Ga naar de inhoud

Statushouders en de woningcrisis: wat klopt er van de kritiek?

statushouders en woningcrisis Bron: © Canva 

De woningcrisis blijft maar door ettteren. In politieke debatten en op sociale media klinkt regelmatig dat statushouders een voorkeurspositie hebben bij het toewijzen van woningen, ten koste van lang wachtende woningzoekenden. Klopt dit beeld?

Misleidende informatie

Gesuggereerd wordt dat grote delen van vrijgekomen sociale huurwoningen automatisch aan statushouders gaan. Dit sentiment voedt de indruk dat statushouders in de hand werken dat woningzoekenden die al lang op een wachtlijst staan langere wachttijden ondervinden.

Bijvoorbeeld wordt soms beweerd dat ‘3 kwart van de huurwoningen naar de voorrangsregeling gaat’. Deze bewering is door de Volkskrant onderzocht en als misleidend beoordeeld.

Lees verder onder het bericht >>

Relatief klein deel

Feitelijk is het aandeel woningen dat naar statushouders gaat relatief klein:

  • In 2022 werd van de ruim 162.500 vrijgekomen corporatiewoningen bijna 7 procent toegewezen aan huishoudens met een statushouder, rekent het CBS voor
  • In eerdere jaren lag dat aandeel tussen 4 en 6 procent volgens gegevens van het COA en analyses over woningtoewijzing.
  • Circa 2,1 % van alle corporatiewoningen waren eind 2022 bewoond door een huishouden dat een statushouder is.

Met andere woorden: het overgrote deel van sociale huurwoningen wordt niet toegewezen aan statushouders. In de woorden van experts: “Ruim 90 procent van de sociale huurwoningen gaat momenteel níet naar deze groep” en het toewijzen van woningen aan statushouders is eerder onderdeel van het woningprobleem dan de primaire oorzaak ervan.

Het beeld dat statushouders massaal woningen “wegkapen” van reguliere woningzoekenden is niet houdbaar op basis van de feiten

De impact van statushouders

Toch is het niet zo dat statushouders géén extra druk uitoefenen op de woningmarkt. Elke extra vraag draagt bij aan situaties van al bestaande schaarste. Maar hoe groot is hun impact?

Volgens een onderzoek van het Huurdersplatform Woongoed is de invloed van statushouders op het woningtekort beperkt. Andere factoren, zoals onderproductie van woningen, scheefwonen, bevolkingsgroei en vergrijzing, spelen veel grovere rollen in de crisis.

Ook NPO Kennis stelt dat migratie niet de oorzaak van het woningtekort is, maar er wel aan bijdraagt, terwijl migranten zelf ook slachtoffer zijn van tekorten.

Hoeveel langer duurt de wachttijd door statushouders?

“Dat is lastig exact vast te stellen. Sommige deskundigen schatten dat zonder statushouders de wachttijd voor een sociale huurwoning ‘een paar maanden tot een jaar’ korter zou zijn, aangezien gemiddeld minder dan 10 procent van de toewijzingen aan statushouders wordt gedaan”, aldus OneWorld.

Een berekening van Pointer suggereert dat ‘elke 10 maanden wachttijd met 1 maand zou kunnen afnemen’ als statushouders niet meededen aan de toewijzing. In de praktijk zijn de wachttijden in grote steden echter al zo lang, vaak tussen de 7 en 13 jaar, aldus NOS, dat de invloed van statushouders hooguit marginaal is.

Deze inschattingen zijn benaderingen, geen harde feiten.

Statushouders niet de kern van het probleem

In de praktijk ervaren gemeenten grote moeite om aan de huisvestingsplicht voor statushouders te voldoen. Zo moest Utrecht in de eerste helft van 2025 ongeveer 628 statushouders huisvesten. Slechts 283 daarvan kregen daadwerkelijk een woning toegewezen.
Dat betekent dat veel statushouders langer in opvanglocaties blijven.

Voor alleenstaande statushouders is de mismatch tussen vraag en aanbod extra nijpend: sociale huurwoningen zijn vaak gericht op gezinnen, niet op kleine eenpersoonshuishoudens.

Lees verder onder het bericht >>

Voorrangsregeling onder vuur

Als antwoord op publieke druk werkt het demissionaire kabinet aan een wetsvoorstel dat verhindert dat statushouders voorrang krijgen in de sociale huursector. De Raad van State oordeelt echter dat dit voorstel tot ongelijke behandeling leidt en strijdig is met de Grondwet, aangezien het gemeenten de mogelijkheid ontnemen zou om achterstanden van statushouders te compenseren.

Nieuwe crisis in de maak

Aedes, de brancheorganisatie voor corporaties, waarschuwt dat het schrappen van voorrang tot een ‘nieuwe crisis’ kan leiden: statushouders zouden dan nog langer in opvangcentra moeten blijven, integratie vertragen en de asielketen vertragen. De Woonbond stelt dat het wetsvoorstel niet bijdraagt aan het oplossen van de woningnood en dat het de sentimenten jegens vluchtelingen versterkt.

Beperkt aandeel

Minister Keijzer (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) houdt ondanks deze kritiek vast aan haar plan om uit de voorrangsregeling te stappen, met als argument dat het in sommige gemeenten lastig is Nederlandstalige woningzoekenden op gelijke voet te behandelen.

Het beeld dat statushouders massaal woningen ‘wegkapen’ van reguliere woningzoekenden is niet houdbaar op basis van de feiten. Hun aandeel is relatief beperkt, enkele procenten van de vrijgekomen sociale huurwoningen.

Lees verder onder de video >>

Woningnood: een mengelmoes van oorzaken

Tegelijkertijd is hun positie in de woningmarkt kwetsbaar: wachttijden, ongeschikte woningtypen en de noodzaak van opvangplekken blijven knelpunten. De politieke discussie rondom het afschaffen van voorrang voor statushouders is op dit punt relevant, maar kent ook juridische en morele haken en ogen.

Het is te gemakkelijk om statushouders als zondebok aan te wijzen. De woningcrisis is niet ontstaan door hun aanwezigheid, die ontstaat door jarenlang ondermaatse nieuwbouw, beperkingen in doorstroming, te weinig flexibiliteit in woonvormen en een divers palet aan verplichtingen op lokaal niveau. Het aanwijzen van statushouders als schuldige verdoezelt de echte oorzaken.

Bronnen:

CBS, Woonbond, COA