Waarom nemen we elkaar in de maling op 1 april?

Al is het maar één keer per jaar, je moet humor hebben op 1 april.

De traditie om op 1 april grappen te maken bestaat niet
alleen in Nederland. De grap komt op ongeveer dezelfde manier in grote delen van Europa voor en is ook bekend in Amerika, Rusland, Australië en Noord-Afrika. Hij wordt voor het eerst vermeld in een Franse bron in 1508. De eerste vermelding in een Nederlandse bron dateert uit 1561. De geschiedenis gaat dus tenminste terug tot het begin van de zestiende eeuw. De wijde verspreiding van het verschijnsel wijst echter op een hogere ouderdom. Over de herkomst van '1 april' zijn in de loop van de tijd uiteenlopende hypothesen opgesteld, die geen van allen tot een oplossing hebben geleid. Ze hebben er eerder toe bijgedragen dat het onderwerp een eigen folklore heeft ontwikkeld.

Men heeft bijvoorbeeld verklaringen gezocht in het wisselvallige aprilweer en parallellen gezien in de Germaanse mythologie of in de bijbelse geschiedenis. In verschillende landen zijn ook wel nationale gebeurtenissen aangevoerd als begin van de traditie. Deze verklaringen, die waarschijnlijk ooit zelf als aprilgrap zijn verzonnen, leiden soms tot op de dag van vandaag een hardnekkig leven. Zo denkt men in Nederland nog vaak dat de grappenmakerij begonnen is met de inname van Den Briel door de watergeuzen op 1 april 1572.

In het serieuze historische onderzoek heeft men vergelijkingen getrokken met grappenfeesten in de klassieke oudheid (lachriten in Thessalië en de Romeinse narrenfeesten, de Quirinalia), in het oude India (het Holifeest) of met middeleeuwse narrenfeesten, zoals carnaval, die allen in het voorjaar werden gevierd. Bewijzen konden echter niet gevonden worden.

Antropologen hebben tenslotte gewezen op de functie van 1 april als bijzondere dag op de jaarkalender. De oude agrarische samenleving was afhankelijk van de wisseling van seizoenen. Bepaalde data, vaak de eerste en laatste dag van een maand, werden gebruikt als markering en viering voor die overgangssituaties en zoals bij veel feesten speelden grappen daarbij een rol. 1 april zou dan als de eerste dag van de eerste lentemaand gevierd zijn met grappen.

Ontstaan van 1 April
De eerste dag van april is de dag waarop volgens een eeuwenoude traditie grappen met bekenden of minder bekenden uithaalt. In veel landen, ook in Nederland, was het de gewoonte om iemand voor niet bestaande een boodschap de deur uit te sturen om op deze manier iemand te foppen.

Het gebruik rond 1 april is al heel oud. Er zijn 1 april verhalen bekent over Romeinen.1 april zou verwijzen naar het 'Hilariafestival' waarbij de opstanding van de god Attis werd herdacht.

Er bestaan verschillende theorieën over de ontstaanswijze. Een theorie over het ontstaan is gerelateerd aan het begin van de lente als moeder natuur de mensheid voor de gek houdt door veranderingen in het weer en de daardoor ontstane veranderingen in de natuur.

Een andere verklaring voor de dag vindt zijn oorsprong in de verandering van de Gregoriaanse kalender in 1582. In dit jaar werd nieuwjaarsdag verplaatst naar 1 januari. Diegene die hiervan niet op de hoogte waren, of te conservatief waren mee te gaan met hun tijd bleven vasthouden aan de oude nieuwjaarsdag op 1 april. Zij werden vervolgens door mensen op één of andere manier voor schut gezet.

Sommige historici geloven dat de traditie in Frankrijk is gestart. Daar werden de nieuwjaarsfestiviteiten acht dagen gevierd, van 25 maart tot 1 april. De feesten eindigden met het uitwisselen van cadeaus. De Fransen meenden trouwens dat ze de duivel van het lijf konden houden door hem voor de gek te houden op 1 april.

Sommige bronnen zeggen dat de bijzondere betekenis van 1 april ontstaan is bij de Franse wijziging naar de Gregoriaanse kalender, zoals opgedragen door Paus Gregorius XIII in 1582. Voor die tijd werd nieuwjaar gevierd van 25 maart tot 1 april. Met de verandering van het kalendersysteem werd nieuwjaar verplaatst naar 1 januari. Mensen die dit vergaten of die het nieuwe kalendersysteem weigerden te aanvaarden kregen uitnodigingen voor niet gehouden feestjes, grappige presentjes enzovoort.

Dat dit bovenstaande verhaal klopt is onwaarschijnlijk, de 1 aprilgrap wordt voor het eerst vermeld in een Franse bron in 1508, dus voor die tijd. De eerste vermelding in een Nederlandse bron dateert uit 1539 te Gent, een gedicht van de rederijker Eduard de Dene. Het is een parodie op ‘1 april’ waarin een knecht het plan van zijn heer om hem te verzenden doorziet. De geschiedenis gaat dus tenminste terug tot het begin van de zestiende eeuw. De wijde verspreiding van het verschijnsel wijst echter op een hogere ouderdom.

Er zijn verklaringen gezocht in het wisselvallige aprilweer en parallellen gezien in de Germaanse mythologie (Loki) of in de bijbelse geschiedenis. In verschillende landen zijn ook wel nationale gebeurtenissen aangevoerd als begin van de traditie. Deze verklaringen, die waarschijnlijk ooit zelf als aprilgrap zijn verzonnen, leiden soms tot op de dag van vandaag een hardnekkig leven. Zo denkt men in Nederland nog vaak dat de grappenmakerij begonnen is met de inname van Den Briel door de watergeuzen op 1 april 1572, zoals blijkt uit een bekend gezegde: Op 1 april verloor Alva zijn bril. Het feit dat ook buiten Nederland 1 aprilgrappen worden gemaakt, wordt daarbij over het hoofd gezien.

Om mensen zoals jij wellicht een nuchter mens trapt er toch niet in?

Omdat 1 april kikker in bil rijmt misschien!