Het Nationaal Archief heeft vanaf vandaag de scans van de verhoren van 2.150 Engelandvaarders online gezet. Deze gedigitaliseerd en doorzoekbaar gemaakt. Deze verhalen van de waaghalzen mag je niet missen. Lees hier hoe je zelf thuis op de computer de verhalen met de portretten erbij kan lezen.
Verhalen over de gevaarlijkste overtocht in WO2
Engelandvaarders waren Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit bezet gebied vertrokken en een gevaarlijke reis naar Engeland ondernamen, vaak met omwegen en risico’s. Eenmaal veilig in Londen aangekomen, werden ze ondervraagd door de Nederlandse autoriteiten.
“Deze verhoren bevatten een schat aan verhalen over hun avontuurlijke reis naar Engeland,” zegt projectleider Pepijn Lucker. “Velen van hen waren voorheen slechts namen op een lijst, maar nu komen hun verhalen tot leven in de archieven en krijgen ze een gezicht.” Hoewel niet allen, hebben velen van hen vanuit Engeland deelgenomen aan de strijd tegen de Duitse bezetter.
Lang niet iedereen overleefde de overtocht naar Engeland
De reis van de Engelandvaarders was vaak lang en gevaarlijk, en niet iedereen heeft het overleefd. Sommigen moesten lang wachten op een visum, anderen zijn onderweg gevangengenomen of naar kampen gestuurd. Er waren 3 hoofdroutes om Engeland te bereiken: 1/10 van hen slaagde erin om met een boot de Noordzee over te steken.
Foto links: Koningin Wilhelmina in “Oranjehaven” in Londen, omringd door Engelandvaarders, september 1944. Foto rechts: Reünie Oud Engelandvaarders in Loenen, hier op de erebegraafplaats van Loenen.
Ongeveer 60% procent nam een zuidelijke route via België, Frankrijk, Spanje en Portugal, waar ze vervolgens naar Engeland reisden per schip. Zeelieden kozen vaak voor de route via Zweden. Van de 2.150 Engelandvaarders waren er 75 vrouw.
Ondervraagd door MI5 en de Nederlandse autoriteiten
Na aankomst in Londen werden de Engelandvaarders gescreend door de Britse geheime dienst MI5 en vervolgens ondervraagd door de Nederlandse autoriteiten, die destijds onderdeel waren van de regering in ballingschap.
In de verslagen van deze verhoren staat informatie over hun beroep, de reis, hun reisgenoten, hoe ze grenzen overstaken. Ook informatie over mensen in het thuisland verdacht waren van onvaderlandslievend gedrag.
Project ‘De reizen van Engelandvaarders in kaart gebracht’
Het Nationaal Archief beheert verschillende archieven over Engelandvaarders en maakt deze toegankelijk voor een breed publiek. Binnen het project ‘De reizen van Engelandvaarders in kaart gebracht’ hebben 60 vrijwilligers de verhoren van 2.150 Engelandvaarders doorgenomen en genoteerd: welke routes zij namen, wat hun avonturen waren en met wie zij samen reisden.
In samenwerking met WO2NET is er voor elk individu, voor zover mogelijk, een tijdlijn en een kaart van de reisroutes gemaakt, die je vindt onderaan dit artikel.
De nog laatste levende Engelandvaarders tijdens een reünie. Het genootschap is inmiddels opgeheven >>
Het verhaal van jachtvlieger en geheim agent Bob
Bezoekers krijgen nu de mogelijkheid om de verhalen van zowel bekende als onbekende Engelandvaarders te lezen. Zo is er het verhaal van jachtvlieger Bob van der Stok, die pas bij zijn vierde poging Engeland wist te bereiken.
Ook is er het verhaal van Trix Terwindt, die na aankomst in Engeland werd gescreend en vervolgens als geheim agent boven Nederland werd gedropt. Zij werd later slachtoffer van het ‘Englandspiel’, waarbij de Duitse bezetter berichten onderschepte over droppings. Terwindt werd meteen gearresteerd door de Sicherheitsdienst en naar een werkkamp gestuurd.
In de maand mei staat ONS geheel in het teken van Oorlog en Vrede. Heb je interesse in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, dan mag je hun documentaires met echte beelden uit die tijd niet missen. Bekijk het programma voor de komende tijd door op de onderstaande button te klikken.