Bij een vanitas of symbolisch schilderij, wat betekenen schelpen daarin?

Dat heeft in de eerste plaats te maken met hun vaak prachtige vormen – een uitdaging voor de kunstenaars. Rembrandt maakte een prachtige, natuurgetrouwe ets van de gemarmerde kegelslak, met een klein foutje. De originele ets was goed, maar door het afdrukken in spiegelbeeld zit de opening van de schelp verkeerd. Leonardo Da Vinci zou zijn dubbele wenteltrap in het Franse kasteel Chambord geïnspireerd hebben op de draaiing van een schelp.

Daarnaast is de schelp, zoals ook andere attributen bij stillevens, een symbool. Het lastige is dat de schelp telkens iets anders verbeeldt. Soms de maagd Maria, die Jezus als een parel in haar schoot droeg. Dan weer vroomheid, verwijzend naar de pelgrims die een jacobsschelp meedroegen op hun reis naar Santiago de Compostella. De schelp is in de christelijke symboliek soms ook het graf dat de mens omsluit voordat hij weer mag opstaan. Jan Steen gebruikte de schelp als beeld van losbandigheid, zoals op zijn schilderij van een oesters etende vrouw. In zijn tijd gold het eten van schelpdieren als lustopwekkend...