Bron: © Canva. Wat betekent de geplande verhoging van de eigen bijdrage WMO voor jou?
In de recente uitzending van Radar is uitgebreid aandacht besteed aan de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de veelbesproken plannen van het kabinet om de eigen bijdrage te verhogen. Deze voorgenomen wijziging zorgt voor grote onrust onder de duizenden Nederlanders die afhankelijk zijn van Wmo-ondersteuning om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen.
Waarom een verhoging van de eigen bijdrage?
De Wmo is in het leven geroepen om mensen met een beperking of chronische ziekte te ondersteunen bij het zo lang mogelijk thuis wonen. Sinds 2015 zijn gemeenten in Nederland verantwoordelijk voor de uitvoering hiervan. Als mensen ondersteuning nodig hebben, kan dat via de Wmo.
Druk op Wmo-voorzieningen verminderen
Volgens het kabinet is een aanpassing van de eigen bijdrage noodzakelijk om de hulp en ondersteuning vanuit de Wmo in de toekomst beschikbaar te houden, juist voor de mensen die deze hulp het hardst nodig hebben. Gemeenten kampen met financiële tekorten. Door de eigen bijdrage aan te passen, hoopt het kabinet de druk op de Wmo-voorzieningen te verminderen. Het wetsvoorstel hiervoor is inmiddels naar de Tweede Kamer gestuurd.
Leer hier meer over Wmo en lees daarna verder >>
Huishoudelijke hulp: De belangrijkste oorzaak van de kostenstijging
Deborah Lauria van Ieder(in), een organisatie die opkomt voor de belangen van mensen met een beperking, legt uit dat de kosten inderdaad enorm zijn gestegen. Maar liefst 94% van die stijging zit in het specifieke onderdeel hulp bij het huishouden. Bij de invoering van de Wmo ontstond een ‘ongewilde perverse prikkel’. Veel mensen zegden hun huishoudelijke hulp op om vervolgens via de Wmo een goedkopere variant in te huren. Dit leidde tot een enorme stijging van de kosten voor huishoudelijke hulp. Van 938 miljoen euro in 2017 naar 1,4 miljard euro in 2021.
De zorgwekkende realiteit voor Wmo-gebruikers
De mogelijke hervorming leidt tot grote onrust onder Wmo-gebruikers. Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) heeft berekend dat de eigen bijdrage voor de Wmo in 2027 kan oplopen tot wel 328 euro per maand. Dit is een aanzienlijke stijging ten opzichte van de huidige vaste bijdrage van €21 per maand (in 2025). Voor veel mensen, die al kampen met hoge zorgkosten, is een dergelijke verhoging van honderden euro’s per maand simpelweg niet op te brengen.
De impact op Toukay en Diewertje
Tijdens de Radar uitzending deelden Toukay en Diewertje hun hartverscheurende verhaal. Toukay heeft de spierziekte Duchenne, die zijn hele leven al erger wordt. Hij is volledig afhankelijk van hulpmiddelen zoals een tillift, elektrische deuropening en een douchezitje, allemaal verstrekt via de Wmo. Zijn vrouw Diewertje werkt 34 uur als wijkverpleegkundige en volgt een studie, maar de mantelzorg die ze aan Toukay geeft, vraagt veel.
Ondanks haar inspanningen, zal hun eigen bijdrage oplopen tot 328 euro per maand. “Dat kunnen we gewoon niet gaan betalen”, zegt Diewertje geëmotioneerd. Ze heeft al overwogen minder te werken, maar concludeerde dat dat financieel niet haalbaar is. “Uiteindelijk kwamen we tot de conclusie dat het voor ons, hoe verdrietig ook, eigenlijk de mogelijkheid alleen rest door te zeggen dan ga ik op zoek naar mijn eigen woonruimte en gaan wij scheiden, want dan vervalt mijn inkomen en blijft alleen de Wajong-uitkering van Toukay over.”
De uitdaging voor Manon en Tygo
Ook Manon en haar 12-jarige zoon Tygo, die vanwege autisme, schooltrauma en angsten 24/7 thuis is, vrezen de gevolgen. Een eigen aanbouw met badkamer voor Tygo zou hem zelfstandiger maken en Manon ontlasten, maar zodra die aanbouw staat, moeten ze de hogere eigen bijdrage betalen. Manon: “Het zou dan voor ons gaan betekenen met de cijfers die nu bekend zijn dat wij 328 euro per maand moeten gaan betalen. En dan is het natuurlijk al überhaupt heel raar dat je van 21 euro naar 328 gaat. Dat is natuurlijk veel te veel. Maar wij kunnen die 328 euro gewoon niet gaan betalen. We hebben dat geld niet.”
De veranderingen: inkomensafhankelijk
Vanaf 1 januari 2027 wordt de berekening van de eigen bijdrage inkomens- en vermogensafhankelijk. Dit betekent dat:
- Alleenstaanden met een jaarinkomen tot circa €24.500 en meerpersoonshuishoudens met een jaarinkomen tot circa €34.000 waarschijnlijk de minimale bijdrage (bijvoorbeeld €23,60 per maand) zullen betalen.
- Boven deze inkomensgrenzen zal de eigen bijdrage stapsgewijs toenemen. Voor elke €100 boven de grens kan de bijdrage bijvoorbeeld met €10 omhooggaan.
- Alleenstaanden met een jaarinkomen vanaf circa €61.000 en meerpersoonshuishoudens met een jaarinkomen vanaf €70.500 zullen naar verwachting de maximale eigen bijdrage van €328 per maand betalen.
Verhoging ’te steil volgens Nibud
Het Nibud wijst erop dat deze verhoging ’te steil’ is, wat betekent dat ook mensen met een inkomen tot modaal al snel veel meer zullen gaan betalen. De verhoging van die eigen bijdrage geldt voor het bruto salaris, niet het besteedbare inkomen. Dit is een cruciaal punt van kritiek, want mensen met een beperking hebben vaak veel hogere extra kosten, zoals voor medicatie, vaker wassen, meer stoken (als ze het koud hebben, kunnen ze hun rolstoel niet bedienen) en snellere slijtage van kleding. Daardoor houden zij netto minder over dan mensen zonder beperking met hetzelfde bruto inkomen.
Deborah Lauria van Ieder(in) benadrukt: “Dat zegt dus niets over het besteedbaar inkomen van mensen. Er zijn mensen die als gezin op zichzelf voldoende lijken te verdienen. Maar uiteindelijk niks overhouden. En ook al een beperkt sociaal leven hebben daardoor bijvoorbeeld. En 300 euro per maand meer, dat wordt überhaupt onbetaalbaar. Maar we sluiten mensen ook echt uit op deze manier. Dat is in strijd onder andere met het VN-verdrag Handicap. Dat is een verdrag van de Verenigde Naties dat we ook als Nederland hebben geratificeerd in 2016. En daarin staat overduidelijk dat je niet de positie van mensen met een beperking mag verslechteren. En dat is deze maatregel wel.”
Wist jij al dat de eigen bijdrage zoveel omhoog ging? Lees verder na de video >>
De politieke reactie en weg vooruit
Staatssecretaris Vicky Maeijer van Langdurige en Maatschappelijke Zorg heeft aangegeven dat de maatregel op 1 januari 2027 moet ingaan. Zij streeft ernaar de druk op de Wmo te verminderen en de kosten beheersbaar te houden, mede gezien de stijging van het aantal mensen dat een beroep doet op de Wmo, onder meer door vergrijzing. De staatssecretaris hoopt dat door een hogere bijdrage voor mensen met een ruimer inkomen, de ondersteuning beter beschikbaar blijft voor diegenen die het het hardst nodig hebben. Er zijn ook zorgen geuit dat de staatssecretaris geen volledig zicht heeft op de gevolgen van bezuinigingen die gemeenten doorvoeren op de Wmo.
GroenLinks PvdA’s kritiek en vrees voor ‘zorgmijding’
In de Radar-studio was Tweede Kamerlid Lisa Westerveld (GroenLinks PvdA) aanwezig. Zij noemt de voorgenomen verhoging “niet te doen voor een groep mensen met een levenslange en levensbrede beperking.” Ze sluit zich aan bij de kritiek dat het wetsvoorstel ingaat tegen het VN-verdrag Handicap. Lisa vindt het “bizar dat weer deze groep gepakt wordt, want het is een groep mensen die vaak al veel hogere kosten heeft.”
Westerveld vreest voor zorgmijding, wat leidt tot schade voor de individuen én hogere zorgkosten op de langere termijn voor de samenleving. Ze is ook bang dat kinderen zoals Tygo belemmerd worden in hun ontwikkeling en dat mantelzorgers nog meer zullen omvallen. Met ernstige gevolgen voor hun welzijn en voor de samenleving. “En als huwelijken ontbonden worden omdat het niet op te brengen is. Dan zijn we eigenlijk verder van huis, want je mist een fantastische man om voor te zorgen natuurlijk”, aldus Westerveld.
Wat de financiële problemen betreft, stelt Westerveld dat het een kwestie is van politieke keuzes. “Je kan er natuurlijk als kabinet ook voor kiezen om die rekening ergens anders te leggen. Bij mensen die het goed hebben, die veel vermogen hebben, bij grote bedrijven.”
Oproep van Ieder(in): focus op huishoudelijke hulp
Ieder(in) roept op: “Wat kun je hier nou tegen doen? Niet doen. Dit wetsvoorstel niet door laten gaan. Het raakt onevenredig de meest kwetsbare in de samenleving. Dat kan nooit het doel zijn van deze wet.” Ze pleiten ervoor om de inkomensafhankelijke eigen bijdrage te beperken tot enkelvoudige aanvragen voor hulp bij het huishouden, aangezien daar 94% van de kostenstijging vandaan komt, en de rest van de Wmo-voorzieningen ongemoeid te laten. “Als daar het grote probleem zit, waarom zou je dan niet in zo’n wetsvoorstel een knip kunnen maken tussen huishoudelijke hulp en die andere voorzieningen die gewoon nodig zijn voor de ontwikkeling van mensen, voor de gezondheid van mensen die nodig zijn?”
Het is duidelijk dat deze voorgestelde wijziging diep ingrijpt in het leven van duizenden Wmo-gebruikers en hun families. De discussie over de Wmo en de eigen bijdrage blijft actueel en belangrijk.
Maak jij gebruik van de Wmo en wil je weten hoeveel jij straks mogelijk moet betalen aan eigen bijdrage? Op de website van Radar (rado.avotros.nl) vind je de berekeningen van het Nibud, net als de reactie van staatssecretaris Vicky Maeijer van Langdurige Zorg.
Bronnen:
Radar (AVROTROS), CAK, Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud), Binnenlands Bestuur