Bron: © Canva
Omwonenden van een geitenstal lopen een duidelijk hoger risico op longontsteking. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van het RIVM en de Gezondheidsraad. Het gaat niet om vermoedens, maar om cijfers die al 11 jaar achter elkaar hetzelfde beeld laten zien.
Wat is longontsteking?
Longontsteking is een ontsteking van het longweefsel. De ziekte wordt veroorzaakt door bacteriën, virussen of schimmels. De klachten lopen uiteen. Sommige mensen hebben lichte koorts of prikkelende hoest, anderen worden ernstig ziek.
Vooral ouderen, jonge kinderen en mensen met een zwakke gezondheid zijn kwetsbaar. Zij hebben meer kans op ernstige benauwdheid, hoge koorts, complicaties en ziekenhuisopname.
Hoe ziek word je ervan?
Onderzoekers zien dat longontsteking bij omwonenden een vergelijkbare ernst heeft als gewone bacteriële longontsteking. Doordat het aantal besmettingen in deze groep hoger ligt, komen ook meer ziekenhuisopnames voor. “De ernst van de ziekte is vergelijkbaar, maar door het grotere aantal patiënten zien we meer opnames”, aldus het RIVM.
Bij een deel van de patiënten duurt het herstel weken tot maanden. Nivel (Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg) zegt: “Het herstel duurt bij een deel van de patiënten langdurig.”
Ouderen en mensen met long- of hartziekten hebben extra risico op complicaties zoals sepsis (een levensbedreigende reactie van het lichaam op een ernstige infectie) of een langere ziekenhuisopname. De Gezondheidsraad bevestigt dat: “Kwetsbare groepen hebben een verhoogde kans op ernstiger beloop.”
Wie loopt het meeste risico?
Onderzoekers beschrijven 2 duidelijke risicogebieden:
- Binnen 500 meter van een geitenhouderij is de kans op longontsteking 73% hoger dan gemiddeld.
- Binnen 1 kilometer is de kans nog altijd 19% hoger.
Die verhoging geldt het hele jaar door, niet alleen in een bepaald seizoen. “De trend is stabiel en onafhankelijk van weersomstandigheden,” meldt het RIVM.
Lees verder onder de video >>
Hoeveel mensen worden ziek?
Het RIVM berekent dat jaarlijks circa 841 mensen binnen één kilometer van een geitenstal een longontsteking krijgen. Die gevallen komen bovenop wat je normaal in de Nederlandse bevolking zou verwachten. “Circa 841 extra gevallen per jaar”, aldus NOS op basis van de RIVM-analyse.
Deze cijfers zijn gebaseerd op 11 jaar onderzoek door Nivel, RIVM en Universiteit Utrecht. “Het hogere aantal longontstekingen nabij geitenhouderijen is elf jaar lang consequent aangetoond”, meldt Nivel.
Lees ook: Opgroeien met dieren kan astma voorkomen.
Oorzaken: wat weten we?
De onderzoekers vinden een duidelijke aanwijzing: de lucht rond geitenhouderijen bevat een complex mengsel van bacteriën. In stallen en in de buitenlucht worden meer dan dertig soorten bacteriën aangetroffen. Zo’n 23 daarvan komen ook voor bij patiënten met longontsteking. “Bacteriën vormen een mogelijke verklaring voor het hogere aantal longontstekingen”, aldus het RIVM.
De bacteriën komen vooral uit mest en het strooisel waarop geiten lopen. Q-koorts is uitgesloten als oorzaak. Ook stof en endotoxinen spelen volgens onderzoekers geen hoofdrol. De Gezondheidsraad spreekt nu van een “waarschijnlijk oorzakelijk verband”.
Toch blijft een deel onbekend. Het RIVM stelt: “Het is lastig om een direct oorzakelijk verband aan te tonen, maar de samenhang is sterk en consistent.”
Lees verder onder het bericht >>
Pleidooi voor landelijke geitenstop
De nieuwe gegevens leiden tot stevige discussies. Verschillende politieke partijen, waaronder VVD, GroenLinks-PvdA en Partij voor de Dieren, pleiten voor een landelijke geitenstop. “De minister van Volksgezondheid mag dit niet accepteren. De geitenhouderij moet krimpen”, stelt Esther Ouwehand.
In 9 provincies geldt al een bouwstop voor nieuwe stallen of woningen in de buurt van bestaande geitenbedrijven. Gemeenten vragen om meer slagkracht vanuit Den Haag. Tegelijkertijd waarschuwen landbouworganisaties voor te snelle conclusies. Zij benadrukken dat meer onderzoek nodig blijft en dat de sector werkt aan betere hygiëne en ventilatie.
‘Oorzakelijk verband nog niet is bewezen’
Omwonenden van stallen voelen zich gehoord, maar zijn ook bezorgd. Op Reddit delen bewoners foto’s van meetapparatuur en hun eigen gezondheidsverhalen. Op Instagram verschijnen video’s van geitenstallen waarbij mensen beschrijven hoe vaak zij of hun kinderen longontsteking hebben gehad.
Een bewoner uit Culemborg vertelt aan NOS:
Mijn vrouw en ik hebben hier allebei longontsteking gehad. In onze vorige woonplaats nooit.
De sector reageert kritisch. Landbouworganisaties zeggen dat een oorzakelijk verband nog niet is bewezen. “De onzekerheden zijn groot, en maatregelen moeten proportioneel blijven”, aldus LTO.
Aanbevolen maatregelen
Experts noemen een reeks maatregelen om risico’s te verminderen:
- Geen nieuwe geitenstallen binnen 500 meter van woongebieden en geen nieuwe woningen nabij bestaande geitenbedrijven.
- Betere luchtbehandeling en ventilatie in stallen, inclusief afzuiginstallaties die micro-organismen verminderen.
Andere aanbevelingen zijn structurele krimp van de sector en vervolgonderzoek naar bacteriemengsels en risicoverhogende omstandigheden.
De Gezondheidsraad doet een dringende oproep om voorzorgsbeleid te voeren: “Zolang oorzaken niet volledig bekend zijn, is terughoudendheid met uitbreiding noodzakelijk.”
Let op: Startpagina geeft geen medisch advies. Raadpleeg bij gezondheidsklachten altijd een arts.
Bronnen
RIVM , NOS, Gezondheidsraad