Witte haai steeds vaker gespot voor Nederlandse kust: reden tot paniek?

Bron: © Canva. De komst van de witte haai is geen reden tot paniek. 

---

Er wordt regelmatig melding gemaakt van een witte haai voor de Nederlandse kust. Dit leidt tot bezorgdheid onder badgasten en watersporters. Maar hoe gevaarlijk is deze indrukwekkende roofvis echt, waar komt hij vandaan, en waarom duikt hij tegenwoordig op in onze wateren?

Paniek aan de kust

Afgelopen weekend heerst grote paniek aan de Belgische kust wanneer strandgangers het water uit moeten omdat er een haai is gesignaleerd. Hoewel nog niet bevestigd of het daadwerkelijk om een witte haai ging, past het incident in een trend: er komen steeds vaker meldingen van deze roofvis in de Noordzee voor, ook voor de Nederlandse kust. De berichten zorgen voor veel media-aandacht en zetten mensen aan het denken over hun veiligheid in zee.

Geen menseneter

De reputatie van de haai als menseneter is grotendeels te danken aan films als Jaws. In werkelijkheid zijn de meeste soorten ongevaarlijk voor mensen.

Marien ecoloog Guido Leurs zegt hierover:

Veel mensen denken dat alle haaien menseneters zijn. Dat klopt niet. Ze bijten alleen bij vergissing, bijvoorbeeld bij slecht zicht of als ze zich bedreigd voelen.

Lees verder onder de video >>

Kleine kans op aanval mensen

Pierre Bonnet, conservator bij Ecomare, centrum voor wadden en Noordzee, en enthousiast zeezwemmer, bevestigt dat de witte haai gevaarlijk kan zijn voor mensen. “De kans op een aanval is niet nul, maar wel heel klein,” zegt hij. Vooral witte haaien die op zeehonden jagen, vormen het grootste risico. “Wij lijken in wetsuit en met ons zwemprofiel meer op een zeehond dan op een vis. Dat kan verwarring veroorzaken.”

Stijgende watertemperaturen

Volgens Bonnet zwommen witte haaien vroeger vooral rond Spanje en in uitzonderlijke gevallen in Frankrijk. “Sinds de klimaatverandering en de opwarming van het zeewater komen ze verder naar het noorden, en dus ook bij Nederland.”

Stijgende watertemperaturen maken onze kust aantrekkelijker voor deze dieren, zeker omdat er voldoende prooi aanwezig is, zoals zeehonden en grote vissoorten.

Veranderende migratiepatronen van roofvissen

Wetenschappers benadrukken dat veranderende migratiepatronen van roofvissen wereldwijd worden waargenomen. Waar sommige soorten zuidwaarts trekken door warmere oceanen, vinden anderen juist nieuwe leefgebieden in noordelijker wateren. De Noordzee is daardoor een steeds interessantere route en verblijfplaats voor de witte haai.

Niet spartelen

De kans dat je daadwerkelijk oog in oog komt met een witte haai in Nederland is klein. “In hun normale leefgebieden komen ze tot dicht bij de kust, maar hier zijn ze nog voorzichtig,” legt Bonnet uit. Hij geeft ook een advies dat menigeen verrassend zal vinden: “Niet spartelen als je een haai ziet. Gewoon rustig doorzwemmen. Dan voelen ze zich niet bedreigd.”

Angst voor haaien enorm uitvergroot

Surfers en harpoeneerders lopen volgens Bonnet meer risico, omdat bloed in het water haaien kan aantrekken. “Films hebben de angst voor haaien enorm vergroot, maar het risico blijft in onze wateren extreem klein.” Toch is het raadzaam dat zwemmers alert zijn, vooral bij meldingen in de buurt.

Lees verder onder de video >>

Veel haaien in de Noordzee

We beseffen niet dat er al decennialang haaien in de Noordzee leven. De hondshaai is de meest voorkomende soort en spoelt soms zelfs puntgaaf aan op het strand. Andere soorten zijn de gewone en gevlekte gladde haai, de ruwe haai en de doornhaai. Zeldzamer zijn de kathaai, de haringhaai, de blauwe haai en de reuzenhaai.

5 soorten haaien aan de Nederlandse kust

Bij windmolenparken voor de Nederlandse kust zwemmen minstens 5 soorten haaien en roggen, waaronder de reuzenhaai die tot 8 meter lang kan worden. Deze indrukwekkende vis voedt zich uitsluitend met plankton en vormt geen enkel gevaar voor mensen.

Windparken als toevluchtsoord

Uit onderzoek van Wageningen Universiteit bij windpark Hollandse Kust Zuid, gelegen 18 kilometer uit de kust, blijkt dat er DNA-sporen zijn gevonden van meerdere haaiensoorten.

Onderzoekster Annemiek Hermans legt uit: “Na de aanleg van een windpark mag er veertig jaar niet bodemberoerend worden gevist. Dat geeft rust, en dat is gunstig voor haaien en roggen.”

Hoewel het bouwproces tijdelijk verstorend kan zijn door onderwaterlawaai en scheepvaartbewegingen, lijken de dieren uiteindelijk terug te keren. Dat geldt zelfs voor zeldzame soorten als de stekelrog en de reuzenhaai.

Lees verder onder de berichten >>

Feiten over de witte haai in Nederland

• Herkomst: Oorspronkelijk gematigde en subtropische kustgebieden, zoals Zuid-Afrika, Australië en Californië.
• Opkomst in de Noordzee: Klimaatverandering en stijgende watertemperaturen brengen de soort dichter bij Nederland.
• Gevaar: Kan gevaarlijk zijn, vooral bij verwarring met prooidieren zoals zeehonden. Kans op aanval is zeer klein.
• Aanvallen in Nederland: Geen geregistreerde gevallen of slachtoffers.
• Advies bij ontmoeting: Niet spartelen, rustig blijven, geen aas of bloed in het water brengen.

Lees ook: Zeldzame reuzenhaai duikt op voor de kust van Marbella en verrast toeristen

Geen paniek

Hoewel de witte haai door zijn uiterlijk en reputatie angst kan opwekken, is het risico op een aanval in Nederlandse wateren uiterst klein. Wetenschappers pleiten voor meer onderzoek en monitoring, maar niet voor paniek. Voorlopig blijft de witte haai vooral een fascinerende herinnering aan de onvoorspelbare natuur.

Bronnen:

De Telegraaf, Natura Today, NOS