Bron: © Canva. De vraag bij voedselbanken blijft stabiel, maar de aanvoer daalt.
Voedselbanken maken zich ernstige zorgen over hun voedselvoorziening. De organisatie ziet dat de steun vanuit supermarkten, producenten en consumenten afneemt. “De aanvoer staat onder druk door de structurele afname van overschotten”, aldus Voedselbanken Nederland.
179 voedselbanken
Nederland telt volgens de organisatie 179 voedselbanken, die wekelijks voedselpakketten verstrekken aan circa 38.000 huishoudens. Dat komt neer op ruim 130.000 mensen. De vraag blijft stabiel, maar de aanvoer daalt. Dat zorgt voor spanningen in het systeem.
Lees verder onder de video >>
Minder voedselverspilling
Supermarkten en producenten verspillen steeds minder voedsel. Vanuit duurzaamheid gezien is dat positief, maar voor voedselbanken pakt het anders uit. “Minder voedselverspilling zorgt voor een structurele afname van de aanvoer richting voedselbanken”, stelt Voedselbanken Nederland.
Die trend wordt bevestigd door de sector. Levensmiddelenkrant meldt dat de donaties van essentiële producten in 1 jaar tijd met circa 20 procent daalden. Bedrijven geven aan dat efficiëntere logistiek en betere voorraadplanning leiden tot minder overschotten. “Supermarkten zijn veel efficiënter geworden in voorraadbeheer”, aldus Voedselbanken Nederland.
Ook reststromen verdwijnen vaker naar andere toepassingen, zoals diervoeding of biogas. Dat was voorheen voedsel dat rechtstreeks naar voedselbanken ging.
Voedselbanken moeten vaker inkopen
Voor het eerst in jaren moeten voedselbanken structureel producten inkopen om pakketten op peil te houden. Dat geldt vooral voor basisproducten zoals melk en eieren.
“Melk kopen we tegenwoordig zelf in”, meldt Voedselbanken Nederland in een interview met NU.nl. De organisatie benadrukt dat dit een grote verandering is. Voedselbanken waren altijd sterk afhankelijk van donaties en overschotten. Dat model staat nu onder druk.
Vrijwilligers merken dat de werkdruk stijgt. Zij moeten vaker uitwijken naar lokale boeren, regionale distributiecentra of partnerschappen met producenten. Het maakt de organisatie kwetsbaarder, zeker wanneer vraag en aanbod onverwacht verschuiven.
Vraag blijft hoog door structurele armoede
Hoewel het aantal klanten van voedselbanken landelijk iets daalde, wijst de organisatie erop dat dit geen teken is van minder armoede. “Veel mensen in armoede blijven onder de radar,” zegt Voedselbanken Nederland in verschillende regionale rapportages.
Het CBS rapporteert dat in 2024 ongeveer 830.000 Nederlanders onder de lage-inkomensgrens leven. Een deel daarvan maakt gebruik van voedselhulp, maar volgens de voedselbanken blijft de potentiële doelgroep veel groter.
Door inflatie en hoge kosten voor energie, huur en levensonderhoud blijft de druk op kwetsbare huishoudens bestaan. De vraag naar voedselhulp blijft daardoor hoog en stabiel, ondanks de dalende aanvoer.
Spanningsveld tussen duurzaamheid en solidariteit
De afnemende steun legt een vraagstuk bloot dat verder reikt dan logistiek: hoe combineert Nederland duurzaamheid met sociale zorg?
“Het is een spanningsveld tussen milieuwinst en sociale hulpverlening”, stelt Voedselbanken Nederland. Minder verspilling is een beleidsdoel, maar de vermindering van overschotten lost de armoede niet op. Integendeel: het beperkt de middelen van organisaties die juist armoede proberen te verzachten.
Volgens de voedselbanken is deze ontwikkeling structureel. Het systeem van voedselhulp is ooit gebouwd op overvloedige reststromen. Nu die wegvallen, moet het model worden herzien.
Voedselbanken zoeken naar oplossing
Voedselbanken Nederland werkt op meerdere manieren aan nieuwe modellen voor voedselverwerving.
- Inkoop en samenwerking. Er worden afspraken gemaakt met producenten en distributeurs om vaste leveringen te garanderen. In sommige gevallen gebeurt dat via inkoopconstructies.
- Verwerking van reststromen. In samenwerking met partners probeert de organisatie verse reststromen om te zetten in houdbare producten, zoals soep, pasta of sauzen. Daarmee kunnen voorraden langer meegaan.
- Oproep aan overheid en samenleving. De organisatie vraagt het kabinet om structurele steun, omdat incidentele subsidies onvoldoende zijn. “De druk neemt toe en de marges verdwijnen”, waarschuwt Voedselbanken Nederland.
Burgers worden opgeroepen om te blijven doneren, zowel in producten als financieel.
Lees verder onder de video >>
Dringende waarschuwing
Voedselbanken Nederland maakt duidelijk dat de huidige situatie niet vanzelf verbetert. Zonder structurele versterking van aanvoer en financiering is het risico op tekorten groot.
“De druk neemt toe en de aanvoer daalt. Dat is zorgelijk”, aldus de organisatie. De paradox is helder. Hoe minder voedsel Nederland verspilt, hoe kleiner het vangnet wordt voor de meest kwetsbaren, tenzij overheid, bedrijven en burgers ingrijpen.
Bronnen:
Voedselbanken Nederland, CBS, NOS