuwen.

Paus Leo XIII bracht de verering in de 19e eeuw weer extra onder de aandacht. Hij schreef elf encyclieken over de Rozenkrans, die zo belangrijk is in de Mariadevotie, vanuit de mariologische visie dat Maria de weg wijst naar Jezus.
De 20e eeuw laat een nagenoeg niet-aflatende volksdevotie tot Maria zien, en ook op de hogere niveaus zien we deze grote toewijding: zo kondigt paus Pius XII in 1950 een nieuw Mariadogma af (Maria Tenhemelopneming) en wordt in 1955 het Marianum, de mariologische faculteit van het Vaticaan, opgericht.
Het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) veroorzaakt echter een breuk met deze lijn, hoewel de volksdevotie hieronder uiteindelijk weinig geleden heeft. Nadat in de jaren ’50 zowel de mariale devotie als de mariologie tot een zeker hoogtepunt waren gekomen zien we vanaf de jaren ’60 dat diverse katholieke theologen kritiek beginnen te uiten op de belangrijke rol van Maria in de Kerk. Zij beschouwen deze nogal eens als een barrière voor de oecumene en als vertroebelend voor een helder begrip van essentiële geloofspunten (i.e. de unieke rol van Christus als Verlosser en Middelaar)