Bron: © Canva. Supplementen slikken lijken onschuldig, het wordt problematisch wanneer je niet meer zonder kunt.
De verslaving aan supplementen neemt wereldwijd hand over hand toe. Ook in Nederland vormt het een groeiend probleem. Wat begint als een onschuldig middel om beter te functioneren, verandert bij velen in een afhankelijkheid. De trend die zich in de Verenigde Staten sinds jaren ontvouwt, tekent zich nu ook in Europa af.
Wanneer gezond gebruik omslaat in dwang
Supplementen worden vaak gezien als veilig. Ze liggen bij de drogist, zijn online makkelijk verkrijgbaar en worden gepresenteerd als dé manier om fitter, slanker of sterker te worden. Vitamines, eiwitshakes en pre-workoutpoeders lijken onschuldig, maar het wordt problematisch wanneer jij het idee krijgt dat je zonder niet meer kunt. Het moment dat je supplementen nodig denkt te hebben om je dag door te komen, is vaak ook het moment waarop het gezonde verstand verdwijnt.
Supplementen die sterk verslavend werken
Niet alle supplementen brengen hetzelfde risico met zich mee. Toch zijn er een aantal die vaker leiden tot afhankelijkheid:
- Pre-workoutpoeders en cafeïnepillen: geven een krachtige energie-oppepper, maar maken je snel afhankelijk van dat effect.
- Melatonine: bedoeld om beter te slapen, maar langdurig gebruik verstoort je natuurlijke ritme.
- Kratom en andere kruidenextracten: werken ontspannend of stimulerend, maar kunnen zowel lichamelijke als geestelijke afhankelijkheid veroorzaken.
- Fatburners: beloven gewichtsverlies, maar bevatten vaak stimulerende stoffen die hartkloppingen en onrust veroorzaken.
- Proteïne- en creatinesupplementen: minder schadelijk op zichzelf, maar gebruikers kunnen obsessief afhankelijk worden omdat ze geloven zonder niet te kunnen presteren.
Lees verder onder de video >>
Herkenbaar gedrag en gevolgen
In de praktijk zie je steeds vaker hetzelfde patroon terugkeren. Studenten grijpen in drukke periodes naar supplementen om zich beter te kunnen concentreren. Het geeft tijdelijk resultaat, maar al snel ontstaan klachten zoals slapeloosheid, hartkloppingen en nervositeit. Ook in de sportschool zijn er sporters die dagelijks meerdere supplementen combineren, van eiwitshakes en creatine tot pre-workouts en fatburners.
Neerwaartse spiraal
Ze ervaren het gevoel dat ze zonder niet dezelfde drive of motivatie hebben. Het resultaat is vaak een neerwaartse spiraal van lichamelijke klachten en psychische onrust. Wat begint als hulpmiddel om beter te presteren, verandert zo ongemerkt in een patroon dat schadelijk is voor lichaam en geest.
Signalen dat je verslaafd raakt
Er zijn duidelijke aanwijzingen dat jouw supplementengebruik problematisch wordt:
- Je slikt dagelijks meerdere producten zonder medische noodzaak.
- Je voelt je schuldig of onrustig wanneer je een dag overslaat.
- Je geeft steeds meer geld uit aan nieuwe supplementen.
- Je zoekt voortdurend naar sterkere of effectievere middelen.
Stoffen die niet op het etiket staan
Overdosering is het grootste gevaar. Te veel vitamine A kan leiden tot leverproblemen, een overschot aan vitamine D tot nierstenen, en een te hoge dosis cafeïne of fatburners kan hartritmestoornissen veroorzaken. Ook kunnen supplementen de werking van medicijnen beïnvloeden, iets waar de European Food Safety Authority (EFSA) al vaker voor heeft gewaarschuwd. Omdat supplementen niet zo streng gereguleerd zijn als geneesmiddelen, loop je het risico stoffen binnen te krijgen die niet op het etiket staan.
Nederland telt 1,7 miljoen Nederlanders die gebruikmaken van sportsupplementen. Eiwitten en creatine zijn de meestgebruikte supplementen en XXL Nutrition is het populairste merk. Dit blijkt uit de Healthy Lifestyle Monitor. https://t.co/C6h4dX61iQ pic.twitter.com/ATuoC6w55X
— Multiscope (@multiscope) July 11, 2024
Verboden en schadelijke stoffen
De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) ontdekte in 2024 dat een groot deel van de onderzochte pre-workoutproducten onveilige hoeveelheden cafeïne bevatte. Sommige bleken zelfs verboden of schadelijke stoffen te bevatten, zonder dat dit duidelijk vermeld stond. Daarmee wordt duidelijk dat supplementengebruik niet zo onschuldig is als vaak wordt gedacht.
Hoe houd je het gebruik onder controle?
Als je merkt dat supplementen een vast onderdeel van je dagelijks leven zijn geworden, zijn er manieren om grip terug te krijgen:
- Raadpleeg een arts of diëtist. Een bloedtest laat zien of je echt tekorten hebt.
- Beperk het aantal supplementen. Kies alleen wat bewezen nodig is.
- Stel grenzen. Gebruik stimulerende supplementen niet structureel.
- Focus op voeding. Een gevarieerd dieet levert bijna altijd voldoende vitamines en mineralen.
- Wees kritisch. Laat je niet misleiden door marketingclaims die wetenschappelijk niet bewezen zijn.
Lees verder onder de video >>
Hoe groot is het probleem in Nederland?
Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat ruim een kwart van de Nederlandse amateursporters supplementen gebruikt, vooral bij krachtsport en fitness. Jongeren en jonge mannen gebruiken het vaakst meerdere producten tegelijk. Ook geeft bijna de helft van de gebruikers aan bijwerkingen te ervaren, variërend van slapeloosheid tot hartkloppingen. Toch denken veel sporters dat supplementen onmisbaar zijn om hun doelen te bereiken.
Sociale media versterken dit beeld. Influencers promoten supplementen alsof ze de sleutel zijn tot succes, waardoor jongeren zich onder druk gezet voelen om mee te doen. Daarmee verschuift de functie van supplementen van een aanvulling naar een noodzaak en precies daar begint de afhankelijkheid.
Bewustwording als sleutel
De eerste stap om supplementverslaving te voorkomen is bewustwording. Weten dat je lichaam vaak genoeg heeft aan gezonde voeding, beweging en slaap, kan je helpen om kritisch te blijven. Uiteindelijk gaat het niet om de vraag welk supplement je nog niet geprobeerd hebt, maar waarom je denkt dat je het nodig hebt.
- Let op: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts of specialist.
Bronnen:
RIVM, NVWA, Mulier Instituut