Koning Willem-Alexander heeft herhaaldelijk laten zien dat hij streeft naar openheid en transparantie binnen de Nederlandse koninklijke familie. Zijn bereidheid om de schaduwkanten van het verleden onder ogen te zien én deze te bespreken, getuigt van zijn toewijding aan eerlijkheid en rechtvaardigheid.
Het is duidelijk dat hij open is over gebeurtenissen in de familie, zelfs als deze erg ongemakkelijk zijn. De onthullingen over prins Bernhard, koningin Wilhelmina en het slavernijverleden van de Oranjes doen een hoop stof opwaaien.
Openheid en transparantie
Koning Willem-Alexander heeft laten zien dat hij bereid is om verantwoordelijkheid te nemen voor de geschiedenis van zijn familie en de rol die zij hebben gespeeld in gebeurtenissen zoals de koloniale uitbuiting en de Tweede Wereldoorlog. Dit getuigt van zijn inzet voor een rechtvaardige en eerlijke behandeling van historische kwesties. Er zijn 3 opvallende zaken die onze koning gemakkelijk geheim had kunnen houden, maar dit niet gedaan heeft.
1. Onthuld: Prins Bernhard’s bewaarde Nazi-lidmaatschapskaart
In de geschiedenis van koninklijke geheimen en onthullingen is er een recente ontdekking die de wereld versteld doet staan. Prins Bernhard heeft tot aan zijn dood het lidmaatschap van de nazipartij, de NSDAP, krachtig ontkend. Hij beweerde dat hij nooit lid was geweest, met de hand op de bijbel. Ook zei hij dat hij geen partijcontributie had betaald of in het bezit was van een lidmaatschapskaart.
Toch hebben recente vondsten onomstotelijk bewezen dat prins Bernhard wel degelijk lid was van de NSDAP in de jaren 1930. Historici hadden al lang vermoed dat Bernhard lid was van de nazipartij, maar konden dit nooit bewijzen. Tot oktober 2023. De onthulling van de originele lidmaatschapskaart van de NSDAP in het persoonlijke archief van de prins op Paleis Soestdijk heeft de wereld verbaasd.
‘De achterblijvers’
Flip Maarschalkerweerd, voormalig directeur van het Koninklijk Huisarchief, vond de kaart in 2019. Deze verrassende vondst wordt gepresenteerd in zijn boek ‘De achterblijvers.’ Het feit dat de kaart nog bestond, is heel bijzonder. Hij was namelijk in 1937 bij de NSDAP in Duitsland ingeleverd. Na de oorlog werd de kaart naar Bernhard teruggestuurd, waarbij stond dat hij het recht had om de kaart te behouden.
De NSDAP, opgericht in 1920, stond bekend om haar extreme nationalisme en racisme. In 1936, enkele jaren voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, gaf Bernhard zijn lidmaatschap op. Op dat moment was hij verloofd met prinses Juliana, de grootmoeder van koning Willem Alexander. Op het verlovingsfeest brachten Duitse gasten de Hitlergroet.
Dit werpt een nieuw licht op zijn complexe en gespleten leven
Historici staan voor een raadsel waarom prins Bernhard de kaart nooit heeft vernietigd. Annejet van der Zijl, auteur en historicus, suggereert dat hij wellicht gehecht was aan die periode in zijn leven. Ook bleef hij trouw aan vrienden uit die tijd, die overtuigde nazi’s waren. De ontdekking van de NSDAP-lidmaatschapskaart werpt nieuw licht op het complexe en gespleten leven van prins Bernhard. Bijzonder: hij werd na de oorlog werd geprezen als een verzetsheld. Zijn naziverleden staat in schril contrast met zijn reputatie als leider van het verzet vanuit Londen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Archieven na 75 jaar toegankelijk
Enige tijd geleden gaf koning Willem-Alexander zijn goedkeuring voor het openstellen van het archief. Hierdoor waren de royals zich bewust van de mogelijkheid dat informatie over de grootvader van de koning openbaar kon worden. “Er geldt een beleid waarbij de archieven na een periode van 75 jaar toegankelijk worden gemaakt,” merkt Maarschalkerweerd op. “Zelfs als er sprake is van controversiële inhoud.” Op dit moment heeft de koning nog geen officiële reactie gegeven op deze ontdekking.
2. Daden koningin Wilhelmina ook omstreden
Koning Willem-Alexander heeft nooit geschuwd om de schaduwkanten van het verleden van de koninklijke familie te belichten. In de podcast ‘Door de ogen van de Koning’ deelde hij zijn bedenkingen over de rol van zijn overgrootmoeder, koningin Wilhelmina, tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze openhartige discussie werpt een nieuw licht op de controversiële geschiedenis van het koninklijk huis.
In zijn toespraak tijdens de Dodenherdenking in 2020 sprak koning Willem-Alexander zijn zorgen uit over hoe sommige burgers zich in die tijd niet gehoord en gesteund voelden. Hij vergeleek dit met de Tweede Wereldoorlog en hoe koningin Wilhelmina destijds tekortschoot in het ondersteunen van haar onderdanen.
Wilhelmina had een grotere rol kunnen spelen
Tijdens de oorlog sprak koningin Wilhelmina het volk regelmatig toe via Radio Oranje. Hoewel ze fel uithaalde naar oorlogsmisdadigers, sprak ze weinig over de slachtoffers en de gruweldaden van de nazi’s, zoals de Holocaust. Hierdoor bleven veel mensen onwetend over de concentratiekampen en andere verschrikkingen. Historici hebben betoogd dat koningin Wilhelmina een grotere rol had kunnen spelen door deze zaken wel te benadrukken.
Kans om persoonlijke bedenkingen te delen
Koning Willem-Alexander heeft altijd geworsteld met deze kwestie. Hij zag zijn toespraak tijdens de Dodenherdenking als een kans om persoonlijk zijn bedenkingen te delen. Hij erkende dat er later in de oorlog wel meer bekend was over de gruweldaden, maar dat hier niet tijdig over werd gesproken.
Dit is niet het enige wat koningin Wilhelmina niet ‘volgens het boekje’ heeft gedaan. Onderzoek onthulde dat ze tijdens haar tweede zwangerschap in 1902 een verboden abortus had ondergaan vanwege haar eigen gezondheid. Dit was destijds bij wet verboden, maar het koninklijk huis had altijd beweerd dat het om een spontane miskraam ging. Dit laat zien dat koningin Wilhelmina, ondanks haar status als staatshoofd, niet vrijgesteld was voor de wet.
3. Familiegeheimen: het slavernijverleden van de Oranjes
Een onderzoek in opdracht van het Nederlandse ministerie van Binnenlandse Zaken heeft onthuld dat de voorouders van de huidige koninklijke familie minstens een half miljard euro hebben verdiend aan de Nederlandse koloniën. Dit baanbrekende onderzoek wierp nieuw licht op de betrokkenheid van de koninklijke familie en de Nederlandse staat bij de koloniale uitbuiting en slavernij.
De Oranjes profiteerden op verschillende manieren van de koloniën en slavernij
Het onderzoek, dat voor het eerst een schatting geeft over de periode van 1675 tot 1770, concludeert dat het koloniale profijt van verre voorouders van koning Willem-Alexander, zoals Willem III, IV en V, de helft uitmaakte van hun inkomsten in die periode. De Oranjes profiteerden op verschillende manieren van de koloniën en slavernij, zoals gedocumenteerd in het onderzoek.
Een belangrijke bron van inkomsten was de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC), hoewel de Oranjes zelf niet in de VOC investeerden. Aandeelhouders van de VOC zorgden er echter voor dat de Oranjes uitbetaald kregen alsof ze ongeveer 3 procent van de aandelen hadden. Deze onthullingen tonen aan dat de koninklijke familie diepgaand betrokken was bij de koloniale geschiedenis van Nederland en de slavernij.
Excuus van de koning
Het onderzoek, dat gebaseerd is op meerdere bronnen en is uitgevoerd onder leiding van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde in Leiden, biedt een confronterende kijk op de schaal van slavenhandel en slavernij waarbij de Nederlandse staat betrokken was. Hiervoor bood Koning Willem-Alexander zijn excuses aan voor het Nederlandse slavernijverleden en heeft hij vergeving gevraagd vanwege het feit dat zijn voorouders destijds niet hebben ingegrepen tegen dit systeem.
“Vandaag sta ik hier voor u, als uw koning en als deel van de regering, om deze excuses persoonlijk aan te bieden”, verwees hij naar de eerdere spijtbetuiging van premier Rutte. Na deze woorden brak er gejuich uit onder de aanwezigen in het regenachtige Oosterpark in Amsterdam. “Deze excuses komen recht uit mijn hart en worden diep gevoeld.”
Tekst gaat onder de video verder >>
De historische toespraak werd gehouden tijdens de Nationale Herdenking Slavernijverleden. Willem-Alexander herhaalde dat slavernij een ernstige schending van de menselijkheid is. “Onder alle vormen van onderdrukking is slavernij de meest vernederende en onmenselijke.” Hij benadrukte ook: “De gevolgen van het slavernijverleden dragen we nog steeds met ons mee, bijvoorbeeld in de vorm van racisme.”
Het staatshoofd ging ook in op de betrokkenheid van zijn voorouders bij het slavernijsysteem. “De stadhouders van Nassau hebben destijds geen stappen ondernomen. Ze handelden binnen de grenzen van wat destijds wettelijk was toegestaan.” Maar hij voegde eraan toe dat de Tweede Wereldoorlog heeft aangetoond dat je niet altijd kunt vertrouwen op de toen geldende wetten. Op een gegeven moment ontstaat er een morele plicht om in te grijpen.
Verder onderzoek moet meer inzicht moet verschaffen
Recent onderzoek, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, heeft aangetoond dat de Oranjes tussen 1675 en 1770 omgerekend naar vandaag de dag meer dan 545 miljoen euro verdienden aan kolonialisme en slavernij. De koning benadrukte dat verder onderzoek meer inzicht moet verschaffen in de rol van de Oranjes in deze kwestie. “Maar voor het duidelijke gebrek aan actie tegen deze gruweldaad tegen de menselijkheid vraag ik vandaag om vergiffenis.”
Foto: RVD