Ga naar de inhoud

Vrees voor onbehandelde vrijlating levenslanggestraften is onterecht

Levenslanggestraften Bron: © Canva. Levenslanggestraften komen niet zomaar op vrije voeten. 

Levenslanggestraften in Nederland komen niet zomaar vrij. Toch leeft bij veel mensen de vrees dat iemand die tot levenslang is veroordeeld, op een dag plotseling onbehandeld terugkeert in de samenleving. Volgens het Adviescollege Levenslanggestraften is die angst onterecht.

De procedures rond levenslang zijn juist strenger dan ooit en rechters, justitie en deskundigen waken zorgvuldig over de veiligheid van de samenleving.

Wat betekent levenslang in Nederland?

Als iemand in Nederland tot levenslang wordt veroordeeld, betekent dit in principe dat diegene de rest van zijn of haar leven in de gevangenis blijft. In tegenstelling tot andere straffen zit er geen automatische einddatum aan. Tbs, voorwaardelijke vrijlating of herbeoordeling zijn niet standaard.

Geen garantie op vrijlating

Sinds 2017 is wettelijk geregeld dat na 25 jaar wél een herbeoordeling moet plaatsvinden. Die herbeoordeling is echter streng, grondig en allesbehalve vrijblijvend. Je krijgt dus geen garantie op vrijlating, zelfs niet na 25 jaar. In de praktijk blijven veel levenslanggestraften gewoon hun hele leven vastzitten.

Hoeveel levenslanggestraften zijn er in Nederland?

Op dit moment zitten er ongeveer 47 mensen in Nederland vast met een levenslange gevangenisstraf. Dat aantal is de afgelopen jaren iets gestegen, mede doordat rechters vaker kiezen voor levenslang bij ernstige misdrijven zoals meervoudige moord of moord met terroristisch oogmerk.

Uitzonderlijke gevallen

Volgens cijfers van het ministerie van Justitie en Veiligheid zijn er de afgelopen 10 jaar 28 mensen tot levenslang veroordeeld. Het gaat vaak om uitzonderlijke gevallen waarbij de ernst van het delict, het gevaar voor herhaling en de maatschappelijke impact meespelen in het vonnis.

Waar komt de vrees vandaan?

In het publieke debat duikt regelmatig de angst op dat een levenslanggestrafte ‘opeens’ vrijkomt zonder enige vorm van begeleiding of toezicht. Die vrees wordt gevoed door incidenten uit het verleden, waarbij iemand na jaren detentie opnieuw de fout inging. Ook media-aandacht rondom herbeoordelingen wakkert deze angst aan.

Lees verder onder het bericht >>

Niet op feiten zijn gebaseerd

Het Adviescollege Levenslanggestraften benadrukt nu dat deze zorgen niet op feiten zijn gebaseerd. In hun recente rapport schrijven zij dat de kans dat iemand onbehandeld vrijkomt, praktisch uitgesloten is. Een levenslanggestrafte die in aanmerking komt voor herbeoordeling, doorloopt een zorgvuldig traject van psychologische en psychiatrische evaluaties, gedragstoetsen, risicometingen en maatschappelijke inbedding.
Pas als al die stappen positief worden doorlopen, kan het Openbaar Ministerie besluiten een verzoek tot gratie in te dienen bij de koning.

Wat zeggen rechters en justitie?

Rechters zijn terughoudend met het opleggen van levenslang, maar zien het als ultiem middel wanneer een delict zo ernstig is dat geen andere straf volstaat. Volgens rechter Jan Moors, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak, zijn rechters zich zeer bewust van het gewicht van zo’n beslissing. “Levenslang is geen wraak, het is bescherming van de samenleving”, zegt hij in een interview met NRC.

Geen vrijbrief

Ook het ministerie van Justitie en Veiligheid sluit zich aan bij het standpunt van het Adviescollege. Een woordvoerder stelt dat de procedures rond levenslang sinds de wetswijziging in 2017 aanzienlijk zijn aangescherpt. “De herbeoordeling na 25 jaar is geen vrijbrief, maar een extra slot op de deur”, aldus het ministerie.

Rol van het Adviescollege Levenslanggestraften

Het Adviescollege Levenslanggestraften speelt een centrale rol bij de herbeoordeling van veroordeelden. Na 25 jaar brengen zij een onafhankelijk advies uit over de vraag of iemand nog een gevaar vormt voor de samenleving. Dit advies is gebaseerd op medische, psychologische en gedragswetenschappelijke rapporten, gesprekken met de gedetineerde en diens begeleiders, en toetsing van het gedrag tijdens detentie.

Trajecten duren jaren

Volgens het Adviescollege is er tot nu toe geen enkele levenslanggestrafte vrijgekomen zonder langdurige voorbereiding en toezicht. Het gaat om trajecten die vaak jaren duren, met proefverloven, intensieve begeleiding en duidelijke afspraken. Elke stap kan worden teruggedraaid als het risico te groot blijkt.

Vertrouwen in het systeem

Hoewel het debat over levenslang regelmatig oplaait, lijkt het systeem in Nederland goed gewaarborgd. Levenslanggestraften krijgen niet zomaar een tweede kans. Als die er al komt, is het na tientallen jaren, met zware voorwaarden en onder permanente begeleiding.

Voor nabestaanden van slachtoffers is dat soms moeilijk te verteren, maar ook zij worden steeds vaker betrokken bij het proces. Hun stem telt mee in de afweging van risico’s en gevolgen.

Bronnen:

NRC, Rechtspraak.nl. Rapport Adviescollege Levenslanggestraften