Hoe weten trekvogels de weg naar hun overwinteringsplaats?

Op zeker ogenblik, meestal na de rui, gebeurt er een verandering in de stofwisseling. Hormoonklieren worden geprikkeld en binnen enkele dagen wordt er een vetlaag gevormd. Nu ontstaat de "trekdrang", dikwijls onder invloed van het weer of de sterkte van het licht.
Ook kooivogels kennen deze drang. Ze beginnen te fladderen in hun kooi en ze vliegen, tot verwonden toe, tegen de tralies.
Deze trekneigingen zijn erfelijk. Een jonge koekoek trekt lang vóór zijn ouders alleen, en bovendien nog ‘s nachts, naar Afrika.

Hoe vinden de trekvogels hun weg ?
Het verbaast ons telkens weer hoe vogels feilloos hun weg naar hun thuishaven of hun broedgebied terugvinden. De jongere vogels trekken wel meestal met oudere en dus geroutineerde vogels, maar zelfs als de jongeren alleen trekken vergissen zij zich nooit.
Vroeger dacht men dat het te maken had met het aardmagnetisme, dat zij een soort ingebouwd kompas zouden hebben. Proefnemingen hebben echter aangetoond dat de vogels dit met hun zintuigen weinig of niet kunnen waarnemen.

Hoe weten trekvogels precies wanneer ze moeten vertrekken? Waarschijnlijk door hun instinct. Ze denken er niet bij na. Ze voelen hoe warm of koud het is en ze letten op de lengte van de dagen. In de tijd voordat ze vertrekken, eten ze eerst hun buikje rond. Want ze zijn vaak dagenlang onderweg. Ze zorgen ervoor dat ze een flinke vetlaag hebben. Dan hoeven ze onderweg niet te stoppen.


http://www.kennislink.nl/publicaties/logistiek-van-de-trekvogel
een leuke site met de logistiek van de trekvogel.

Het is bewezen dat vogels gebruik maken van verschillende "oriëntatie-instrumenten".

Zo kunnen ze bijvoorbeeld de zon gebruiken. Dit betekent dat ze zich baseren op de positie van de zon om te weten welk uur het is en om zo de juiste richting te bepalen. Ze zijn ook gevoelig voor de ultraviolette straling die door de wolken penetreert maar die voor mensen onzichtbaar is. Zelfs de nachtvogels gebruiken de positie van de zon, bij zonsondergang, om zich te oriënteren.

Nachtvogels maken eveneens gebruik van de sterren. Dit heeft men bewezen door vogels in een planetarium te laten vliegen en door de positie van de sterren te veranderen.

Ze maken ook gebruik van het magnetisch veld van de aarde (de magnetische polen in het noorden en in het zuiden). Sommige vogels, zoals duiven, hebben een kleine zone in hun hersenen dat gemaakt is van magnetiet (magnetisch mineraal), net zoals een kleine kompas. Maar andere wetenschappers zijn dan weer de mening toegedaan dat het veeleer in hun ogen is dat sommige vogels een systeem hebben dat hen aanwijst waar het magnetische noorden zich bevindt...

Vogels oriënteren zich uiteraard ook dankzij hun kennis van het terrein : ze volgen rivieren, valleien of wegen, of maken gebruik van bepaalde bergtoppen om te weten waar ze zich bevinden.

Andere pistes dienen nog onderzocht te worden. Zo lijkt het erop dat sommige vogels hun weg zouden weten te vinden aan de hand van hun reukzin.

Wanneer zal ik vertrekken? Welke route neem ik? Hoe hoog ga ik vliegen? Hoeveel moet ik vooraf eten? Hoe vaak en waar stop ik onderweg? Stuk voor stuk vitale beslissingen voor een trekvogel. Met wiskundige modellen proberen biologen het antwoord van de vogel te voorspellen.

Lees verder...