Bron: © Canvav - Stemmen tijdens verkiezingen is niet voor iedereen weggelegd.
Toegankelijk stemmen is voor meer dan 2 miljoen Nederlanders nog niet vanzelfsprekend, maar daar komt verandering in. Met het nieuwe actieplan Toegankelijk Stemmen 2025–2029 wil de overheid zorgen dat iedereen zelfstandig en volwaardig kan stemmen. Het plan richt zich op mensen met een beperking en mensen met lage basisvaardigheden, zoals laaggeletterden of mensen met dementie.
Stemmen is niet voor iedereen vanzelfsprekend
Hoewel iedereen in Nederland vanaf 18 jaar stemrecht heeft, blijkt uit onderzoek dat veel mensen moeite hebben met zelfstandig stemmen. Denk aan mensen in een rolstoel, mensen die blind of slechtziend zijn, of mensen met een verstandelijke of cognitieve beperking.
Ook kiezers die moeite hebben met lezen, schrijven of digitale vaardigheden ervaren belemmeringen.
Minder positieve ervaringen
Uit de nulmeting van 2024 blijkt dat deze groepen minder positieve ervaringen hebben met verkiezingen dan andere kiezers. Zij geven aan dat informatie vaak moeilijk te begrijpen is, stemlokalen slecht toegankelijk zijn en het stemproces zelf verwarrend of niet zelfstandig uit te voeren is. Het actieplan wil deze obstakels wegnemen, in lijn met het VN-verdrag Handicap, dat stelt dat mensen met een beperking gelijkwaardig moeten kunnen deelnemen aan de samenleving.
Lees verder onder het bericht >>
Tip! Wil je weten of jouw #stemlokaal #toegankelijk is? Bijvoorbeeld of je met jouw rolstoel naar binnen kunt, er stemvoorzieningen zijn voor blinden of dat er een tolk Nederlandse Gebarentaal aanwezig is? Check dan vooraf de website https://t.co/Ct0N0caDSr. pic.twitter.com/xKpWtqIIPz
— Ieder(in) (@Iederin) November 15, 2023
4 speerpunten van het actieplan
Het actieplan richt zich op 4 hoofdonderwerpen die elk cruciaal zijn voor een toegankelijk verkiezingsproces.
1. Toegankelijke informatie over verkiezingen
Een belangrijk uitgangspunt is dat verkiezingsinformatie begrijpelijk en toegankelijk moet zijn. Veel kiezers weten niet waar ze moeten zijn, wat er van hen wordt verwacht of hoe het stemproces werkt. De bestaande informatie is niet altijd in eenvoudige taal geschreven of geschikt voor digitale hulpmiddelen zoals voorleesfuncties.
Ook is er te weinig communicatie in Nederlandse Gebarentaal of speciaal gericht op mensen met een verstandelijke beperking. Het plan stelt dat voor elke verkiezing informatie beschikbaar moet zijn in toegankelijke vormen, en dat gemeenten deze actief gaan gebruiken in hun communicatie.
2. Toegankelijke stemlokalen
Hoewel de Kieswet stelt dat stemlokalen toegankelijk moeten zijn voor mensen met een fysieke beperking, is dat in de praktijk lang niet altijd het geval. Denk aan steile hellingen, het ontbreken van stoelen met armleuningen, slechte verlichting of geen gehandicaptenparkeerplaats bij het stemlokaal.
Ook ontbreekt het vaak aan hulpmiddelen zoals een loep voor slechtzienden. Het actieplan benadrukt dat gemeenten hun stemlocaties beter moeten controleren op fysieke toegankelijkheid, zodat kiezers zelfstandig kunnen stemmen.
3. Toegankelijk stemmen zelf
Voor veel mensen met een beperking is het stembiljet te groot, de letters te klein of het geheel te complex. Sommige mensen hebben hulp nodig in het stemhokje, bijvoorbeeld bij het invullen van het biljet. Anderen vinden de drukte in het stemlokaal overweldigend, zoals mensen met autisme of dementie.
Daarnaast is het aanvragen van een kiezerspas vaak alleen fysiek mogelijk, wat niet haalbaar is voor mensen met een mobiliteitsbeperking. Een digitaal alternatief wordt daarom gestimuleerd.
Het actieplan wil ook aandacht voor meer rust in stemlokalen en de mogelijkheid voor begeleiding, zonder dat de stemvrijheid in gevaar komt.
4. Toegankelijke informatie van politieke partijen
Niet alleen de overheid, maar ook politieke partijen moeten hun informatie toegankelijker maken. Veel mensen begrijpen nu onvoldoende waar partijen voor staan, of kunnen verkiezingsprogramma’s niet lezen. Vooral mensen met een verstandelijke beperking en mensen met lage basisvaardigheden missen begrijpelijke informatie.
Daarnaast zijn verkiezingsbijeenkomsten vaak niet goed toegankelijk voor mensen met een beperking. Dat beperkt hun mogelijkheden om zich goed te oriënteren. Het actieplan roept partijen op om inclusiever te communiceren én bijeenkomsten aan te passen aan de behoeften van deze kiezers.
Lees verder onder de video >>
Evaluatie en samenwerking
Het actieplan loopt van 2025 tot en met 2029 en kent meetmomenten. In 2027 vindt een tussenmeting plaats, gevolgd door een eindmeting in 2029. Bij elke verkiezing wordt bovendien geëvalueerd hoe het stemproces is verlopen. De resultaten van het meldpunt Onbeperkt Stemmen, opgezet door belangenorganisatie Ieder(in), maken hier deel van uit.
Belangenorganisaties en ervaringsdeskundigen spelen een belangrijke rol in de uitvoering van het actieplan. Bij elke actie is een zogeheten actiehouder verantwoordelijk. Samenwerking tussen de betrokken instanties wordt actief gestimuleerd, zolang dit de uitvoering van het plan versterkt.
Bronnen:
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Actieplan Toegankelijk Stemmen, Rapport nulmeting Toegankelijk Stemmen