Bron: © Talpa. Geert Wilders: Het is mooi geweest.
De val van het kabinet-Schoof is een feit. PVV-leider Geert Wilders zegt het vertrouwen in de samenwerking met VVD, NSC en BBB op. Een fel conflict over het asielbeleid is de druppel, maar onderliggende frustraties over vastlopende hervormingen speelden al langer. Wat is er precies gebeurd, en wat betekent dit voor Nederland?
De tekst gaat onder de video verder >>
Escalatie na maanden van wrijving
De breuk binnen de coalitie komt niet uit de lucht vallen. Sinds de vorming van het kabinet-Schoof in juli 2024, bestaande uit PVV, VVD, NSC en BBB, was er sprake van een gespannen samenwerking. Hoewel de partijen het op hoofdlijnen eens waren over een streng migratiebeleid, bleken de details telkens opnieuw een splijtzwam.
PVV-leider Wilders botste herhaaldelijk met de VVD en NSC over de uitvoering van zijn harde asielstandpunten. Zijn voorstel om Syrische vluchtelingen terug te sturen, het sluiten van asielzoekerscentra en een volledige asielstop konden op weinig steun rekenen. VVD en NSC wezen op internationale verdragen en juridische obstakels. BBB stelde zich afwachtend op, maar weigerde Wilders’ plannen actief te steunen.
Lees verder onder de video >>
Diepere frustraties: huurstop, AOW en OM
Het asielbeleid was de directe aanleiding, maar achter de schermen broeide al langer onvrede bij Wilders. Zijn plannen voor een landelijke huurstop werden begin mei weggestemd na kritiek van VVD en NSC, die het als marktverstorend beschouwden. Ook het voorstel van de PVV om de AOW-leeftijd terug te brengen naar 65 sneuvelde in de ministerraad. Een plan om het Openbaar Ministerie rechtstreeks onder politieke controle te brengen – volgens Wilders nodig om ‘linkse activistische rechters te beteugelen’ – werd eveneens afgewezen.
Voor Wilders vormden deze blokkades het bewijs dat hij binnen de coalitie onvoldoende ruimte kreeg om zijn kernbeloften waar te maken. Hij beschuldigde zijn partners ervan zich te verschuilen achter ’technocratische bezwaren’ en ‘juridische smoesjes’.
Beleid van asielminister Marjolein Faber
Een belangrijke rol in het migratiedossier was weggelegd voor PVV-minister Marjolein Faber van Asiel en Migratie. Als een van de meest uitgesproken figuren binnen het kabinet probeerde zij de plannen van Wilders om te zetten in beleid. Ze werkte aan voorstellen voor een aanmeldstop voor asielzoekers, het versoberen van opvangvoorzieningen en het versneld uitzetten van afgewezen asielzoekers.
Verzet coalitiepartners
Maar in de ministerraad en onder coalitiepartners stuitte Faber op fel verzet. Haar ambtelijke concepten werden herhaaldelijk teruggestuurd met opmerkingen over juridische haalbaarheid, internationale verdragen en uitvoerbaarheid. Vooral NSC en VVD wilden geen ‘symboolbeleid’ dat volgens hen bij voorbaat onrealistisch was. De frustratie bij Faber liep op: ze voelde zich politiek geïsoleerd en kreeg zelfs van haar eigen departement weinig ruimte om te manoeuvreren. Zonder steun vanuit de coalitie konden haar voorstellen geen wet worden, wat bijdroeg aan het besluit van Wilders om de stekker uit de samenwerking te trekken.
Tienpuntenplan als breekijzer
Op 26 mei presenteerde Wilders een tienpuntenplan voor een nieuw, keihard migratiebeleid. Het plan bevatte onder meer:
- onmiddellijke sluiting van alle aanmeldcentra,
- automatische uitzetting van criminele vreemdelingen,
- een verblijfsstop voor asielzoekers uit veilige landen,
- en het schrappen van de gezinshereniging.
Lees verder onder het bericht >>
Coalitiepartners weigerden zich te committeren aan het plan. NSC-leider Omtzigt noemde het ‘in strijd met de rechtsstaat’. VVD-leider Yesilgöz vond het ‘niet realistisch’. Caroline van der Plas (BBB) verklaarde dat haar partij ‘niet blind achter de PVV’ aan zou lopen.
De PVV-staatssecretaris van Migratie diende geen uitgewerkt wetsvoorstel in, waarop de coalitiegenoten stelden dat Wilders het conflict zelf escaleerde. Geert Wilders zegt dat hij structureel wordt tegengewerkt. In een verklaring op X schrijft hij: “Ik trek de stekker eruit. Dit heeft geen zin meer. Ik wil een kabinet dat het land verandert. Dat kan zo niet. Het is mooi geweest.”
Nieuwe verkiezingen in zicht
Premier Dick Schoof heeft het ontslag van zijn kabinet aangeboden aan de koning. Nieuwe verkiezingen lijken onvermijdelijk en worden waarschijnlijk dit najaar uitgeschreven. Tot die tijd regeert het kabinet demissionair.
Volgens de laatste peilingen (Peilingwijzer, mei 2025) levert de PVV fors in: van 37 naar circa 29 zetels. GroenLinks-PvdA stijgt naar 30, VVD blijft stabiel rond de 28. NSC en BBB zakken verder weg, mogelijk onder de kiesdrempel.
Lees verder onder de grafiek >>
Wat betekent dit voor het asielbeleid?
Met de val van het kabinet komt het controversiële migratiehoofdstuk stil te liggen. Lopende voorstellen gaan de ijskast in. De kans op een brede, gedragen asielhervorming wordt kleiner. De inzet bij nieuwe verkiezingen zal ongetwijfeld draaien om dit thema. De PVV zal de campagne voeren op het verwijt dat ‘de oude politiek’ hervormingen saboteert. Andere partijen zullen inzetten op een asielbeleid dat juridisch houdbaar en humaan blijft.
De vraag is: kiest Nederland straks voor verdere polarisatie, of komt er ruimte voor compromis?
Bronnen:
Peilingwijzer, De Telegraaf, Volkskrant, NOS