Bron: © Canva. Er is geen mooier uitzicht dan uitzicht op groen.
Een gezonde leefomgeving geeft ruimte om te bewegen, te genieten van groen en elkaar te ontmoeten. In Nederland staat de openbare ruimte echter steeds meer onder druk. Om gemeenten en provincies te helpen bij het maken van bewuste, onderbouwde keuzes, heeft het RIVM in opdracht van het ministerie van VWS een set praktische vuistregels ontwikkeld.
Vandaag presenteert het RIVM het bijbehorende rapport, dat laat zien hoe wetenschap kan bijdragen aan gezondere en leefbaardere buurten.
Iedere woning uitzicht op groen
De vuistregels van het RIVM geven duidelijke handvatten. Zo is aanbevolen dat minimaal 25% van de openbare ruimte bedoeld is voor bewegen, zoals wandelen, fietsen, spelen of sporten. Daarnaast hoort er binnen 200 meter een speelplek te zijn voor kinderen tot 12 jaar, en binnen 300 meter aaneengesloten beweeggroen. Voor sportvoorzieningen geldt dat elke woning binnen 1.500 meter toegang moet hebben tot minstens 3 verschillende typen sportaccommodaties.
Groen in de buurt is net zo belangrijk. Iedere woning moet uitzicht op groen hebben, want dat werkt rustgevend en bevordert mentaal herstel. Bomen en planten bieden schaduw, zorgen voor verkoeling en helpen bij het afvoeren van regenwater. Door gezamenlijk de buurt groener te maken, ontstaan bovendien meer mogelijkheden voor sociale interactie.
Ook kleine ingrepen dragen bij aan een gezonde omgeving. Brede stoepen en geschikt straatmeubilair maken het makkelijker om elkaar te ontmoeten zonder anderen te hinderen.
Vuistregels zijn een kader en niet verplicht
De vuistregels zijn wetenschappelijk onderbouwd en meetbaar. Helaas (vinden wij) nog niet verplicht. Ze geven gemeenten en provincies een kader om keuzes in de inrichting van de openbare ruimte bewust af te wegen en te motiveren waarom gezondheid belangrijk is bij ruimtelijke plannen.
Bij het opstellen van deze richtlijnen werkte het RIVM samen met de GGD in gemeenten, provincies en diverse kennisinstellingen. Het ministerie van VWS stimuleerde dit initiatief, omdat meer aandacht voor gezondheid in stedelijke en landelijke plannen gewenst is.
Waarom is zicht op bomen (of ander groen) zo belangrijk?
Onderzoek toont aan dat zicht op groen bijdraagt aan mentale en fysieke gezondheid. Enkele voordelen:
- Groen vermindert stress en bevordert ontspanning.
- Bomen zorgen voor schaduw, verkoeling en beperken hittestress, essentieel met warmere zomers.
- Natuurlijke elementen nodigen uit tot bewegen, buiten zijn en spontaan contact.
- Zicht op groen verhoogt de tevredenheid van bewoners en stimuleert sociale cohesie.
Volgens het RIVM hoeven het niet per se losse bomen te zijn: “Dat kunnen 3 bomen zijn en het mag ook een andere groenvoorziening zijn, zoals een bosje, groene gevel of tuin.” Zo kiezen verschillende typen buurten wat het beste past bij hun karakter.
Wat betekent dit voor bestaande en nieuwe woonwijken?
De regel vraagt om creativiteit, vooral in dichtbebouwde gebieden. Gemeenten experimenteren daarom met:
- Groene gevels en daken voor extra natuur in smalle straten.
- Bespelen van kleine plantsoentjes en het herinrichten van pleinen met bomen en bloemperken.
- Bredere stoepen met zitplekken om samenzijn en ontmoeting te stimuleren, geïnspireerd door de RIVM-aanbevelingen van een zitplek om de 125 meter in schaduwrijke zones.
Beleidsmakers moeten zorgen voor een netwerk van groen dat makkelijk bereikbaar en zichtbaar is, met veilige wandel- en fietsverbindingen. Ook kwaliteit is belangrijk: een goed onderhouden, uitnodigend en toegankelijk groen stimuleert echt gebruik.
Lees ook:
- Groennorm moet gemeenten verplichten te vergroenen in de steden
- Groene steden in opkomst: meer autovrije zones in steden.
Doet jouw gemeente nog te weinig met groen?
Niet elke gemeente is al volop bezig met het toepassen van de RIVM-vuistregels voor groen, bewegen en ontmoeten. Maar dat betekent niet dat jij moet afwachten! Er zijn genoeg dingen die je zelf kunt doen om je buurt gezonder en leuker te maken:
1. Maak je buurt groener
- Plant bomen, bloemen of struiken in de straat of een gemeenschappelijke tuin.
- Creëer kleine groenzones of moestuintjes op pleintjes of braakliggende stukjes grond.
- Werk samen met buren aan een ‘groene gevel’ of balkonproject.
2. Stimuleer beweging
- Organiseer een buurtwandeling, spelmiddag of sportactiviteit in het park.
- Zet een buurtinitiatief op voor buitenfitness of een speelplek voor kinderen.
- Zorg dat er veilige routes zijn voor fietsen en lopen.
3. Faciliteer ontmoeting
- Plaats bankjes of picknicktafels op plekken waar mensen elkaar kunnen treffen.
- Start een buurtplatform zoals Buurkracht.nl, of een eigen buurt-app om samen activiteiten te plannen.
- Organiseer buurtfeestjes, speelmiddagen of tuincoöperaties om sociale contacten te versterken.
4. Laat je stem horen
- Deel ideeën en wensen met je gemeente via inspraakavonden, e-mails of sociale media.
- Verwijs naar de RIVM-vuistregels als onderbouwing voor jouw voorstellen.
- Vraag om kleine verbeteringen zoals meer bomen, stoepen of zitplekken in je straat.
Tip: ook kleine acties tellen mee! Door samen te werken met buren en lokale organisaties maak je de buurt meteen gezonder, groener en leuker, zelfs voordat de gemeente officieel in actie komt.
Bronnen:
Stadszaken, RIVM, PubMed