Ga naar de inhoud

3-daags weekend wint terrein, we nemen vrijdag vrij

Lekker lang weekend Bron: © Canva. 

De populariteit van het 3-daagse weekend neemt toe. Steeds meer werkenden kiezen ervoor om vrijdag vrij te nemen en beginnen hun weekend op donderdagavond. De ontwikkeling past in nieuwe werkpatronen, meer flexibiliteit en keuzes maken tussen werk en privé.

Aandacht voor werk-privébalans

Een van de oorzaken is de al langere tijd bestaande trend van relatief korte werkweken en veel parttime‐arbeid in Nederland. Zo werkte in 2021 ongeveer 48 % van alle werknemers in Nederland parttime (tot 35 uur per week). In de sectoren zorg en onderwijs lag dat aandeel nog hoger.

Verder is de aandacht voor werk-privébalans, welzijn en preventie van burn-out sterk toegenomen. Werknemers vragen steeds vaker om tijd om te herstellen, voor hobby’s, familie of mantelzorg.

Lees verder onder de video >>

Krapte op de arbeidsmarkt

De coronapandemie versnelde bovendien het gesprek over thuiswerken, flexibele werktijden en alternatieve arbeidsmodellen. Ook de krapte op de arbeidsmarkt speelt een rol. Werkgevers in sectoren met tekorten, zoals zorg en onderwijs, staan onder druk om aantrekkelijker te worden.
Voorbeelden om werken zo aantrekkelijk mogelijk te maken zijn:

  • flexibele werktijden
  • compressie van uren (hetzelfde aantal werkuren per week verdeeld over minder dagen)
  • vaste vrije dagen

In dat kader past het een vaste vrije vrijdag of een vierdaagse werkweek.

4 dagen werken

Het 3-daagse weekend betekent in de praktijk dat werknemers 1 extra vrije dag per week krijgen, vaak vrijdag, zodat zij 4 dagen werken in plaats van 5, of dat de werkweek zodanig wordt ingedeeld dat vrijdag vrijwel automatisch vrij is.

Hoewel er in Nederland geen wettelijke verplichting is voor een 4-daagse werkweek, experimenteren steeds meer organisaties met deze variant. Het blijkt dat Nederland ‘stilletjes richting 4-daagse werkweek’ beweegt.

Gevolgen voor werkenden en werkgevers

Voor werkenden biedt een 3-daagse weekend aanzienlijke voordelen.
Meer vrije tijd betekent vaak:

  • betere balans tussen werk en privé,
  • minder stress en
  • hogere werktevredenheid.

Zeker met hoge werkdruk of onregelmatige diensten biedt dit voordelen. Tegelijkertijd ontstaan er voor werkgevers uitdagingen. Hoe houd je continuïteit in dienstverlening, hoe organiseer je roosters en hoe verdeel je de werkbelasting eerlijk? Het biedt werkgevers daarentegen ook kansen. Het kan helpen bij personeels­werving, behoud van medewerkers en het terugdringen van verzuim. De uitvoering vergt maatwerk.

Structureel tekort aan leerkrachten

De onderwijssector kampt in Nederland met een structureel tekort aan leerkrachten. Zo stonden eind 2022 ongeveer 9.700 fte aan leerkracht­tekort geregistreerd in het primair onderwijs. In de grote steden (de G5: Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Haag en Almere) was het tekort zelfs circa 18 % eind 2023.

In deze sector kan het 3-daagse weekend fungeren als wervingsargumen. Een vaste vrije vrijdag maakt de baan aantrekkelijker. Tegelijkertijd moet het model zodanig worden opgezet dat onderwijskwaliteit en de beschikbaarheid van lessen niet in gevaar komen. Zo experimenteren sommige scholen vanwege tekorten met een 4-daagse schoolweek.

Een vrije vrijdag betekent echter niet automatisch minder lesdagen, want ouders en leerlingen rekenen op continuïteit. Scholen moeten nadenken over opvang, ouderparticipatie, urenverlies en logistiek. Dit vraagt strategisch roosteren en innovatieve oplossingen.

Lees verder onder de video >>

Uitdaging voor de zorg

In de zorg is er eveneens een fors personeelstekort. Voor verpleegkundigen bijvoorbeeld wordt een tekort in 2023 geschat op circa 5.800 tot 6.000 fte bachelor-niveau en 8.300 tot 8.700 fte voor mbo-niveau. De collectieve arbeidsovereenkomsten in de sector hanteren full-time werkweken van circa 36 uur.

In de praktijk werken verpleegkundigen vaak 32 tot 36 uur verdeeld over 4 of 5 dagen, bijvoorbeeld 4 dagen werken en 3 dagen vrij. Dit geeft aan dat het idee van een extra vrije dag al duidelijk aanwezig is in de sector. Voor werkgevers in de zorg kan een vaste vrije vrijdag helpen bij het beperken van verloop en het aantrekkelijker maken van het werk.

De uitdaging is groot. De zorg kent 24/7-diensten, nachtdiensten en weekendrotaties. Een extra vrije dag vraagt dus herverdeling van diensten, flexibiliteit en mogelijk extra personeelsinzet om continuïteit te garanderen. Als dit niet goed geregeld is, kunnen kwaliteit van zorg en medewerkerstevredenheid onder druk komen.

Nederland kent hoge arbeids­productiviteit

Bij een breder economisch perspectief valt op dat Nederland ondanks de korte werkweek toch hoge arbeids­productiviteit per uur heeft. Dat suggereert dat een 3-daagse weekend of compressie van werktijd niet per definitie nadelig hoeft te zijn voor de economische output. Sociaal gezien kan de extra vrije tijd leiden tot betere mogelijkheden voor mantelzorg, vrijwilligerswerk of gewoon beter welzijn.

Reacties op sociale media

Op Instagram, X en TikTok verschijnen berichten van werkenden die het plezier uitstralen van een vrije vrijdag of vierdaagse werkweek. De signalen wijzen erop dat veel werkenden het waarderen om een extra vrije dag te hebben. Tegelijkertijd moet worden opgemerkt dat social-media-posts niet representatief zijn voor alle werkenden en sectoren.

Bronnen:

Onderwijsraad, Maastrichtuniversity.nl, CBS