Waar komt de naam stuiver vandaan?

Het is waarschijnlijk dat het woord stuiver lid is van een woordfamilie, waartoe ook stobbe: boomstronk behoort. De eigenlijke betekenis is dan: afgesneden stuk. Dat wordt aannemelijker, wanneer men bedenkt dat oordje (in: hij heeft zijn laatste oordje versnoept) ook betekent: hoek, deel van een grotere munt.
Het woord stuiver komt reeds in de 15e eeuw voor en heeft zich tot 1816 in de muntverordeningen gehandhaafd. Toen werd het officieel vervangen door ‘stuk van een twintigste gulden of van vijf cents’. Maar iedereen bleef van een stuiver spreken en de wet van 1906 herstelde het woord in ere. Men sprak vroeger ook van een halve stuiver en van een dubbele stuiver, een dubbeltje dus.

Een stuiver is een voormalig Nederlands muntstuk met een waarde van 1/20 gulden. Deze waardeverhouding bestaat sinds de invoering van de carolusgulden en de stuiver door Keizer Karel V in 1521. De oudste bekende vermelding van de stuiver als muntstuk dateert echter van 1404. Volgens het Meertens Instituut is het woord ouder, er bestaat een vermelding in een geschrift uit 1404: stuversbroet voor 'een brood van een stuiver'. Etymologen leggen daarom een verband met het oude Duitse Stüber, dat oorspronkelijk 'afgeknot stuk' betekende.
Stuivers werden in de Nederlandse koloniën, maar ook in meerdere Europese landen, gemunt en gebruikt. In Duitsland was Stüber of Stüver de naam van een kleine bronzen munt uit de 15e-19e eeuw, die eeuwenlang vooral in het Bergse Land in omloop was. In het Franse taalgebied was de patard in omloop, die met de stuiver vergelijkbaar was. Nadat de Nederlandse kolonie van Ceylon door de Engelsen was overgenomen werd daar van 1801-1821 een munt geslagen die 'stiver' heette en als vervanging van de Oost-Indische stuiver fungeerde. Eenzelfde proces veroorzaakte invoering van de 'stiver' in Demerara-Essequibo, later bekend als Brits Guiana. Daar werd de munt geslagen tussen 1809 en 1835. Het in 1999 voor het eerst geslagen muntstuk van 5 eurocent wordt in Nederland ook stuiver genoemd.

Stuiver is ook een familienaam. Voor deze naam zijn twee verklaringen mogelijk:
1. Afgeleid van het muntstuk stuiver. En dan zou het ook verwijzen naar tolhuizen, cafés en bruggen die de naam "De laatste Stuiver" dragen.
2. Een variant van Stover. Een stover was een exploitant van een stoof, zoals een badstoof/badhuis of een droogoven voor het bakken van klein.

Aan het eind van de 14e eeuw, was de stuiver opgekomen als grootste muntstuk, het was toen een zilveren munt en stond bekend als 'de dubbele groot'. Sinds die tijd is de stuiver eeuwenlang de basis van ons muntstelsel geweest en was dus heel bekend.
Hij heeft een tijdlang verschillende waarden gehad, maar onder de Republiek kreeg de waarde van een twintigste gulden (acht duiten) de overhand.

Waar de naam 'stuiver ' vandaan komt is echter niet zeker vastgesteld.....omdat op de munt vroeger een 'vuurijzer met stuivende vonken' stond afgebeeld, werd aangenomen dat de naam werd afgeleid van het woord 'stuiven'. Dit vuurijzer had betrekking op de keten van het Gulden Vlies (de orde van het Gulden Vlies was een wereldlijke ridderorde die in 1430 door de Bourgondische hertog Filips de Goede was gesticht). De naam stuiver voor ‘munt’ is echter ouder dan het Gulden Vlies: al in 1404 is stuversbroet ‘een brood dat een stuiver’ kostte, aangetroffen. Hedendaagse etymologen leggen daarom een verband met het Duitse Stüber, dat oorspronkelijk ‘afgeknot stuk’ betekende.