Bron: © Artist impressions door DALL-e. Er worden weer grenscontroles uitgevoerd, zelfs door burgers.
De controles aan de grens met België en Duitsland staan sinds 9 december 2024 weer op scherp. Een ingrijpende keuze: voor het eerst in jaren worden wandelaars, automobilisten en treinreizigers fysiek gecontroleerd door de Koninklijke Marechaussee.
Oorspronkelijk tijdelijk bedoeld tegen irreguliere migratie, mensen- en drugssmokkel, zijn de controles inmiddels verlengd tot december 2025. Maar is deze interventie vooral symbolisch, of ook effectief?
Een half jaar later: wat merkt Nederland?
De Algemene Rekenkamer kwam in juni 2025 met een kritische analyse. Terwijl steeds meer mensen zonder verblijfsrecht de toegang werd geweigerd (van zo’n 150 tot ruim 250 in de eerste maanden) of uitgebreid gecontroleerd in vluchten en treinen, daalde het aantal daadwerkelijk gepakte smokkelaars en frauduleuze reizigers aanzienlijk. In vergelijking met eerdere mobiele controles, bleken de nieuwe grensmaatregelen minder effectief dan gehoopt .
Kortom: veel druk op de grens, maar relatief weinig resultaat als het gaat om daadwerkelijke criminaliteitsafhandeling.
Achter de schermen: personeelstekort en logistiek
Ondanks ruim 42.000 gecontroleerde personen (tegen 38.600 in voorgaande controles) ontbreekt het bij de Marechaussee aan personeel. Er zijn nog steeds ruim 1000 vacatures open. Om de impact op vracht- en forensenverkeer te beperken, kiest de dienst bewust voor bereikbare momenten en prioriteiten in de inzet. Deze timing voorkomt ernstige files, maar biedt onvoldoende grip om doorbraken te bewerkstelligen .
Oplettende chauffeurs en vervoerders waarschuwen echter dat zelfs beperkte vertragingen op dit moment miljoenenschade kunnen veroorzaken, vooral door stilstaand verkeer en schommelingen in levertijden.
Burgeracties: mensen doen het zelf
Afgelopen weekend zijn er zelfs burgerecontroles gehouden bij Sellingen op de grens van Duitsland. Bekijk de beelden.
De tekst gaat onder de video verder >>
Begin juni 2025 ging een groep inwoners van Ter Apel zelfs een stap verder. Gewapend met gele hesjes en flitslampen hielden zij automobilisten bij de N366 bij Rütenbrock aan. Ja, zelfs een Duitse politiebusje werd tegengehouden, tot een interventie volgde van Duitse politie. Toch bleken hun acties juridisch niet strafbaar, aldus de Nederlandse politie. De controles vonden hoofdzakelijk plaats op privaat terrein, wat hen buiten de definitie van grensoverschrijding plaatste.
Bekijk hier hoe dat in zijn werk gaat en lees daarna verder >>
Autoriteiten en politici reageren verdeeld
Demissionair minister Van Weel nam scherp afstand: “Laat politie en Marechaussee hun werk doen”, zei hij, en waarschuwde dat burgers zich niet als eigenhandige bewaarders van de wet moeten gedragen .
Ook de gemeente Westerwolde zette de burgeracties in perspectief: “Gevaarlijk, illegaal en symbolisch, dit brengt het risico op escalatie en wanorde mee.” Tot verbazing van velen roerde PVV-leider Geert Wilders het applaus aan, en prees de actie als “fantastisch initiatief” .
Critici wijzen op het gevaar dat zulke burgercontroles het beeld van legitimiteit scheppen en de nationale rechtsorde ondermijnen.
Grenscontroles, wat brengt de toekomst?
| Thema | Verwachting |
|---|---|
| Doelmatigheid controles | Onderzoek door Rekenkamer wijst uit: geen duidelijk sneller resultaat dan eerder |
| Verlenging tot & met 2025 | Tot december 2025 gepland; evaluatie volgt in de zomer |
| Politiek debat | Discussie over effectiviteit, rechtsstaat en maatschappelijke impact blijft actueel |
Wat staat er op het spel?
Nederland staat op een kruispunt. Enerzijds is er de roep om veiligheid, anderzijds de roep om doeltreffendheid. Ministeries, gemeenten, vakbonden en burgers voelen de urgentie, maar verschillen over de beste koers.
Wat nu lijkt vast te staan:
- Een evaluatie ligt vóór de zomer van 2025 op tafel, álle argumenten en effecten moeten dan bekeken zijn.
- Politiek en samenleving moeten daarna kiezen: blijven voor de continuering van grenscontroles, of terug naar meer Europese samenwerking?
- De betrokkenheid van burgers in opsporing roept fundamentele vragen op: wat mag de overheid overlaten aan de samenleving zonder regels te negeren?
Grenscontrole: op basis waarvan is een voertuig verdacht?
Bekijk de uitzending hieronder terug voor het antwoord op de vraag >>
Grenscontroles worden per 9 december uitgebreid. Op basis waarvan is een voertuig verdacht? #WNL pic.twitter.com/EAibBV2X1w
— WNL Vandaag (@WNLVandaag) November 12, 2024
Grenscontroles, wat is de conclusie?
De terugkeer van grenscontroles markeert een duidelijke koerswijziging in het Nederlandse migratie- en veiligheidsbeleid. Ondanks toenemende inspectiedruk en geweigerde personen, is er weinig bewijs dat zware misdadige netwerken worden geraakt. De acties van burgers in Ter Apel en Sellingen laten zien dat de frustratie breed leeft, maar dragen ook een risico voor de rechtsstaat. De komende maanden, en zeker de zomer van 2025, beloven cruciaal te worden voor de koers die Nederland kiest: blijft het bij veiligheid, of wint efficiëntie en samenwerking met Europa?
Bronnen
Algemene Rekenkamer, Koninklijke Marechaussee, NOS, NU.nl, Hart van Nederland